Europa
jest złączona z Azją przez góry Ural, toteż niemal połowa
zwierzostanu naszego kontynentu pochodzi z Azji. Niektóre zwierzęta
zostały sprowadzone przez człowieka z Afryki i obydwu Ameryk.
Malaria
jest chorobą wywoływaną przez pierwotniaka; zarodźca
malarycznego,
który żyje w ciałach komarów. Zarodziec malaryczny ma wydłużony
kształt swojej jedynej komórki. W Europie malaria występowała w
Pontyjskich Błotach (Włochy), Fryzji Wschodniej (Niemcy) i na
południu Polski .
W
Morzu Śródziemnym jest poławiana już od czasów starożytnych
gąbka
toaletowa,
której szkielet
jest używany do wyrobu gąbek. Nadecznik,
żyjący
w słodkich wodach Polski ma kształt wydrążonego w środku
naczynia. Jedyną gąbką reagującą na bodźce mechaniczne jest
żyjąca w Bałtyku, oraz u wybrzeży zachodniej Danii, Niemiec,
Holandii i Belgii morska
pomarańcza. Z
jej ciała wystają rogowe wyrostki. Podrażniona kurczy się.
Z
rozgwiazd żyje u wybrzeży Europy rozgwiazda
czerwona (jedyna
szkarłupnia żyjąca w Bałtyku). Oprócz niej w wodach opływających
Europę żyją jeżowce: jeżowiec
i
serduszkowiec,
wężowidła i
strzykwy.
W
Bałtyku żyje meduza chełbia
modra. Jest
niegroźna dla człowieka w przeciwieństwie do wielkiej bąbelnicy
żyjącej
w Morzu Śródziemnym i Atlantyku. Jedna bąbelnica jest kolonią
wielu małych polipów zrośniętych w jeden organizm. Podobną
budowę ciała ma porpita.
W
jeziorach i rzekach żyje kolejny europejski parzydełkowiec,
stułbia.
Morza
i oceany Europy licznie zamieszkują ukwiały
(w
Bałtyku można je spotkać jedynie w Cieśninie Kattegat).
Największym
robakiem świata jest należący do płazińców wstężnik
(30
m długości). Żyje w kanale La Manche i w Atlantyku. Żywi się
rybami, skorupiakami i innymi robakami.
Najrzadszym
skorupiakiem Europy jest skrzelopływka
bagienna żyjąca
na pograniczu Polski i Słowacji oraz na Biegunie Północnym.
Wyglądem przypomina kiełża.
Głowa
masywna i krótka, zakończona parą grubych czułków
przypominających nieco rogi kozy. Tułów gruby, odnóża
podkurczone pod brzuch, odwłok cienki. Występuje jedynie w Dwoistym
Stawie Gąsienicowym i Wyżnim Furkotnim Stawie. Znajduje się w
Polskiej Czerwonej Księdze. W Europie żyją trzy gatunki raków:
rak rzeczny,
rak stawowy i
rak pręgowany
(sprowadzony
z Ameryki Północnej). Wszystkie te raki są biologicznymi
wskaźnikami jakości wody (mogą żyć tylko w klasie pierwszej.
Mają od 19 – 21 par odnóży rozmaitego kształtu pełniących
przeróżne funkcje. Oczy są niewielkie, czarne, osadzone na
chitynowych ,,słupkach''. Narządem dotyku są długie czułki
(anteny), zwane potocznie acz błędnie ,,wąsami''. Pierwsza para
odnóży jest masywna i silnie zbudowana, znakomita w zdobywaniu i
ćwiartowaniu pokarmu. Odwłok zakończony ruchomą płytką chityny,
zwaną
,,wachlarzykiem'', który ułatwia rakowi pływanie. Według
tego schematu zbudowany jest homar
europejski. Jest
jednak większy (60 cm długości; długość rekordowa: 1 m), ma
krótsze anteny, bardziej przysadzisty głowotułów i dysproporcję
między szczypcami. Jedna para służy do kruszenia, podczas gdy
druga do cięcia. Homary żywią się padliną. Wchodzą w skład
..frutti
di mare''
czyli
owoców morza, do których należą także langusty.
Masowe
połowy tych ostatnich skorupiaków doprowadziły do zachwiania
równowagi ekologicznej; z braku naturalnego czynnika regulującego
ich populację jeżowce rozmnażały się bez przeszkód i zjadały
zbyt wielkie ilości wodorostów. We wszystkich europejskich akwenach
słonowodnych można spotkać krewetki
i
garnele.
