Sylwester 2020

 

Mijający rok 2020 był bardzo zły. Był to rok pandemii, śmierci, cierpienia, smutku, strat finansowych, rozczarowań, warcholstwa, głupoty, nienawiści, zamieszek na ulicach, obaw, stresu, myślenia magicznego i teorii spiskowych, w którym jedni okazali swą małość, inni zaś wielkość. 

    Z mojej perspektywy jako blogera był to bardzo pracowity rok, w którym opublikowałem rekordową liczbę postów (aż 865!), oraz napisałem ostatnie opowiadanie fantasy ze zbioru ,,Wymrocze'' (prace nad nim rozpocząłem już w 2007 r.). W nadchodzącym roku zamierzam zasiąść do pracy nad nowym monumentalnym zbiorem opowiadań zatytułowanym ,,Dzieje bohaterskie''. 

    Pozdrawiam nowych obserwatorów: Violę Pacho, Pawła Pakułę i Tomasza Żbikowatego oraz wszystkich komentatorów w tym Pana Krzysztofa Dreczkowskiego ze Słowacji, który niesłusznie uznał mnie za materialistę z powodu braku mojej wiary w realne istnienie baśniowych istot ;). 

    Dziękuję wszystkim, którzy linkowali do mojego bloga: twórcom fanpejdża ,,Ptaki to bydlaki'' na Facebooku (za link do mojego posta o kukułce), Słownikowi Języka Polskiego za wykorzystanie mojego tekstu o Kozacji, blogerowi ,,Tata po rozwodzie'' (za uwzględnienie posta o Bożicu w bibliografii) i youtuberowi Animatorowi Radości za wykorzystanie mojego bloga w filmiku o kwezalu. 

    Szczególne podziękowanie kieruję w stronę Panów Bartłomieja Grzegorza Sali i Artura Wójcika, którzy linkowali do zamieszczonych na blogu ,,Mitoslavia'' recenzji ich książek. 

    Pozostaje mi z całego serca życzyć wszystkim Czytelnikom, aby nadchodzący rok 2021 był dużo lepszy od obecnego. 

,,Herkules i królowa Lidii''

 

,,Tu go zobaczyła i kupiła od Hermesa – za trzy talenty […] Omfale, chyba uważana początkowo za królową miasto Omfalion w Epirze. Już dosyć wcześnie jednak zaczęto w niej upatrywać władczynię lidyjską […] Herakles stał się zaiste niewolnikiem. […] Nurt heroiczny […] wspomina walki podjęte na rozkaz pani. Heros poskramiał łotrów, wśród nich zaś dwóch groźnych rozbójników, Kerkopów […]. Pono królowa zarzuciła sobie na ramiona lwią skórę i bawiła się maczugą swojego miłośnika, a on u jej stóp, osnuty suknią lidyjską, prządł kądziel. [...]’’ - Zygmunt Kubiak ,,Mitologia Greków i Rzymian’’

 

W grudniu 2020 r. obejrzałem włosko – hiszpańsko – francuski film fantasy ,,Herkules i królowa Lidii’’ (tytuł oryginału: ,,Ercole e la regina di Lidia’’) z 1959 r. w reżyserii Pietra Francisci (1906 – 1977).

Akcja rozgrywa się w mitycznej starożytności (przed wojną trojańską) w Grecji (Attyka, Teby) i w Lidii – krainie w Azji Mniejszej (dziś: Turcja).

Tytułowy, nadludzko silny bohater, zgodnie ze starożytną konwencją miał brodę.

 Podróżował razem z młodą i piękną żoną Jole (w mitologii imię to nosiła branka pojmana przez Heraklesa, o którą była zazdrosna jego żona Dejanira).

Towarzyszył im młody Ulisses (Odyseusz) – syn Leartesa, króla Itaki. Ulisses już jako młodzieniec był sprytny i z wzajemnością kochał Penelopę, swą późniejszą wierną żonę. 

 W obronie tych powierzonych jego opiece osób, Herkules stoczył walkę z wymuszającym myto, rozbójnikiem Anteuszem, synem Gai. Anteusz czerpał siłę z ziemi, a pokonać go można było wyłącznie unosząc go w powietrze (Herkules uczynił tak za radą Ulissesa). Inaczej niż w micie, heros nie zabił antagonisty, tylko cisnął go do morza.

Herkules podjął się mediacji w sporze między synami Edypa – Poliniuszem (Polinejkesem) i Eteoklesem o kolejność sprawowania władzy w Tebach. Eteokles bezprawnie przedłużył sobie kadencję i okazał się tyranem rzucającym ludzi na pożarcie tygrysom. W czasie walki o Teby obaj bracia pozabijali się w pojedynku, a ich ciała (inaczej niż w dramacie ,,Antygona’’ Sofoklesa) spłonęły na jednym stosie.

Tytułowa królowa Lidii nosząca imię Omfale była piękną i zmysłową kobietą o rudych włosach. Gdy Herkules stracił pamięć po kontakcie z wyziewami z jaskini, Omfale uczyniła go swoim kochankiem. Herkules pędził w pałacu królowej gnuśne życie wypełnione przyjemnościami. W stanie amnezji i fizycznej słabości utrzymywał go narkotyczny napój. Na szczęście Ulisses udający głuchoniemego niewolnika – masażystę, poił przyjaciela zdrową wodą z fontanny, która z wolna przywracała mu pamięć i siłę. Zdradliwa Omfale korzystając z pomocy egipskich balsamistów zamieniała wykorzystanych przez siebie mężczyzn w posągi. Ten sam los groził też Herkulesowi. Gdy heros odzyskał pamięć, razem z drużyną opuścił Lidię. Wówczas zrozpaczona Omfale popełniła samobójstwo, rzucając się do wanny z substancją konserwującą.

