Perkozy
w Polsce są reprezentowane przez pięć gatunków. Są to: perkoz
dwuczuby, rdzawoszyjny, zausznik, perkozek, sporadycznie także
perkoz rogaty. Perkozy spotykamy także w Nowym Świecie np. perkozek
amerykański w Ameryce Północnej i perkoz peruwiański w Ameryce
Południowej. Są ptakami wodnymi, które świetnie pływają i
nurkują, ale w locie są już mniej sprawne. Mają wydłużone,
spiczaste dzioby, a ich owalne głowy są osadzone na wydłużonych
szyjach. Jak wiele innych ptaków związanych z wodą, perkozy
smarują upierzenie wydzieliną gruczołu kuprowego, jednak w
odróżnieniu od nich nie mają palców spiętych błoną pławną.
Zamiast niej, każdy z perkozich palców jest z obydwu boków
zaopatrzony w płatki skórne, pełniące tę samą rolę co błona
pławna.
Jak możemy
odróżnić poszczególne gatunki tych ptaków?
Najbardziej rzuca
się w oczy perkoz dwuczuby. Ma szary dziób, zaś na głowie dwa
wachlarzowate, pomarańczowe czuby z piór uwidocznione w nazwie
ptaka. Pióra okrywające szyję i brzuch są białe, zaś skrzydła
i grzbiet pokrywa upierzenie tej samej barwy co na głowie.
Perkoz
rdzawoszyjny ma szary dziób, od dołu i od podstawy intensywnie
żółty, górna część głowy; w tym okolice oczu – czarna,
środkowa i dolna zaś – biała. Szyja jest – oczywiście rdzawa
co podkreślono w nazwie. Upierzenie skrzydeł i grzbietu szare z
brunatnym odcieniem. Pióra na brzuchu są białe.
Perkoz zausznik w
odróżnieniu od innych perkozów ma głowę silnie uwypukloną do
góry. Dziób szary. Oczy czerwone z czarnymi źrenicami. Mały i
ledwo widoczny czubek z pierza jest barwy czarnej. Jak głosi jego
nazwa, za otworami słuchowymi są dwa żółte pasma pierza ciągnące
się od gałek ocznych aż w tył głowy. Kontrastuje to z czarnym
upierzeniem głowy, a także szyi i grzbietu. Skrzydła są brązowe,
zaś brzuch – biały.
W upierzeniu
perkozka (najmniejszego z polskich perkozów) dominuje czerń
połączona z kasztanową plamą z tyłu głowy i podłużną, białą
plamą z tyłu dzioba.
Perkozek
amerykański wygląda podobnie jak nasz perkozek, ale jego upierzenie
jest brązowe.
Z kolei perkoz
rogaty ma głowę czarną. Znajdują się na niej dwa podłużne
pasma pomarańczowego pierza, owe ,,rogi'' uwidocznione w nazwie.
Reszta upierzenia perkoza rogatego jest brązowa. W przeciwieństwie
do innych perkozów, ten ostatni nie stroni od morskich wybrzeży.
Ptaki te
konsumują wodne owady, ryby, żaby i ich kijanki. Oprócz tego
łykają własne pierze (sic!), prawdopodobnie w celu wspomożenia
trawienia. W tym celu sięgają też po glony.
Wodna roślinność
służy im także do innych celów; związanych z rozmnażaniem. W
czasie toków perkozy używają glonów jako rekwizytu trzymanego w
dziobie w czasie godowych pozycji. Później zaś z roślin budują
gniazda. Są one podobne do małych wysepek wystających z wody.
Pisklęta są zagniazdownikami i (u różnych gatunków perkozów)
wyglądają podobnie. Są pokryte szaro – beżowym puchem, zaś na
głowie występuje charakterystyczny wzór złożony z białych i
czarnych pasków. Zmęczone pływaniem pisklęta odpoczywają
sadowiąc się na grzbietach swoich rodziców. Zaobserwowano nawet
jak ptaki te nurkują jednocześnie trzymając pisklęta pod
skrzydłami!
Osiągają
wymiary 23 – 75 cm długości i ważą od 150 g do 1,5 kg. Dlatego
są słabymi lotnikami, ponieważ w ich upierzeniu brakuje sterówek.
Perkoz peruwiański – endemit jeziora Titicaca jest całkowitym
nielotem.
Wszystkie gatunki
perkozów żyjących w Polsce są pod całkowitą ochroną prawną.