W
Morzu Śródziemnym żyje ich mniej znany krewny; rawka
modliszkowata. Pokrojem
przypomina nieco langustę. Końce odnóży są zakończone
chitynowymi szczecinkami spiętymi półprzezroczystą błoną, co
ułatwia pływanie. Pierwsza ich para została przekształcona w
odnóża chwytne zbudowane na modłę tych modliszkowych, skąd nazwa
skorupiaka. Rawka modliszkowata chwyta nimi ryby, skorupiaki i
mięczaki. Jednym ich uderzeniem potrafi uciąć dłoń człowiekowi!
Jedynymi krabami występującymi w Bałtyku są krab
wełnistoszczypcy zawleczony
z wybrzeży Chin i krabik
amerykański. Szczypce
tego pierwszego pokryte są chitynowym włosiem
przypominającym
wełnę skąd nazwa. Znacznie większy areał ma kieszeniec
europejski.
W
Europie żyje wiele owadów, dlatego omówimy tylko niektóre.
Europejskie populacje modliszki
zwyczajnej zasiedlają
południe kontynentu. W Polsce występuje nielicznie, nie z winy
człowieka, ale na skutek niekorzystnych warunków klimatycznych.
Znajduje się w Polskiej Czerwonej Księdze. Największym owadem
Europy jest jelonek
rogacz nazwany
tak z powodu żuwaczek samca przypominających poroże jelenia.
Żuwaczki samicy są mniejsze i krótsze, ale bardziej ostre.
Podobnie wygląda wynurt.
Jest
mniejszy i ma węższe żuwaczki niż jelonek rogacz. Żyje w
spróchniałych drzewach i żywi się ich drewnem. Obydwa owady
znajdują się w Polskiej Czerwonej
Księdze. Wbrew swojej nazwie
nadobnica
alpejska żyje
nie tylko w Alpach. Ten chrząszcz z rodziny kózek ma długie czułki
zagięte do tyłu. Ubarwienie: czarne plamy na jasnoniebieskiej
pokrywie skrzydłowej. Znajduje się w Polskiej Czerwonej Księdze.
Z
wszystkich europejskich pajęczaków największy areał zajmuje
roztocz. Żyje
w każdym domu w kurzu i brudzie. Skorpiony
żyją
w Europie Południowej. W przeciwieństwie do swych krewnych z Azji,
Afryki, Nowego Świata i Australii są o wiele mniej groźne dla
człowieka. Ich użądlenie ma takie same skutki co ukąszenie żmii.
Na tych samych terenach żyją największe europejskie pająki;
tarantule.
Drugim
pod względem wielkości pająkiem europejskim jest tygrzyk
nazwany
tak dlatego, że jego głowotułów i odwłok są czarno – żółte.
Największym
ślimakiem Europy jest ślimak
winniczek (6
cm długości). Ze względu na wielkość we Francji jest jadany.
Oprócz winniczka w Europie żyją też inne ślimaki jak gajowy,
przydrożny czy
wstężyk
austriacki wbrew
nazwie żyjący nie tylko w Austrii, słynny z powodu pięknego
ubarwienia
skorupki. Niektóre z nich nie mają muszli np. pomrów błękitny żyjący
w masywie Pienin. Godne
uwagi są również chitony
i
świdraki. W
całej Europie gatunkiem ginącym jest skójka
perłorodna. Jej
naturalnym siedliskiem są górskie potoki. Ginie z powodu zatruwania
akwenów i zjadania przez piżmaki i pstrągi. Do życia głowonogi
potrzebują soli, toteż nie ma ich w słabo zasolonym Bałtyku. U
wybrzeży Europy żyją: ośmiornica,
kalmar, mątwa, żeglarek i
łodzik.
W
wodach europejskich żyje wiele gatunków ryb. W morzach i oceanach
poławiane są: śledzie,
makrele, szproty, flądry
i
sardynki.
Najmniejszą
rybą Bałtyku jest babka
bycza długości
jednego
centymetra, zawleczona z Morza Czarnego. Inną
charakterystyczną dla Bałtyku rybą jest węgorzyca
o wydłużonym ciele, zaokrąglonej głowie i biało – czarnym
ubarwieniu skóry. Z ryb wędrownych możemy spotkać łososie
i
węgorze. W
Bałtyku oraz w Morzu Czarnym i Kaspijskim żyją jesiotry.