Film w piękny sposób ukazał wierną, przezwyciężającą przeszkody miłość Herkulesa i Jole ;). W oczy rzuca się również wykorzystany w nim sięgający czasów starożytnego Egiptu stereotyp o tym, że ludzie o rudych włosach są rzekomo fałszywi (rudy kolor włosów mają tu aż dwie postaci negatywne: królowa Omfale i Eteokles).

Oniricon cz. 670

 Śniło mi się, że:

 

- sułtan muzułmańskiego Meksyku, który poślubił Polkę, oglądał mecz Somalii z Węgrami,

- Surinam jest krajem muzułmańskim,

- w Omanie nie ma bezrobocia, biedy, ani kalectwa; krajem tym od 49 lat rządzi absolutny monarcha, sułtan Kabus Salam, który obalił swego ojca, za którego rządów panowała wielka bieda, swe bogactwo Oman zawdzięcza wydobyciu ropy naftowej, nie istnieją tam partie polityczne, a każdy poddany dostaje działkę ziemi,

- Jacek Piekara, który zlał się w jedno z Feliksem W. Kresem ma proces sądowy z rodziną Korekwickich (Jarosławem Grzędowiczem i Mają Lidią Kossakowską), uznałem za piękne i polskie to, że polscy pisarze fantastyki , choć często osobiście się nie lubią, potrafią się zjednoczyć w słusznej sprawie,

- na ulicy spotkałem Sonayę ov Partaćną i dwie inne dziewczyny w kusych, czarnych strojach, Sonaya miała na nogach czarne buty, zaś jej towarzyszki były bose, chciałem aby Sonaya zdjęła obuwie, aby stała się przez to silniejsza, potem zamieniony w piękną blondynkę jechałem autobusem i miałem zamiar publicznie obnażyć się, aby poczuć się silniejszym, kiedy wyszedłem z autobusu szli za mną Jacek Piekara i Maja Lidia Kossakowska,

- powiedziałem o Joe Bidenie, że jeśli naprawdę jest pedofilem, to Amerykanie powinni zrobić inpeachment i zawlec go na krzesło elektryczne, dodałem, że chociaż Kościół potępia karę śmierci i być może grzeszę, to nie ma lepszej kary dla pedofila,

- powiedziałem, że zabiłbym każdego pedofila nawet Marion Zimmer Bradley,

- kiedy znalazłem królową termitów, rozgniotłem jej odwłok i powstałą z niego papką natarłem sobie podbrzusze,

- spotkałem łysego mężczyznę z olbrzymimi naroślami na głowie wypełnionymi ropą, które miałem ochotę zdrapać,

- pewien chory psychicznie internauta nazywał pieszczotliwie innych użytkowników Internetu (w tym Andrzeja Pilipiuka) ,,wszami'' i wyraził chęć picia ich krwi,

- sprzedawałem wizerunki syren Ukraińcom płacącym rublami, oglądałem też rosyjski familijny film fantasy, w którym dziewczyna spotkała na plaży syrenę i narysowała ją,

- w okresie międzywojennym (1967 r.) szef delegacji NATO zobaczył w obozie izolacyjnym w Berezie Kartuskiej człowieka o zdeformowanej torturami twarzy przypominającej hot doga, rozbawiony wpisał w wyszukiwarkę internetową: ,,Człowiek - hot dog - żart polskich pisarzy'' i miało to ponad sto wyświetleń,

- prezydent Włoch Pucci (Pilsudski) przepraszał za zajęcie w XIX wieku przez Włochy pewnego półwyspu co określił jako ,,kolonializm''. 

Legendy heraldyczne

 

,,Nie darmo Warszawa za herb Syrenę nosi,

Która miecz srogi zawsze na bezecne wznosi.

Panną jest niezmazaną, jakie są syreny,

Które stąd wielkiej doszły u poetów ceny’’

- wiersz Gabriela Teofila Ostroucha z 1621 r. za: Bartłomiej Grzegorz Sala ,,Wśród polskich syren, rusałek, meluzyn, świtezianek i innych wodnych panien’’

 

Legendy herbowe (heraldyczne) stawiają sobie za cel wyjaśnianie pochodzenia symboli umieszczonych w herbach. Niektóre z nich wydają się na pierwszy rzut oka bardzo prawdopodobne, inne zaś przepełnia fantastyka. Mieszają się w nich postaci i realia historyczne z różnych epok, nie brakuje też postaci z mitów i baśni. Opowieści te nie mają wartości jako źródło historyczne dotyczące autentycznych wydarzeń, dostarczają natomiast wiedzy o zamierzchłych sposobach myślenia ich twórców.

Najlepiej znanymi przykładami z Polski są przekazy o Lechu znajdującym gniazdo białego orła i o wiślanej Syrenie, która znajduje się dziś w herbie Warszawy.

Eliza Orzeszkowa w powieści ,,Nad Niemnem’’ umieściła legendę o Janie i Cecylii, których król Zygmunt August nagrodził za ciężką pracę herbem Pomian (odsyłam do posta: ,,Eliza Orzeszkowa’’).

Król Polski, Stefan Batory (z pochodzenia Węgier) pieczętował się herbem przedstawiającym trzy smocze zęby. Objaśniająca go legenda mówiła o rycerzu Oposie, który zabił trójgłowego smoka.

Flaga Austrii przedstawia pas srebrny w polu czerwonym. Związana jest z tym legenda o austriackim księciu, który po bitwie był cały zlany krwią z wyjątkiem miejsca zakrytego białym pasem.

Flaga Danii (najstarsza w Europie) przedstawia srebrny krzyż św. Andrzeja w polu czerwonym. Według legendy średniowieczni Duńczycy walczący w Estonii otrzymali ją od samego Boga jak spadała z nieba.

