Sokoły

Sokoły odgrywają dużą rolę w kulturze człowieka. Starożytni Egipcjanie jako poświęcone Horusowi czcili rarogi górskie (te ostatnie stały się przedmiotem następujących porzekadeł: ,,biegać za kimś jak za rarogiem'', ,,gapić się na kogoś jak na raroga''). W starożytności i średniowieczu, aby wyróżnić bohatera przyrównywano go do sokoła. Gałąź łowiectwa, w której pomocnikami myśliwych są ptaki drapieżne nazwano sokolnictwem. Sokole Oko to bohater popularnych dawniej powieści James Fenimore'a Coopera. W ,,Gwiezdnych wojnach'' najsłynniejszym statkiem kosmicznym był ,,Millenium Falcon'' (od łac. falco – sokół). W animowanym serialu ,,Zwierzęta z Ginącego Lasu'' występowała pustułka.

Sokoły są rodziną ptaków drapieżnych wyróżniających się smukłą, aerodynamiczną budową ciała. Są to najszybciej latające ptaki: sokół wędrowny może lecieć 320 km / h, a kobuz – 150 km / h. Żyją w Starym Świecie i w obu Amerykach. Pisklęta są gniazdownikami, mają ciała pokryte białym puchem. Opiekują się nimi obydwoje rodzice; samica poluje, a samiec pilnuje piskląt i kawałkuje przyniesiony przez samicę pokarm. Później on również poluje. Gniazda zakładane są na drzewach jak i skałach. Aby zapewnić sobie bezpieczeństwo, ptaki stanowiące pokarm dla sokoła wędrownego gnieżdżą się w pobliżu ich gniazd. Brzmi to paradoksalnie i wymaga wyjaśnienia. Otóż sokoły zawsze poszukują pokarmu z dala od gniazda. Niektóre ptaki mają sprytne metody zwalczania swoich wrogów. Zaobserwowano grupę kwiczołów, które podczas obławy na sokoła wędrownego, wydalały na niego swoje odchody. Oblepiony nimi sokół nie mógł latać, ponieważ skleiły mu pióra.

Sokół wędrowny ma nieco przesadzoną nazwę, ponieważ wędrują tylko osobniki z najzimniejszych regionów Europy. Gnieździ się w lasach jak i na peryferiach miast. Jego upierzenie jest szaro – białe. Żywi się ssakami i ptakami, co pozyskało mu niechęć hodowców gołębi, posądzających go o zjadanie swoich podopiecznych. Podczas II wojny światowej, sokoły wędrowne były używane do tępienia gołębi pocztowych. Jest gatunkiem ginącym i chronionym. Znajduje się w Polskiej Czerwonej Księdze.

Spokrewniony z nim jest białozór. Żyje na Islandii, w Norwegii, gnieździ się również na Siedmiu Wyspach i w okolicach Murmańska. Od sokoła wędrownego różni się jaśniejszym ubarwieniem. Nazywany ,,sokołem norweskim'' był bardzo ceniony przez sokolników. To właśnie w białozorach spłacono okup sułtanowi Bajazytowi.

W odróżnieniu od sokoła wędrownego, pustułka jest ptakiem bardzo pospolitym. Gnieździ się na stepach, w lasach, a nawet w miastach. Pustułka i pustułeczka zostały tak nazwane ponieważ uważano, że są ,,puste'', czyli nieprzydatne do celów sokolnictwa. Samica pustułki jest jasnobrązowa, a samiec ma rdzwobrązowe skrzydła i szarą głowę. Pustułka żywi się: gadami, płazami, gryzoniami i dużymi owadami.

W przeciwieństwie do pustułki, pustułeczka jest mniejsza i większa część jej ciała jest szara. Znajduje się w Polskiej Czerwonej Księdze. W Polsce prawdopodobnie wyginęła, chociaż może się jeszcze gnieździć na Lubelszczyźnie.

Bardzo charakterystycznie ubarwiony jest kobczyk. Upierzenie ciemno – szare, w okolicach oczu – czerwone, a u podstawy łap – brązowe. Znajduje się w Polskiej Czerwonej Księdze.

Drzemlik jest najmniejszym sokołem Europy. Jest ptakiem wędrownym.

Kobuz przypomina ubarwieniem sokoła wędrownego, ale jest dużo mniejszy i ma rude podbrzusze. Potrafi chwytać w locie jaskółki i jerzyki.

Wspomniany raróg górski pomaga sokolnikom polować nawet na antylopy. Żyje na pustyniach i obszarach stepowych Afryki Północnej i Azji Południowo – Zachodniej.

Sokół meksykański zwany rudogardłym żyje w Nowym Świecie od Meksyku po północną Argentynę. Upierzeniem przypomina sokoła wędrownego, ale jego podgardle jest biało – rude, brzuch upstrzony czarnymi plamami, zaś podstawy łap są rude.

Wśród sokołów jest wiele gatunków ginących. Wymierają one z powodu chemizacji rolnictwa na wskutek zatrucia pokarmu w postaci owadów i gryzoni, nielegalnego wybierania jaj i piskląt na potrzeby sokolnictwa i tępienia przez hodowców gołębi. Podczas kradzieży jaj i piskląt z gniazd giną zarówno dorosłe osobniki broniące potomstwa jak i ono same podczas transportu. Sokoły te są później przemycane do krajów arabskich. W trosce o uratowanie sokołów, ginące gatunki tych ptaków są pod ochroną. W walce z kłusownictwem przeprowadzono operację ,,Sokół'' polegającą na ochronie ich gniazd i zatrzymywaniu schwytanych ptaków. Aby rozmnażać sokoły wędrowne, podrzuca się zarekwirowane jaja pokrewnym gatunkom do wysiadywania. W Polskiej Czerwonej Księdze znajdują się sokół wędrowny, pustułeczka i kobczyk.