Te
ryby mogą osiągać aż 3 metry długości. Są poławiane dla
mięsa. Ceniony jest też ich kawior. Spokrewniony z jesiotrem
sterlet zwany
,,czeczugą'' żyje w wodach słodkich i jest mniejszy. W Polsce na
Wigilię jedzony jest karp,
pochodzący
z Europy Środkowej i Wschodniej. Największe hodowle karpi znajdują
się w Czechach. Natomiast ,,wigilijnym'' przedstawicielem ryb w
Szwecji jest molwa.
Inne
słodkowodne ryby Europy to: płoć,
szczupak, okoń, pstrąg, sum (razem
z jesiotrem dzielący tytuł największej słodkowodnej ryby Europy),
ciernik (żyje
również w Bałtyku) itd. W Europie żyją dwa gatunki kiełbi:
kiełb
białopłetwy i
kiełb
Kesslera.
Europa
płazami bogata. Na naszym kontynencie żyją płazy bezogonowe i
ogoniaste. Te pierwsze dzielą się na: żaby, ropuchy, rzekotki,
kumaki i grzebiuszki. Najpospolitsze są żaby (najbardziej znana:
żaba
trawna).
Na wielu rysunkach i w utartych wyobrażeniach żaby są zielone.
Taki kolor ma żaba
zielona,
która oprócz tego ma na ciemieniu czarne pasy. W Polskiej
Czerwonej Księdze znajduje się żaba
zwinka. Z
wyglądu ropuchy są podobne do żab, ale ich skóra jest pokryta
gruczołami śluzowymi i jadowymi. W Europie żyje ropucha
szara. Najmniejszą
ropuchą Europy jest pętówka
babienica (3
cm długości). Rzekotka
w
zależności od klimatu i tego jak się czuje może zmieniać kolor
skóry, co stało się podstawą baśni o królewnach zaklętych w
żaby. Rzekotka składa skrzek na liściach drzew rosnących nad
wodą. W zależności od ukształtowania terenu (co uwydatniło się
w nazwach) w Europie żyją dwa gatunki kumaków: kumak
górski i
kumak
nizinny. Z
wyglądu są podobne do ropuch, ale różnią się od nich kolorowym
brzuchem, innym u każdego gatunku. Owe
barwy ostrzegają drapieżnika
o truciźnie zawartej w ciele tych płazów. Grzebiuszka
ziemna, zwana
,,huczkiem'', w dzień jest zagrzebana w ziemi, skąd nazwa. Prowadzi
nocny tryb życia. Nie ma stałego miejsca zamieszkania; kopie norę
gdzie ją ranek zastanie. Z płazów ogoniastych żyją w Europie
traszki i salamandry. Traszki żyjące w Europie to: traszka
grzebieniasta, helwecka, alpejska i
karpacka. W
irlandzkich wierzeniach ludowych, jeśli ktoś polizał brzuch
traszki zyskiwał dar leczenia oparzeń. Żywią się bezkręgowcami.
Łapy traszki helweckiej zakończone są płetwami. Długi
spłaszczony ogon służy jako ster i wiosło. W okresie godów na
grzbiecie samca pojawia się skórny ,,grzebień''. W Polskiej
Czerwonej Księdze znajduje się traszka karpacka. Podobne do traszek
są salamandry. Ich cztery pięciopalczaste łapy są krótkie i
grube, toteż gdy zwierzę idzie jego ciało przerzuca się na boki.
W Europie żyją trzy gatunki salamander: salamandra
plamista, salamandra
czarna i
odmieniec
jaskiniowy. Ten
ostatni żyje w bałkańskich jaskiniach. Jest bez wątpienia
najdziwaczniejszym płazem Europy. Z powodu braku odpowiednich soli
mineralnych nigdy nie osiąga wieku dojrzałego. Toteż, aby gatunek
przetrwał, musi rozmnażać się w stadium larwalnym. Takie zjawisko
nazywamy neotenią. Brak oczu. Skóra biała. Głowa wydłużona,
pysk nieco zadarty do góry. Z jej boków wystają czerwone,
pierzaste skrzela. Ciało wężowate, cztery chude łapy zakończone
pięcioma palcami. Ogon zakończony przezroczystym ,,grzebieniem''. W
czasie pływania służy jako ster i wiosło. Odmieniec jaskiniowy
żywi się: skorupiakami, mięczakami, innymi płazami i rybami. Bez
jedzenia potrafi przetrwać kilka lat.