Według francuskiej legendy Chlodwig – merowiński władca Franków jako poganin używał herbu z trzema czarnymi ropuchami. Gdy przyjął chrzest, płazy w cudowny sposób zamieniły się w lilie.

Legendarny czeski książę Sztyfryd wstydził się swego herbu przedstawiającego kocioł. Wyruszył więc w świat szukając okazji do wykazania się męstwem. W czasie turnieju pokonał rycerzu ,,króla angielskiego, czyli mezopotamskiego’’ i zażądał od cesarza nowego herbu, przedstawiającego czarnego orła zamiast kotła.

Nieoficjalnym symbolem Rzymu jest wilczyca kapitolińska karmiąca Romulusa i Remusa zaczerpnięta ze starożytnej legendy spisanej przez Tytusa Liwiusza.

Również wolna Czeczenia posługiwała się w latach 90 – tych XX wieku symbolem wilczycy. W czeczeńskiej legendzie zwierzę to wykazało się męstwem zasłaniając swe młode przed porywistym wiatrem.

W XXI wieku w Internecie znalazłem nawet heraldyczną … teorię spiskową, w której pies w klejnocie herbu Korczak jest … gadem, a używający go Bronisław Komorowski – Reptilianinem ;).

Poniżej przedstawiam alfabetyczny przegląd polskich legend herbowych (na podstawie: M. Derwich, M. Cetwiński ,,Herby, legendy, dawne mity’’):

Abdank – łękawica symbolem gwiazdozbioru Kasjopei (Skuba zabił smoka wawelskiego), lub inicjałem Wawelu lub węża (smoka). W innej wersji siłacz Skuba pokonał w Niemczech miejscowego mocarza. Skuba – sarmacki pułkownik dowodzący znad Wisły – Wandalu. Inna wersja opisuje poselstwo Skarbka z Góry do cesarza Henryka V (nazwa herbu miała się wziąć od słów cesarza: ,,Hab dank’’ gdy Skarbek dorzucił swój pierścień do skrzyni ze złotem).

Achinger – herb Baldwina; fikcyjnego pierwszego biskupa krakowskiego.

Alabanda – protoplasta rody przybył do Polski za Bolesława Krzywoustego.

Amadej – wojewoda węgierski Amadej wspierał Władysława Łokietka.

Baybuza – murza tatarski Hrybun towarzyszący wielkiemu księciu litewskiemu ustrzelił z łuku żmiję w miejscu gdzie znaleziono grzyby.

Belina – Żelisław Jastrzębiec brał udział w wojnie Bolesława Śmiałego z Rusią. Nocą wyciął w pień śpiących wrogów za co dostał w herbie dwie podkowy i miecz w miejsce krzyża. Jego syn Żelisław za Bolesława Krzywoustego za utratę ręki w boju dostał złotą rękę. Ród Belinów miał pochodzić od Bili Tetki – córki czeskiego władcy Kroka. W 879 roku Sukosław (w 132 lata po śmierci rodziców) założył w Czechach miasto Beliny (nazwane na cześć swej matki Bili). W innej wersji za Władysława Łokietka rycerz z rodu Jastrzębców w bitwie pod Bialiną wystrzelił nocą płonącą strzałę w krzyżackie namioty.

Bełty – herb przybyły do Polski w 880 r. za panowania Siemowita.

Bogoria – po bitwie z Połowcami pod Snowskiem, Bolesław Śmiały osobiście opatrzył rannego od strzał rycerza.

Bokij – ruski rycerz Bokij stracił broń w pojedynku, lecz dobył topora i przerąbał nim wroga wraz z koniem.

Bonarowa – Jan Boner z Wissemburga walczył w wojnie stuletniej po stronie Francuzów. Zdobył dwie angielskie chorągwie – białą i czarną, które rzucił królowi pod nogi.

Bończa – herb przyniesiony w 994 r. z Włoch przez biskupa kruszwickiego Klemensa, biskupa krakowskiego/ gnieźnieńskiego Prokulfa i rycerza Bonifacego Mierzba.

Boża Wola – rycerz z rodu Lubiczów/ Jastrzębców otrzymał herb od księcia mazowieckiego za rzeź śpiących nieprzyjaciół. W innej wersji rycerz Kraka przeprowadził jego wojska przez zamarznięty Dunaj na Moguncję.

Brodzic – bezimienny młodzieniec z długą brodą ocalił Kazimierza Odnowiciela w czasie wojny z Masławem. W innej wersji protoplasta rodu był właścicielem dóbr Brody.

Charytonowicz – herb prawosławnego biskupa Charytoniosa z Grecji (przybył w 1416 r.).

Cholewa – Bolesław Śmiały spotkał w lesie drwala, który posłużył mu za przewodnika i w bitwie ocalił mu życie walcząc klamrami od pasa.

Chomąto – Dobrosław z Cygienbergu oddał władcy konia, a sam walczył dosiadając wołu.

Chorągwie – rycerz Kmita zdobył dwie chorągwie za co otrzymał herb od książąt ruskich.

Chrynicki – protoplasta rodu łowił ryby na warcie jednocześnie trzymając cugle. Napadnięty przez Tatarów odparł atak.

Ciołek – herb używany przez potomków Torello Torelliego; rzymskiego trybuna z czasów cesarza Wespazjana oraz przybyłych z Włoch arcybiskupa gnieźnieńskiego Roberta i jego brata Paulina (971 r.). W innej wersji za cesarza Probusa ojciec Lecha odzyskał pokojowo bydło skradzione Sarmatom przez Rzymian.

Czarliński – herb otrzymany za czujność w czasie warty.

Czetwertyński – w 300 r. n. e. grecki książę Teodor zabił smoka. Jego potomkowie uciekając przed Rzymianami przybyli na Ruś gdzie założyli: Kijów, Wilno, Moskwę i Jarosław.

