,,Gladjatorzy (łac. gladius, miecz), zapaśnicy w starożytnym Rzymie, którzy na publicznych igrzyskach walczyli na śmierć i życie. Pierwsza wzmianka o walkach g. występuje r 264 prz. Chr., trwały one do V. w. po Chr. Początkowo prywatne, u schyłku republiki stają się publicznemi na koszt państwa. G. rekrutowali się z pośród jeńców wojennych, przestępców, niewolników, a również dobrowolnie zgłaszających się. Do wykształcenia ich służyły specjalne szkoły. Odróżniania rozmaite rodzaje g. podług uzbrojenia. Najstarszemi typami g. byli ‘samnes’, zwani tak od uzbrojenia, przejętego od Samnitów (hełm z przyłbicą, naramienniki, pas metalowy, wielka tarcza i krótki miecz). Nazwa znika w okresie cesarstwa, uzbrojenie przechodzi na ‘secutora’ (prześladowcę), którego przeciwnikiem był ‘retiarius’ (sieciarz). Inne rodzaje g.: ‘gallus’ czyli ‘murmillo’ (tarcza i miecz galijski), ‘thrax’ (Trak) etc. Igrzyska rozpoczynały się od uroczystego przemarszu g. przez arenę. Potem następowała walka; kto nie mógł dalej bić się, opuszczał broń i podnosił palec na znak, że prosi o łaskę a publiczność rozstrzygała. Zwycięzcy otrzymywali wieńce, również podarunki pieniężne. Walki g. stanowiły ulubioną rozrywkę tłumów, zwłaszcza w epoce cesarstwa. Urządzanie ich było najskuteczniejszym sposobem jednania sobie popularności’’ - ,,Encyklopedia Powszechna Wydawnictwa Gutenberga tom 5 Europejska równowaga do Grecka sztuka’’
W
kwietniu
2020 r. przeczytałem po raz drugi amerykańską powieść heroic
fantasy Leonarda Carpentera ,,Conan
gladiator’’
(ang. ,,Conan
the Gladiator’’)
z 1995 r. (polski przekład miał miejsce w 1998 r.).
Akcja
rozgrywa się w erze hyboryjskiej (12 000 lat p. n. e.) w Shemie
(wioski Thujara i Sendaj) oraz w Stygii – odpowiedniku starożytnego
Egiptu. Stolicą Stygii był Luxur przypominający Aleksandrię w
czasach hellenistycznych. Jego nazwa pochodzi od rzeczywistego miasta
Luksoru w Egipcie, a przypuszczam, że również od łacińskiego
słowa ,,luxuria’’,
czyli rozpusta (jego mieszkańcy byli bowiem bardzo zdemoralizowani).
Główny
bohater – Conan z Cymmerii; najsłynniejsza postać wykreowana
przez Roberta Ervina Howarda w thujarskim zajeździe wdał się w
bójkę z cyrkowym siłaczem. Osiłek został kontuzjowany po upadku
na ławę, zaś Conan dołączył do trupy cyrkowej, aby go zastąpić.
Razem z cyrkowcami zaproszonymi przez łowcę talentów Zagara,
pojechał do Stygii.
W
skład trupy cyrkowej wchodzili:
-
Mistrz Luddhew (dyrektor),
-
siłacz Roganthus pochodzący z Pogranicza Bossońskiego
(kontuzjowany po bójce z Conanem),
-
karzeł Bardolph (magik),
-
wróżka Iocasta (w mitologii greckiej Jokasta była królową Teb i
żoną Lajosa, oraz … swego syna Edypa),
-
Phatuphar (rzucał toporami do celu),
-
Dath (rzucał nożami do celu),
-
Jana z Sendaj (służyła za cel podczas pokazów rzutów toporem),
-
akrobatka Sathilda z Zingary (kochanka Conana),
-
tresowane zwierzęta: niedźwiedź Burudu i czarna pantera Qwamba.
Luxur
był gwarnym, kosmopolitycznym miastem (odpowiednik rdzennych
Egipcjan stanowili w nim Stygijczycy, zaś Greków – przybysze z
Koryntii). Władał nim wybierany na siedmioletnią kadencję tyran
Commodorus. Jego pierwowzorem mógł być rzymski cesarz Kommodus
(161 – 192), który min. też lubił występować na arenie. 1
Jego władzy zagrażał stary i chytry Necrodias – arcykapłan
wężokształtnego boga Seta (doszło tu do złączenia w jedną
postać znanych z mitologii egipskiej boga Seta i węża Apopisa).
Commodorus stworzył i wciąż rozbudowywał amfiteatr zwany Imperium
Cyrku, które wykorzystywał do promowania swojej osoby. Na jego
arenie toczyły się walki z dzikimi zwierzętami (bawołami,
krokodylami, pytonami, a nawet słodkowodnymi rekinami), egzekucje
rozbójników z plemienia Rifów (Beduinów), Khaurańczyków,
heretyków (spychanych do wypełnionych ogniem dołów w czasie
Święta Bast), oraz walki gladiatorów. Conan zawarł przyjaźń z
czarnoskórym mistrzem miecza Muduzayą z Kush i ocalił mu życie w
czasie jednego z pojedynków. Poległych gladiatorów poddawano
mumifikacji i zamurowywano w ścianach amfiteatru.
Upadek
Commodorusa nastąpił po zniszczeniu Imperium Cyrku podczas
zorganizowanej przezeń na scenie bitwy morskiej. Tyran (podobnie jak
historyczny Kommodus) zginął uduszony przez świątynnego dusiciela
Xothara – czciciela Seta. Nowym tyranem został Dath posłuszny
kapłanom boga – węża.
Podobnie
jak w innych utworach z tego cyklu, Conan pozytywnie się wyróżniał
na tle żądnych krwi ludzi cywilizowanych. Wierny Commodorusowi
wypowiedział do namawiającego go do zdrady arcykapłana Nekrodiasa
następujące słowa:
,,Teraz zaś, gdy widziałem, jak wiele krwi przelewa się tu dla bezsensownej zabawy, nie mam ochoty babrać się dłużej w waszych plugastwach. I tak dość się już wybrudziłem’’ - L. Carpenter ,,Conan gladiator’’.
Jako
katolikowi spodobała mi się również krytyka magii zawarta w
dialogu Conana z Bardolphem:
,, […] Krążą plotki, że w wielkich miastach można spotkać magów zdolnych do rzucania wszelkiego rodzaju zaklęć i czarów, znających tajniki przemiany i lewitacji przedmiotów, umiejących przepowiadać przyszłe zdarzenia. Dlaczego więc każdy wędrowny mag jest hochsztaplerem, oszukującym widzów tanimi sztuczkami? Conan uniósł wzrok.- Z tego co widziałem, czarnoksiężnicy, którzy dysponują podobnymi talentami, niezbyt się palą, by używać ich ku uciesze gawiedzi. Płacą słoną cenę za zdobycie wiedzy, potem więc używają jej w sekretny sposób. Posiadają władzę, a cele, którym służą, są niezbadanej natury, niemożliwe do pojęcia przez prostaczków. […] To szczerze mówiąc, niezbyt przyjemne towarzystwo. Kontaktując się ze złem, można zatracić część swojego człowieczeństwa i stać się na poły diabłem… […] Na twoim miejscu nie ryzykowałbym – ostrzegł go Conan [...]’’ - op. cit.
1
Cesarz Kommodus jest jednym z bohaterów mojego opowiadania fantasy
,,Księżniczka z gwiazd’’ dostępnego na tym blogu :).