W
Europie żyje stosunkowo dużo gadów. Umiarkowany klimat Polski nie
sprzyja żółwiom. Z naszych rodzimych gadów (8 gatunków) jedynym
gatunkiem żółwia jest żółw
błotny. Zgodnie
z nazwą zamieszkuje bagna, torfowiska, mokradła, rzeki i jeziora. Z
powodu osuszania i zatruwania tych miejsc jest gatunkiem ginącym.
Znajduje się w Polskiej Czerwonej Księdze. Żywi się rybami,
płazami, rozmaitymi bezkręgowcami. Mięso ćwiartuje swoim rogowym,
stale ostrzącym się dziobem. Chroniony! Natomiast nad Morzem
Śródziemnym żyją wszystkie europejskie gatunki
żółwi. Jednym z
nich jest żółw
grecki żyjący
w Europie Południowej, Azji Południowo – Zachodniej i Afryce
Północnej. Mimo dużego areału jest gatunkiem ginącym z powodu
eksportu tych zwierząt na północ. Transportowane są one w
skrzyniach lub beczkach. Te, które przeżyją mogą mieć kłopoty z
aklimatyzacją w nowym otoczeniu. W trosce o uratowanie tych żółwi
wiele państw podpisało specjalną konwencję. W niektórych z nich,
np. we Francji handel tymi gadami jest całkiem zakazany.
W Morzu
Śródziemnym żyje karetta.
On
również jest zagrożony. Szanse na przeżycie małych żółwików
zmniejszają ludzie, którzy nie tylko je tratują, ale stawiając
byle gdzie leżaki i parasole pozbawiają jaja dostępu do światła.
Znacznie większy europejski areał posiada największy żółw
świata; żółw
skórzasty (2,4
m długości). Zdarzało się nawet, że te wielkie morskie gady
widywano u niemieckich wybrzeży Bałtyku! Najpospolitszym gadem
Europy jest żmija
zygzakowata,
której obecność zanotowano nawet w Norwegii. Występuje w dwóch
odmianach: ciemnej i rudej. U obydwu odmian na grzbiecie występuje
czarny zygzak, któremu wąż ten zawdzięcza swą nazwę. Jej ogon
jest zakończony rogowym kolcem. ,,Znakiem firmowym'' wszystkich żmij
jest kształt ich źrenic; są one wąskie i pionowe. Mimo, iż są
jadowite, ich ukąszenie jest śmiertelne tylko dla dzieci, starców
i osób chorych fizycznie. Mimo tego były (tak jak i inne węże)
mordowane, zaś wzięte pod ochronę zostały najpóźniej z
wszystkich krajowych węży. Jeszcze nie tak dawno rozpowszechniano
stereotypy o wężach, że trzeba od nich uciekać zygzakiem i inne
bzdury. Poza Polską w Europie żyją inne gatunki żmij: żebrowana,
stepowa i
iberyjska. Ta
ostatnia żyjąca w Hiszpanii i Portugalii jest najjadowitszym wężem
Europy. Na nosie ma skórny wyrostek. Starożytni Grecy czcili węże
jako poświęcone Asklepiosowi. Dlatego też wąż stał się
emblematem lekarzy i farmaceutów. Bazując na tym fakcie, zoolodzy
nazwali okazałego (1 – 2 m długości) węża żyjącego na
obszarze śródziemnomorskim i w górach wężem
Eskulapa. Kolor
skóry tego węża jest żółto – brązowy. W odróżnieniu od
żmij nie jest jadowity, toteż swoją zdobycz zabija dusząc.
Znajduje się w Polskiej Czerwonej Księdze. Oprócz żmij w Europie
żyje kolejny jadowity wąż. Jest to malpolon
żyjący
na obszarze śródziemnomorskim. […]. Gniewosz
plamisty również
nie jest groźny dla człowieka. Ma brązową skórę w czarne plamy.
Zaskroniec
natomiast
ma w okolicach ciemienia plamy w kształcie półksiężyców. W
Europie żyje stosunkowo dużo jaszczurek. Najpierwotniejszą z nich
jest padalec
(podobne
do niego beznogie jaszczurki były przodkami węży). Od swoich
młodszych potomków różni się: grubym, mięsistym językiem i
łamliwym ogonem. Ze względu na podobieństwo do węży, nie cieszył
się sympatią człowieka. Jego nazwa pochodzi z rosyjskiego
,,padlec''
– podlec.