Dąb – otrzymał Prokop Żołądź z Prożycia; żołnierz królów: Macieja Korwina, Władysława Jagiellończyka, Ludwika Jagiellończyka i Zygmunta Starego. Jego syn Joachim polował w Danii z miejscowym królem na dzika.

Dąbrowa – wojewoda mazowiecki Przybysław z Rostkowa schronił się w lesie przed Litwinami – Jaćwingami – Prusami – Krzyżakami, których potem pokonał. W innej wersji herb otrzymał Lotaryńczyk, który w imieniu Gotfryda de Boullion posłował do Bolesława Krzywoustego prosząc o pozwolenie na przemarsz krzyżowców przez Polskę. W jeszcze innej wersji było dwóch braci herbu Dąbrowa walczących na krucjacie. Istnieje również przekaz o trzecim pokoleniu rodu, które otrzymało herb w czasie chrztu Polski oraz o rycerzu, który zastrzelił z łuku sępa lecącego nad polskim wojskiem.

Dąbrowski – herb z Niderlandów przyniesiony do Prus. Upamiętnia rycerza, który pojmał w niewolę królewską córkę i dał ją swemu panu.

Denhoff – rycerz Denhoff obronił przed dzikiem Veronę – wdowę po królu Aragonii, pokonaną i przywiązaną do drzewa z rozkazu Anferhorbsa; króla Hiszpanii. Denhoff poślubił Veronę i wyzwolił Aragonię.

Deszpoth – serbski rycerz ocalił brankę z rąk poganina. Zabił wroga, lecz ten wcielił się w kruka i ukradł pierścień. Serb zastrzelił z łuku ptaka i odzyskał klejnot.

Dębno – w 1258 r. w czasie najazdu Telebogi i Nogaja na Polskę, Tatarzy złupili majątek Dębno na Łysej Górze gdzie poddawali świętokradczym próbom cudowną moc relikwii Krzyża Świętego. Tatar Dembrotes i porwana dziedziczka Atleida zanieśli relikwie z powrotem do Polski. Tatar przyjął chrzest, poślubił Atleidę i zamieszkał w Polsce. W innej wersji herb należał do scytyjskiego prawodawcy Deombrotesa, który ucywilizował przodków Polaków. Jeszcze inny wariant podaje, że protoplastą rodu był wódz Scilunes zasiadający pod dębem.

Dęboróg – łowczy Zygmunta Augusta w lesie pień z wrośniętym weń porożem jelenia.

Doliwa – rycerz herbu Poraj ocalił życie załodze mazowieckiego zamku Liw. Inny wariant mówi o Sarmacie, który w czasie najazdu na Wandalów, Galię i Italię spalił ozdobiony różami dom Trebela.

Drogomir – w bitwie na Psim Polu rycerz Drogomir stracił pięciu synów, a trzech dalszych pozbawiono nóg.

Drogosław – rycerz Drogosław przerwał oblężenie.

Drya – herb krewnych św. Bernarda z Clairvaux, potomków Mutyny z Czech lub rycerza Stanisława – Swatysława.

Drzewica – cudzoziemiec Arkadiusz w służbie Leszka Czarnego pokonał Litwinów koło wsi Drzewica. W innej wersji Leszek Czarny nadał ten herb Prokopowi z Drzewicy za wiadomość o wyborze na księcia krakowskiego.

Działosza – rycerz Działosza polując z Bolesławem Krzywoustym wyłamał tykę poroża jelenia i dał ją księciu. Następnie wybił buzdyganem skrzydło lecącemu sępowi.

Eilenberk – herb rodziny skoligaconej z cesarzami rzymskimi.

Gąska/ Budzisz/ Paparona – pochodzenie herbu związane z rzymską legendą o gęsiach kapitolińskich. Do Polski przyniesiony rzekomo przez biskupa płockiego w 1386 r.

Godzięba – w 1094 r. rycerz Godzamba w czasie wyprawy Sieciecha na Morawy, zaatakowany przez Morawianina schronił się w lesie gdzie wyrwał sosnę o trzech wierzchołkach. Pokonał nią wroga i wziął go do niewoli. W innej wersji za cesarza Probusa młodzi Sarmaci zasadzili w cyrku las i urządzili dla widowni łowy na zwierzęta. Po powrocie do Sarmacji uznali się za jeden ród.

Gryf – przodek Chodkiewiczów ocalił swego pana z niebezpieczeństwa.

Grzymała – herb Lecha, Czecha i Rusa, którzy w Tracji mieli trzy zamki na szczytach trzech gór, z których wyruszali walczyć z Rzymianami. Zdradzeni przez siostrę udali się na północ gdzie założyli własne państwa. W inne wersji: Zylberszwecht z Niemiec otrzymał ten herb za obronę grodu. W jeszcze innej, Sarmata Grzymała obronił Wiermę – Vindobonę (Wiedeń) przed rzymskim cesarzem Markiem Antoniuszem, który zmarł w obozie. Istnieje też wersja o mieszkańcach wsi Zielona i Ślazy na Mazowszu, którzy stanęli ,,jak mur’’ przeciw Litwinom i Jaćwingom (wariant herbu bez bramy).

Hełm – w 1111 r. masztelarz Bolesława Krzywoustego zabił w lesie wodza Prusów w rogatym hełmie.

Hełt – herb z Norymbergi.

Herburt – herb przybyły z Czech za Leszka Czarnego lub Ludwika Węgierskiego. W innej wersji został nadany księciu saskiemu przez Karola Wielkiego.

Hołowiński – protoplasta ostrzegł śpiące polskie wojsko. W innej wersji w czasie wojny z Rusią przodek rodu pobił przy blasku Księżyca śpiących wrogów z dwóch gór.

Jałowicki – rycerz zniechęcił wrogów do walki odbierając im sztandar.

Janina – złotnik Lestek pokonał fortelem Aleksandra Wielkiego sporządzając atrapy tarcz i hełmów, po czym został wybrany królem Lechitów. W innej wersji Janik – rycerz Bolesława Chrobrego sporządził duże tarcze chroniące przed strzałami.

Jastrzębiec – w 999 r. rycerz Acipitryn podkuł konia, aby wedrzeć się na oblodzony szczyt Łysej Góry gdzie znajdował się obóz pogański. Po dotarciu na szczyt zabił wodza pogan.

Jelita – herb nadany przez Władysława Łokietka na pobojowisku pod Płowcami rannemu rycerzowi Florianowi Szaremu, który mężnie znosił cierpienie i poskarżył się królowi na uciążliwego sąsiada. W innej wersji: protoplastą rodu był gocki król Sarus, który w 406 r. pokonał germańskiego wodza Radagajsa lub Sarmata zraniony przez Rzymian trzema włóczniami (tzw. sarissae).

Jezierza – herb fikcyjnego pierwszego arcybiskupa gnieźnieńskiego Wilibaldusa z Francji.

Junosza – rycerz Junosza (w jednej z wersji będący potomkiem Abrahama) jadąc na własne wesele spotkał białego barana (pomyślny znak), potem zaś Krzyżaków, którym uprowadził konie i wybił. Poplamiony krwią zdążył jeszcze na własne wesele, stąd instytucja zbrojnych drużbów.

Kalinowa – możny czeski Ausiusz Kalinowa przybył do Polski za króla Wacława. W innych wersjach herb został nadany na Śląsku w czasie wojny z Gotami i Wandalami lub pochodzi z Rusi.

Kara/ Obrona – rycerz z rodu Akszaków zastrzelił z łuku wodza Tatarów.

Karp – herb włoskiego szlachcica Carpio przybyłego na Litwę.

Kietlicz – Sarmata w armii Spartakusa podsunął pomysł uplecenia drabin z pędów winorośli, aby opuścić oblegany przez Rzymian szczyt Wezuwiusza. W innej wersji: w 1212 r. Sancho król Nawarry nadał herb rycerzowi, który przerwał kordon muzułmański. Miał to być herb arcybiskupa Henryka Kietlicza (herbowe węzły miały symbolizować sznur franciszkański).

Kisiel – Świętołdycz; hetman św. Włodzimierza I Wielkiego obronił Kijów przed Pieczyngami rzucając w nich zakiszonym na tę okazję chlebem.

Kolumny – herb Rzymianina Palemona i litewskiego księcia Witenesa; brata i poprzednika Giedymina.

Komoniaka – białoruski rycerz Bogdan Komoniaka samowtór ubił pod sosną 40 Tatarów aż poległ.

Konopatski – przodek rodu wziął udział w pierwszej krucjacie, podczas której zatknął sztandar na murach twierdzy Saracenów.

Kopaszyna – Jan Kopasina – rycerz Bolesława Śmiałego nocą zabrał wrogom wszystkie konie i uderzył na śpiących pogan. W innej wersji Sarmaci odbili Vindobonę (Wiedeń) cesarzowi Markowi Antoniuszowi.

Korab – w V wieku herb ten otrzymali Wandalowie zdobywający pod wodzą Kroka francuskie porty. Herb Roberta – rzekomego pierwszego biskupa krakowskiego, w innej wersji przyniesiony przez rycerza Miorsza z Anglii.

Korczak – Węgrzy po śmierci Attyli wybrali królem psa, bo pierwszy wszedł do sali. Pies został zabity przez krajczego, który musiał uciekać przez trzy rzeki. W innej wersji: węgierski rycerz Zoard wsławiony walkami w Italii, przodek Donatów i Caraffów, po śmierci Attyli odmówił przyjęcia korony. Wskazał jako kandydata Kanina (łac. canis – pies), który okazał się tyranem. Zoard zabił go i pokazał jego głowę na misie, lecz znów odmówił przyjęcia korony. W jeszcze innych wersjach Ludwik Węgierski nadał ten herb Rusinowi, podskarbiemu Dymitrowi z Bożydaru. Herb Korczak miał też należeć do innego Rusina – biskupa krakowskiego Prokopa, kanclerza Leszka Czarnego.

Kornic/ Hospody błogosław – ruski rycerz Kornic odniósł zwycięstwo dzięki błogosławieństwu księcia.

Korwin – rzymski rotmistrz Marcus Valerius z pomocą kruka pokonał w pojedynku francuskiego mocarza.

Kos – herb ze starożytnego Rzymu.

Kościesza – Strzegomia – Dobiesław/ Bolesław Strzegomia raniony strzałą i z ułamanym mieczem leżał na polu po bitwie pod Snowskiem i otrzymał herb od Bolesława Śmiałego.

Kroje – herb Piasta jako oracza.

Krzywda – rycerz z rodu Lubiczów zabił lub skrzywdził brata przy podziale spadku po ojcu.

Kur – herb nadany za czujność na warcie.

Larysza – Bolesław Śmiały spotkał w lesie człowieka z dwoma lemieszami, który pomógł polskiemu wojsku wydostać się z lasu; zapowiedział zwycięstwo i w nocy uprowadził Czechom konie. W innej wersji Piast nadał ten herb rodzinie swej matki.

Leliwa – polski rycerz pokonał wrogą armię przy blasku Księżyca i gwiazd. W innej wersji herb został przyniesiony z Niemiec w czasach Bolesława Wstydliwego.

Lewart – rycerz sprytny jak lampart walczący z lwem, dostał herb od Władysława Łokietka za pokonanie licznych nieprzyjaciół przy małej liczbie własnego wojska.