Żywi się owadami i ślimakami, toteż jest pożyteczny dla
rolnictwa. Obecnie jest pod ochroną. Jedyną europejską jaszczurką
umiejącą i lubiącą pływać jest jaszczurka
żyworódka. Zgodnie
z nazwą jest żyworodna. Żyje w wartkich, górskich strumykach.
Najlepiej znaną europejską jaszczurką jest zwinka.
Przez
długie lata uważano, że jaszczurka
zielona nie
występuje w Polsce. Twierdzenia te upadły gdy znajdowano te
jaszczurki pod Warszawą, Lubskiem i Lublinem. Obecnie znajduje się
w
Polskiej Czerwonej Księdze. W Polsce nie ma natomiast jaszczurki
murowej, która
zgodnie z nazwą poszukuje owadów w ruinach i zabudowaniach
wiejskich. Z wyjątkiem padalca, opisane tu jaszczurki mają podobną
budowę anatomiczną. Głowa owalna, w pysku szczątkowe zęby, język
długi, na końcu rozdwojony. Cztery pięciopalczaste łapy.
Wydłużony tułów. Długi ogon mający
zdolności regeneracyjne.
Zupełnie inaczej wygląda kameleon
pospolity, zwany
europejskim. Zamieszkuje Półwysep Iberyjski, Grecję, gdzie został
sprowadzony przez Rzymian, oraz wyspy Morza Śródziemnego. Głowa
masywna i toporna. Wielkie oczodoły, a w nich wyłupiaste oczy tak
zarośnięte skórą, że wystaje tylko źrenica. Ponieważ kameleon
nie ma widocznej szyi, jego oczy mogą kręcić się we wszystkich
kierunkach. Ma zdolność zmieniania koloru skóry. Nadrzewny tryb
życia ułatwiają mu podobne do obcęgów łapy i ogon zwijany w
spiralę.
Najpospolitszymi
ptakami Europy są wróble (wróbel
domowy, mazurek i
wierzbowy),
które opanowały cały kontynent. Zimą z północy i wschodu Europy
przylatują do Polski: gile,
jemiołuszki
i
gawrony.
W
1921 r. kilku sikorom
bogatkom w
Wielkiej Brytanii udało się rozbić kapsle zamykające butelki z
mlekiem i gdy zasmakowały w znajdującej się na wierzchu śmietanie,
inne
sikory bogatki oraz sikory
modre zaczęły
je naśladować. Inne sikory żyjące w Europie to: czubatka,
czarnogłówka i
sikora
uboga. Te
dwie ostatnie są do siebie bardzo podobne. Spokrewniony z sikorami
jest remiz
tkający
z wierzbowego puchu kunsztowne gniazda. W XIX wieku robiono z nich
buty dla dzieci. W Norwegii i Islandii żyje kolejny ciekawy ptak –
śnieguła.
Ma
czarne skrzydła kontrastujące z białą resztą upierzenia. Żywi
się nasionami i owadami, a czasem nawet małymi skorupiakami. Jedna
z nich towarzyszyła Markowi Kamińskiemu podczas jego wyprawy na
Biegun
Północny. Łozówka
ma
wysmukły korpus i wydłużony dziób. Umie imitować głosy ptaków
(w tym tych, które spotyka na afrykańskich zimowiskach). Podobne
zdolności mają: szpak
i
kos.
Ciekawą
grupą ptaków wróblowatych są dzierzby. W Europie żyją: dzierzba
gąsiorek, czarnoczelna, rudogłowa i
srokosz.
Ostatni
jest największy i wyglądem przypomina srokę.
Zdarza
się, że atakuje przepiórki, toteż w XVII wieku we Francji
próbowano układać srokosze jako ptaki łowcze. W Polskiej
Czerwonej Księdze znajdują się dzierzba czarnoczelna i dzierzba
rudogłowa (figurująca tam
pod nazwą ,,rudogłówki''). Kawka
tak
nazwana, ponieważ jej pióra mają kolor kawy z mlekiem. Pożyteczna
jest jako tępiciel owadów i gryzoni, ale gnieżdżąc się w
kominie utrudnia pracę pieca. Dlatego ludzie wkładają do kominów
druciane siatki. Ptaki te są znane od dawna, ale ich zwyczaje
społeczne zostały poznane dopiero w XX wieku, kiedy Konrad Lorenz
zakupił w Wiedniu jedną kawkę do prywatnej hodowli. Czy wie
Czytelnik, że to kawka karmiła z dzioba swojego opiekuna ślimakami,
które jej dawał? Po II wojnie światowej kawki zwiększyły swoją
liczebność ponieważ ruiny zbombardowanych budynków dostarczyły
im miejsc do gniazdowania. Mimo niezgrabnej budowy ciała maskonury
umieją
latać. Zostały tak nazwane ponieważ ich kolorowe dzioby
przypominają maski karnawałowe. Nieprzemakalne upierzenie jest
koloru czarno – białego. Maskonur żyje u wybrzeży Norwegii,
Francji, Wysp Brytyjskich i Islandii. Żywi się rybami. Zdarza się,
że aby zdobyć miejsce do gniazdowania wypędza króliki z nor!