Łabędź – herb rodu Duninów pochodzących od królów Danii.

Łada – herb nazwany od imienia lokalnej bogini czczonej we wsi Łada na Mazowszu. W innej wersji w 1306 r. dziedzic majątku Łada napadnięty przez Jaćwingów i Litwinów schronił się w lesie gdzie znalazł widły myśliwskie i spotkał księcia mazowieckiego, który udzielił mu pomocy. W jeszcze innej wersji pułkownik Łada wziął udział w wyprawie Kwadów, Swewów i Markomanów przeciw Rzymianom, w czasie której barbarzyńcy pokonali Marka Aureliusza pod Mediolanem. W bitwie pod Placencją Kwadowie upozorowali ucieczkę do lasu.

Łodzia – herb greckich i rzymskich królów, których potomkowie w 969 r. przybyli z Czech do Polski. W innej wersji był to herb Słowian biorących udział w wyprawie Argonautów.

Łukocz – rycerz napisał list z oblężonego miasta i wetknął go do ryja dzikowi maskując go kłosami zboża. Adresat odpisał i tak miasto zostało wydane.

Łżawa – rycerz Leszka Białego zasnął na warcie i przez sen podniósł fałszywy alarm, za co został ukarany.

Mądrostki – rycerz z rodu Nowinów zabił brata z kuszy. Początkowo ukrywał zbrodnię, lecz potem sędziowie widząc jego skruchę zamiast pójścia na szafot kazali mu zastąpić herbowy miecz strzałą i krzyżem.

Mściszewski – protoplasta pokonał wrogów nocą na Kaszubach i utorował swoim drogę do ocalenia.

Nabram – po śmierci rycerza herbu Korczak w Prusach, dwóch synów odziedziczyło wielki spadek. Jeden z nich imieniem Nabram miał córkę, której nie chciał wydać za mąż. Pod jego nieobecność wydał ją stryj (wbrew woli brata). Nabram krwawo się zemścił, a jego żona umarła. Niebawem jednak nastąpiło pojednanie i wypłata główszczyzny.

Nałęcz – chusta w herbie interpretowana jako oznaka władzy królów Sarmacji. Przodek rodu zerwał białą opaskę z głowy zabitego w boju Rzymianina. W innej wersji Bolesław Krzywousty po przegranej bitwie z Haliczanami osobiście opatrywał rany protoplaście rodu. W jeszcze innej wersji w 962 r. przyjął chrzest Gniewomir de Szłopy, któremu sam Mieszko I zawiązał białą opaskę na głowie. W jeszcze innym wariancie był to chrzest Gniewomira z Czarnkowa za Bolesława Krzywoustego.

Nałonia – herb wyobrażający przepaskę na biodrach noszoną przez Jezusa Chrystusa na krzyżu. Pieczętował się nim Dzierżykraj de Słopa, potomek Popiela, który wcześniej używał herbu z porfirową kolumną pilnowaną przez dwa gryfy.

Napiwon – rycerz przyprowadził Bolesławowi Krzywoustemu żywego jelenia za co dostał herb i pieniądze na piwo.

Nieczuja – w czasie wojny z Czechami polski rycerz zasnął na warcie, lecz pod Boskim natchnieniem wołał przez sen ,,Nieprzyjaciel!’’, czym ostrzegł swe wojsko. W innej wersji łowczy Howora uratował księcia czeskiego Jaromira. W jeszcze innej herb otrzymał Dersław – podczaszy Bolesława Krzywoustego.

Niesobia – w czasie wojny Kazimierza Odnowiciela z księciem czeskim Wratysławem, rycerz Niesobia trafił czarnego orła strzałą z łuku w ogon. Wróżyło to, że Czesi będą pokonani, lecz większa ich część ucieknie.

Niezgoda – rycerz z rodu Dołęgów zabił brata, za co zabrano mu herbowy krzyż i dano miecz z podkową.

Nowina – rotmistrz Nowina; syn kotlarza, służąc Bolesławowi Krzywoustemu po przegranej bitwie z Rusinami, odstąpił księciu konia za co otrzymał herb (ucho kotła i miecz otłuczony). Później Nowina i jego hetman zostali pojmani przez Czechów i skuci jednym łańcuchem. Nowina odciął sobie nogę, aby hetman mógł uciec i dopiero po trzech dniach zawiadomił straże, czym wzbudził podziw Czechów.

Odyniec – mocarz Odyniec zabijał dziki i sam z szablą i łukiem walczył z całym wojskiem.

Ogończyk – rycerz Piotr z Radzikowa; potomek scytyjskiego króla Oga, ocalił brankę i dał jej pół pierścienia. Rodzice chcieli wydać ją za innego, lecz zjawił się Piotr i panna dotrzymała słowa. W innej wersji ród Oga wędrował przez Kapadocję, Italię (założył tam miasto Caudium) i Panonię, aż w 805 r. za króla Leszka II, Powała Ogończyk przybył do Polski.

Oksza – Bolesław Krzywousty nadał go Czechowi Janowi Wrszowcowi za zabicie księcia czeskiego siekierą.

Orla – herb z Niemiec lub Węgier. W legendzie pojawia się motyw bratobójstwa.

Orzeł Biały – pierwotne godło króla tatarskiego Zalmoksisa, lub perskiego króla Dariusza.

Osmoróg – Gierałt – rycerz Gierałt mający w herbie cietrzewia, długo zwlekał z chrztem, aż oświecony przez Ducha Świętego nawrócił się w czasie pielgrzymki do Rzymu.

Ossorya – Pogwizd – polski rycerz poślubił bogatą Czeszkę i przemycił do Polski jej złoto zamknięte w kole wozu. W innej wersji gwiżdżący Ossorya został zaatakowany przez zbójców, przed którymi bronił się kołem od wozu.