Znacznie mniejszy areał zasiedla
traczyk
lodowy (Norwegia,
Islandii, Nowa Ziemia). On również potrafi latać. Natomiast
spokrewniona z nimi alka
olbrzymia była
ptakiem nielotem. Jej podobieństwo do pingwina uwydatniło się w
walijskiej nazwie tego ptaka (pengwein
– biała głowa). Jej czarny, gruby dziób miał białe pręgi.
Żywiła się rybami. Ostatnia para tych ptaków została zamordowana
na wyspie Eldey koło Islandii. Dobrze znane bociany występują w
Europie w dwóch gatunkach: bocian
biały i
bocian
czarny. Ten
ostatni jest rzadszy od białego. Z powodu zatruwania zbiorników
wodnych i chemizacji rolnictwa, bociany wyginęły w Szwecji,
Szwajcarii, Włoszech i w Wielkiej Brytanii. Największe populacje
bocianów (obu gatunków) żyją w Polsce. Bocian biały stał się
bohaterem licznych bajek, anegdot i legend. Na południu Europy można
spotkać (żyjące również w Afryce) ibisy
i
flamingi.
Kiedyś
stado tych ostatnich było widziane w Polsce! Kolejnym egzotycznym
ptakiem Europy jest
warzęcha
żyjąca
nad Morzem Śródziemnym, oraz w Holandii; sporadycznie zalatuje do
Polski. Ma długi dziób, spłaszczony na końcu, służący do
chwytania ryb. W Europie żyje wiele gatunków czapli. Min. gnieżdżą
się tam żyjące również w Afryce czapla
nadobna i
czapla
biała. Są
łatwe do rozpoznania po pięknych, białych piórach. Inne
europejskie czaple to: czapla
siwa, czapla purpurowa, ślepowron oraz
bąk.
Żyją
tam również żurawie (żuraw,
drop, streptet).
W Islandii, Norwegii i na północy Finlandii gnieździ się sowa
śnieżna. Zgodnie
z nazwą upierzenie ma białe, maskujące w śniegu. Jej podstawowym
pokarmem są lemingi. W poszukiwaniu pożywienia wędruje na południe
min. do Polski gdzie jest pod ochroną. Największą sową świata
jest puchacz.
Na
głowie ma kępki piór przypominające uszy. Jest tak wielki, że
czasem poluje na mniejsze sowy np. sowę
uszatą. Znajduje
się w Polskiej Czerwonej Księdze. Najmniejszą sową Europy jest
sóweczka.
Podobnie
jak wspomniana sowa śnieżna i sowa
błotna prowadzi
dzienny tryb życia. Żywi się ptakami wróblowatymi. W Europie
występują min. trzy gatunki gołębi: gołąb
skalny, gołąb grzywacz i
sierpówka.
Ta
ostatnia została tak nazwana ponieważ na karku ma czarną pręgę
przypominającą sierp. Nazywano bywa również synogarlicą. W
odróżnieniu od innych gołębi ma wysmukły kształt ciała.
Pochodzi z Azji Południowo – Zachodniej, gdzie Turcy hodowali ją
w klatkach jak kanarki. W związku z tureckim podbojem Bałkanów
zaaklimatyzowała się w Europie. Oto kolejne etapy jej europejskiej
kolonizacji: 1912 r – Belgrad, 1930 – Budapeszt, 1942 – Wiedeń,
Rumunia i Ukraina, oraz Czechy, 1944 – Ulm, Ratyzbona, Wrocław,
1955 – reszta Polski, Szwecja, państwa bałtyckie, Skandynawia.
Kuropatwa
jest
najpłodniejszym ptakiem Europy (20 piskląt z jednego wylęgu). Inne
europejskie kuraki to: przepiórka,
bażant, pardwa, głuszec, cietrzew. Liczne
są ptaki drapieżne żyjące w Europie. Z sępów żyją: sęp
płowy, orłosęp brodaty i
ścierwnik
biały, wszystkie
w basenie śródziemnomorskim. Orły europejskie to: orzeł
przedni, orlik krzykliwy, orlik grubodzioby, orzełek włochaty i
orzeł
cesarski. Błotniaki:
błotniak
stawowy, zbożowy i
łąkowy.
Kanie:
kania
ruda, kania czarna i
bielik.
Sokoły:
sokół
wędrowny, białozór, drzemlik, kobuz, pustułka, kobczyk. Oprócz
nich żyją jeszcze: trzmielojad,
gadożer, myszołów i
rybołów.
Jedyną
małpą europejską jest magot
sprowadzony
z Afryki Północnej przez Rzymian lub Arabów. Żyje na Gibraltarze
pod opieką garnizonu brytyjskiego. Podobnie pochodzenie ma należąca
do
łaszowatych; geneta.
Żyje
nad wybrzeżem Morza Śródziemnego. W średniowieczu zastępowała w
domach koty. W plejstocenie hieny
miały
znacznie większy zasięg. Na ziemiach polskich żyły na terenie
Jury Krakowsko – Częstochowskiej. Można natomiast współcześnie
spotkać liczne psowate. Ich największy przedstawiciel, wilk
przetrwał
w Hiszpanii, Włoszech, na Bałkanach, w Rumunii, Polsce, Finlandii i
w Rosji. Europę zamieszkują trzy gatunki lisów: lis
rudy, piesiec i
korsak.
Z
Syberii, Chin i Mongolii pochodzi jenot
hodowany
na futro, ale także zdziczały. Z kotowatych żyją w Europie żbik
i
ryś.
Obydwa
koty znajdują się Polskiej Czerwonej Księdze. Chociaż ryś ma
duże rozmiary ciała, obydwa koty są zaliczane do kotów małych. 2
000 lat temu na Bałkanach żyły lwy.
W Europie żyje dużo łasicowatych. Oprócz najmniejszej z nich –
łasicy
należy
wymienić sobole,
gronostaje, kuny, tchórze, norki i
wydry.
Mimo
swojej nazwy borsuk
europejski pochodzi
z Azji. Jeszcze w XIX wieku rosomak
żył
w Polsce Wschodniej, a nawet na Wołyniu, ale na wskutek zmian
klimatycznych zniknął z naszego kraju. Obecnie europejskie
populacje rosomaków żyją w Skandynawii i północnej Rosji.
Największym drapieżnikiem Europy jest niedźwiedź
brunatny. Populacje
tych zwierząt kolonizujące Biegun Północny na drodze ewolucji
wytworzyły odrębny gatunek; niedźwiedzia
polarnego. Jego
europejskie populacje żyją w Norwegii. W Bałtyku żyją trzy
gatunki fok: foka
szara, pospolita i
obrączkowana.
W
Morzu Kaspijskim żyje natomiast słodkowodna foka
kaspijska, a
w Morzu Śródziemnym – mniszka
śródziemnomorska. Natomiast
u wybrzeży Norwegii żyją morsy.
Liczne
walenie żyją w morzach opływających Europę. Przytoczę tu
przykłady ich ekspansji w Bałtyku. W 1979 r. koło Gdańska
widziano długopłetwca
i
płetwala
błękitnego. W
Kołobrzegu rybacy wyłowili parę delfinów
białonosych. W
1994 r. w Cieśninie Kattegat widziano stado złożone z 50 orek.
Stałymi
mieszkańcami Bałtyku są morświny,
żyjące
również w Morzu Śródziemnym i w Atlantyku. Znajdują się w
Polskiej Czerwonej Księdze. A jakie owadożerne żyją w Europie? Z
ryjówek są to: najmniejszy ssak świata ryjówka
etruska, malutka,
aksamitna oraz
(najrzadsza) ryjówka
białowieska, zwana
średnią, żyjąca wyłącznie na pograniczu Polski i Białorusi.
Znajduje się w Polskiej Czerwonej Księdze. Jedynymi jadowitymi
ssakami Europy są spokrewnione z ryjówkami rzęsorki: rzęsorek
rzeczek i
rzęsorek
mniejszy. Ponieważ
mają słabe zęby, ich jad zawarty jest w ślinie. Innymi
owadożernymi Europy są kret
i
jeż.