Ostoja – Bolesław Śmiały nadał ten herb poganinowi, który pod przysięgą na słońce wciągnął innych pogan w zasadzkę Polaków, ci zaś wycinali ich ,,od kwadry od kwadry’’ (stąd dwa półksiężyce). Herb nazywany też Przegonią od przeganiania pogan.

Owada – protoplasta rodu strzegł Bolesława Śmiałego w wyprawie na Kijów.

Paprzyca/ Kuszaba – hrabina ukarała poddaną za urodzenie trojaczków (oskarżyła ją o cudzołóstwo). Kiedy sama powiła dziewięciu synów, kazała ich utopić. Na szczęście jej mąż uratował ich i dał na wychowanie młynarzowi. Gdy synowie dorośli przebaczyli wyrodnej matce.

Pelikan – herb rycerza, który uratował swojego wodza.

Pełnia – Bogdan z Iwanic służąc księciu Lubartowi zbadał rozmieszczenie wojsk polskich pod Włodzimierzem i wskazał bezpieczną drogę wielkiemu księciu litewskiemu.

Pietyrog – Aleksander Wielki ukazał się Antiochowi we śnie przed bitwa z Galami i dał mu pietyrog na znak zwycięstwa.

Pilawa – Żyrosław herbu Prus w 1166 r. w fikcyjnej bitwie pod Pilawą dwukrotnie przełamał szyki Prusów i własnoręcznie zabił ich wodza. W innej wersji Żyrosław dwukrotnie pokonał zbuntowanych Prusów i zabił wodza ich trzeciego powstania.

Pnieina – myśliwy zastrzelił z łuku niedźwiedzia podnoszącego jabłko do pyska, obciął mu łapy i zaniósł je księciu mazowieckiemu.

Pobóg – rycerz z rodu Zagłobów chciał zmyć z siebie hańbę bratobójstwa. Żył pobożnie, służył cesarzowi, królom i książętom, a w czasie poselstwa do Papieża otrzymał nowy herb, który zatwierdził król Polski. Widniejący w nim chart jest symbolem wierności (lub małżeństwa z panną mającą charta w herbie).

Pogoń litewska – Rzymianin z rodu Collonów wpadł w Italii w dziurę i wyszedł na drugą stronę na Litwie gdzie założył ród Czartoryskich, inna wersja: herb nadany Sarmatom wspomagającym Franków w bitwie z Hunami na Polach Katalaunijskich, inna wersja: po śmierci litewskiego księcia Narymunda (lub Laurasa) wiec wybrał najdzielniejszego męża, inna wersja: książę Kiernus wydał swą córkę Pojatę za Żywibunda Dowszprungowicza (połączenie herbów Kolumny z Centaurem).

Pomian – rycerz Łastek Hebda herbu Wienawa zabił swego występnego brata Jana – dziekana gnieźnieńskiego. Za karę dano mu w herbie miecza zamiast kółka.

Poraj – herb Poraja, brata św. Wojciecha. W innej wersji został nadany sarmackiemu niewolnikowi, który ozdobił różami dom Galiena Trebela. Żona Rzymianina; Sarmatka Pipora wyprosiła u męża wolność dla swego rodaka.

Półkozic – w czasie oblężenia zamku Eczech przez pogan, rycerz Stawisz posłużył się fortelem. Zabił orła i kozę, pomazał suchą skórę woły ich krwią i rzucał mięsem w oblegających, ci zaś odstąpili myśląc, że nie wezmą zamku głodem.

Prawda – herb nadany rzymskiemu żołnierzowi za Aleksandra Sewera lub Marka Aureliusza za to, że pierwszy wdarł się na mury oblężonej twierdzy (symbolizuje to lew trzymający wieniec). W innej wersji w 1123 r. Jędrzej z Rinheim (potomek Andrada z Dacji) poślubił córkę Jana Prawdy (nastąpiło połączenie herbów obu rodów). Jeszcze inny wariant mówi o Luzytańczyku, który obronił lwa przed smokiem. Później wierny lew ożywił go zielem przyniesionym przez jaszczurkę.

Pretficz – Ślązak Holub w Grenadzie wygrał w szachy wolność muzułmańskiej królewny. Ta, nie chcąc być niewolnicą, rzuciła się do rzeki. Holub cisnął za nią szachownicę, która skaleczyła królewnę w głowę. Uratował ją i zrzekł się nagrody za co otrzymał herb.

Prus – trzej bracia z ludu Prusów prześladowani przez Krzyżaków, emigrowali do Polski. Po jakimś czasie wrócili i wywarli zemstę na wielkim mistrzu.

Przegonia – rycerz herbu Ostoja na wojnie z Morawianami, w obliczu przewagi wroga, posłał po posiłki, a sam walczył dalej, za co dostał w herbie miecz nieotłuczony i smoka (symbol gniewu).

Przerowa – Mirosław; rycerz Bolesława Krzywoustego w bitwie pod Wrocławiem przerwał oblężenie niemieckie.

Przosna – kiedy Czesi oblegali zamek Przemęt nad Przosną i kopali podkop, polski dowódca zabił sługę i podrzucił mu sfałszowany list króla polskiego o nadciągającej odsieczy.

Przyjaciel – Mirosław; rycerz Bolesława Kędzierzawego przedarł się przez szeregi Prusów, aby odzyskać ciało Henryka Sandomierskiego i sam zmarł od ran.

Radwan – rotmistrz Radwan na wojnie Bolesława Śmiałego z Rusią stracił chorągiew. Schronił się w kościele skąd wyniósł feretron i Rusini uciekli myśląc, że to odsiecz.