Ten
ostatni żyje w dwóch podgatunkach; ciemnym i jasnym w zależności
od usytuowania od Odry. Nietoperze pochodzą z Europy. Ich najstarszy
reprezentant, ikaryokteris
został
odkryty nad brzegiem jeziora Messel w Niemczech. Najmniejszym
nietoperzem Europy jest karlik
malutki, a
największym borowiec
wielki. W
niektórych krajach żyją zdziczałe konie
domowe, nieraz
stanowiące atrakcję turystyczną np. na Islandii – kucyki
islandzkie, w Wielkiej Brytanii – kuce dortmoor, we Francji –
konie z Camarque, w Polsce – koniki polskie. Natomiast ich dziki
przodek, tarpan
wyginął
na Ukrainie na początku XX wieku. Natomiast przodkiem świń jest
dzik.
Kiedy
Juliusz Cezar podczas wyprawy wojennej do Galii spotkał tury
porównywał
ich wielkość do słoni. Ten przedstawiciel dzikiego bydła był
przodkiem krowy. Był potężny i ciężko zbudowany, rogi miał
długie i mocne. Ostatni tur padł w Puszczy Jaktorowskiej w 1627 r.
Innym przedstawicielem europejskiego dzikiego bydła jest żubr.
Z
powodu wycinania lasów i polowań, stał się gatunkiem ginącym. W
1919 r. ostatni dziki żubr został zabity przez kłusownika. Gatunek
przetrwał w ogrodach zoologicznych, gdzie przeżył jeszcze II wojnę
światową. Kiedy tylko nastał pokój, polscy uczeni sprowadzili
kilka żubrów ze Szwecji i wypuściwszy je na wolność, podjęli
się odtwarzania gatunku. Plan się powiódł i liczba żubrów
zwiększyła się. W Polsce żubry zasiedlają Białowieski Park
Narodowy, wyspę Wolin, Bieszczady i Śląsk. Są pod ochroną i
znajdują się w Polskiej Czerwonej Księdze. Z jeleniowatych Europę
zamieszkują jeleń
szlachetny, jeleń sika, sarna, daniel, łoś i
renifer.
Ten
ostatni żyjący obecnie na Islandii, Półwyspie Skandynawskim i na
północy Rosji zasiedlał kiedyś w Europie większy areał.
Zachowały się naskalne rysunki i grawerunki tych zwierząt. Renifer
jest wpół – udomowiony przez koczownicze plemiona Lapończyków.
W Europie żyją również dzikie kozy
(kozica,
koza bezoarowa, będąca
przodkiem kozy domowej, koziorożec
alpejski)
i owce (muflon
–
przodek owcy domowej). Ten ostatni (pochodzący z Europy Południowej)
został w XVI wieku sprowadzony do Polski w celach łowieckich.
Obecnie jest pod ochroną. Jedyną europejską antylopą jest suhak,
którego
dawny areał obejmował wschód Polski, Ukrainę i Rosję. Obecnie
suhak zwany sajgą nie występuje w Europie. Starożytni Rzymianie
sprowadzili do Europy jeżozwierze
afrykańskie na
mięso. Ssaki te zaaklimatyzowały się na południu naszego
kontynentu. Największym gryzoniem Europy jest bóbr
europejski, zaś
najpospolitsze są myszy i szczury pochodzące z Azji Środkowej np.
mysz
domowa, leśna, badylarka, oraz
szczur
śniady i
szczur
wędrowny. Europę
zamieszkują dwa gatunki chomików: chomik
europejski, dziko
żyjący na wschodnich rubieżach kontynentu i chomik
syryjski, występujący
jako popularne zwierzę domowe. Lasy i parki zamieszkuje kilka
gatunków wiewiórek. Wiewiórka
ruda jest
coraz bardziej wypierana przez sprowadzoną z Ameryki Północnej
wiewiórkę
szarą. Polatucha żyjąca
w lasach państw bałtyckich, Szwecji i Finlandii potrafi latać
lotem ślizgowym. Z wyglądu piżmak
i
nutria
wyglądają
podobnie, ale nutria jest większa i ma pomarańczowe zęby. Jest
hodowana jako zwierzę futerkowe. Z takim samym zamiarem sprowadzono
w 1905 r. z Ameryki Północnej piżmaka (nutria pochodzi z Ameryki
Południowej). Zrezygnowano z hodowli i wypuszczono piżmaki do
Wełtawy. Wkrótce opanowały cały kontynent.