Rawicz – pochodzenie rodu od niedźwiedzi lub czeskich Wrszowców. Córka króla Anglii rzucona przez brata na pożarcie niedźwiedziowi, obłaskawiła zwierzę i poślubiła księcia Lotaryngii (w pierwotnej wersji: samego niedźwiedzia).

Reichenbach – cześnik sandomierski Wojsław Reichenbach wziął udział w pierwszej krucjacie za Bolesława Krzywoustego.

Roch/ Kolumna – rycerz Pierzchała pokonał w grze w szachy księcia mazowieckiego lub Władysława Łokietka.

Rogala – w 1109 r. rycerz Biberstein (Iberstein) z Żarnowca polując z Bolesławem Krzywoustym, wyłamał turowi róg i dał go księciu.

Salamandra – w Czechach miała miejsce plaga węży, które zjadały zwierzęta domowe. Niejaki Chrząszcz zabił ostatniego, wielkiego węża, którego zranił mieczem i wykurzył ogniem.

Schafgotsch – pasterz Gotfryd Owczarz podpalił gniazdo groźnego gryfa znad Kwisy z jego pisklętami i dostał za to rękę Agnieszki, córki księcia Bolka.

Sokola – dwóch braci na polowaniu rozdzieliło i zabiło walczące ze sobą dzika i niedźwiedzia.

Starykoń – wydziedziczony przez braci Żegota Toporczyk umieścił w herbie swego wiernego, siwego konia.

Suchekomnaty – protoplasta rodu pomógł hetmanowi herbu Trzy Trąby pokonać Prusów.

Sultanowski i Machnicki – rycerze z tych rodów na czele małych oddziałów walczyli z Tatarami lub innymi poganami, aż ujrzeli gwiazdę, która pomogła im odnaleźć drogę.

Szalawa – ruski rycerz Halka nawrócony w czasie poselstwa do Bizancjum, po powrocie szerzył chrześcijaństwo w swojej ojczyźnie. Stoczył pojedynek z trzema poganami. Uciął im głowy, które położył na stole i obiecał, że zabici ożyją, jeśli ich bliscy uwierzą w Boga, co też się stało.

Szreniawa – herb upamiętnia zwycięstwo nad poganami nad rzeką Szreniawą. Przybysław Śreniawita miał konia, który sprzedany Węgrowi, sam odnalazł drogę powrotną do Polski przyprowadzając ze sobą cały tabun.

Świerczek – herb przyniesiony rzekomo z Grecji.

Świnka – pochodzenie od czeskiego herosa Biwoja, męża Kassy (Kazi); córki Kroka. W innej wersji sarmacka amazonka otrzymała herb za oderwanie dzikowi żuchwy na arenie rzymskiego cyrku. Młodszy wariant opowiada o Porku (Porcariusie), który zabił dzika w obronie książęcego psa za co w nagrodę poślubił pannę.

Taczała – herb rycerza, który uratował swe wojsko przed nocną zasadzką wrogów.

Tarnawa – kawaler maltański Boguchwał przybył do Polski za Bolesława Śmiałego lub Kazimierza Odnowiciela i pokonał pogan pod górą Tarnawą.

Topacz – w czasie wojny Bolesława Krzywoustego z księciem ruskim Jaropełkiem, rycerz Topacz zestrzelił z kuszy sępa i odciął mu skrzydło i nogę.

Trąby – ochrzczony Tatar Ordyniec/ Ordyn/ Jordan ocalił Leszka Czarnego przed Tatarami zwabiając ich w pułapkę. Jako nagrodę dostał trzy trąbki myśliwskie i herb. W innej wersji Rustejko wzięty ze swym panem do niewoli moskiewskiej w dzień zarabiał dlań na chleb, a nocą drążył mieczem dziurę w murze, przez którą jego pan uciekł.

Trzaska – rycerz w obronie króla zabił dwóch wrogów, zaś przy trzecim złamał dwa miecze.

Trzy Osęki – rycerz Nowicki wyławiał z rzeki rynsztunek wrzucony tam przez jego towarzyszy.

Trzywdar – rycerz herbu Brodzic na czele garstki rycerzy pokonał nocą Prusów.

Turzyn – herb św. Stanisława.

Twardost – rycerz Twardost był twardy dla wrogów.

Wczele – Holub ze Śląska pokonał w Afryce murzyńską królewnę w grze w szachy i zgodnie z postawionym przez nią warunkiem, uderzył ją w głowę szachownicą, aż ta pękła. Dostał za to herb od jej ojca.

Wieniawa – rycerz Lestek na polowaniu z księciem morawskim schwytał żywego żubra, włożył mu pierścień w nozdrza i przyprowadził przed władcę. Gdy inny rycerz trzymał zwierzę, żubr wyrwał się i Lestek ściął mu głowę. W innej wersji herb otrzymał węglarz, który złapał żubra wyjadającego mu chleb i sprezentował zwierzę księciu. Protoplastą rodu miał być też Słowak, który ściął łeb żubrowi na arenie rzymskiego cyrku, lub złapał żywego osobnika w Lesie Hercyńskim i dał go cesarzowi.

Wolbach – protoplasta fortelem wyprowadził swoich rycerzy spomiędzy góry i rzeki.

Zabawa – rycerz Wiślimir Zabawa sam ,,zabawiał’’ wrogą armię aż nadeszła odsiecz.

Zagłoba – nienawiść braci Jastrzębczyków/ Pobogów; młodszy w czasie zajazdu na dwór starszego zabił go ciosem w gardło.

Zając – w czasie wojny z Rusią myśliwy goniący zająca wykrył obóz nieprzyjaciół.

Zerwikaptur – ród pochodzący od leśnych ludzi z kozimi głowami; legenda o rycerzy ścinającym naraz trzy głowy.