Zwierzęta synantropijne

Zwierzęta synantropijne to takie dzikie zwierzęta, które związały swój los z człowiekiem. Żyją one w ludzkich wsiach, miastach, obejściach, a nawet w mieszkaniach. Wybierają te tereny w poszukiwaniu pokarmu i schronienia. Obecnie proces synantropizacji obejmuje więcej gatunków i przebiega coraz szybciej.

Pierwotniaki: ameby i pantofelki żyją w słodkich wodach stojących, w tym w studniach, stawach hodowlanych, kałużach i wszelkich innych zbiornikach wodnych. W Indiach ameby czynią wodę pitną trującą dla ludzi z wyjątkiem Hindusów, którzy uodpornili się na te pierwotniaki.

Pasożytujący na człowieku rzęsistek pochwowy jest często sprawcą bezpłodności. Można się nim zarazić poprzez używanie wspólnego ręcznika ¹.

Gąbki czasem przyczepiają się do statków.

Trudno zaliczyć do zwierząt synantropijnych szkarłupnie. W pewnym sensie są takimi rozgwiazdy, dla których hodowle ostryg są źródłem pokarmu. Ostrygi zabezpiecza się przed nimi, układając w kratowanych pudełkach i pilnie się ich strzeże.

Do synantropijnych parzydełkowców można zaliczyć ukwiały, które przyczepiają się do dna statków.

Z pierścienic prowadzących taki tryb życia należy wymienić dżdżownice, żyjące w ogrodach i szkółkach leśnych, oraz wazonkowce zasiedlające doniczki.

Podobny co gąbki i ukwiały tryb życia prowadzą należące do skorupiaków pąkla i kaczenice. Nazwa tych ostatnich wzięła się stąd, że kiedyś ludzie uważali, że gęś bernikla obrożna (błędnie nazwana kaczką) rośnie na tych skorupiakach. Tak naprawdę obydwa zwierzęta nie mają ze sobą nic wspólnego.

Jedyną gromadą bezkręgowców na wielką skalę prowadzących synantropijny tryb życia są owady. Wiele ich gatunków żyje w mieszkaniach. Wśród nich żyją przedstawiciele motyli, mole w dwóch gatunkach:

- mól odzieżowy – żywiący się tkaninami naturalnymi,

- mól spożywczy – żywiący się produktami mącznymi.

Latem zwabione światłem lampy przylatują do mieszkań ćmy. Wiele gatunków motyli spędza zimę w rzadko odwiedzanych zakamarkach domu np. na strychu.

Zwabiony mnogością zboża i jego przetworów, domy i ich obejścia odwiedza wołek zbożowy – synantropijny chrząszcz.

Bardzo znane owady synantropijne to karaluchy, których w gospodarstwie domowym żyją dwa gatunki: karaluch i prusak ². Ten ostatni ma smuklejszy tułów i odwłok. Dawniej zwany był: persakiem, szwabem, szwedem, francuzem i moskalem. Obydwa gatunki karaluchów, zwanych też karaczanami (od tureckiego słowa oznaczającego ,,czarne robactwo'') są niewybredne. Jedzą pokarm ludzi, padlinę, odpadki spożywcze, mogą nawet pić atrament. Oczywiście to ostatnie nie jest ich typowym pokarmem, ale piją go z braku innego pożywienia.

Dobrze przystosowane do synantropijnego trybu życia są pluskwy (pluskwiaki) i rybiki cukrowe (szczeciogonki).

Nazwa tych ostatnich wzięła się stąd, że ich włosowate wyrostki ogonowe przypominają rybi ogon. Ciała tych owadów są spłaszczone co ułatwia im wciskanie się do szpar w podłodze, lub w ścianach.

Jedynym synantropijnym szarańczakiem jest świerszcz domowy.

Kiedy klimat się ociepla, w mieszkaniach pojawia się coraz więcej much. Czasem tylko wlatują, ale zdarza im się, że gdy mają dogodne warunki rozmnażają się w domu. Gatunki much synantropijnych: mucha domowa, mucha mięsna, lucilia, muszka owocowa.

Spokrewnione z muchami komary również żyją blisko ludzi. Jako miejsce do reprodukcji wystarczy im nawet porzucona szklanka wypełniona deszczówką.

Mrówka faraona pochodzi prawdopodobnie z Indii, skąd została zawleczona do Europy. Obecnie mrówki te są pospolite na całym świecie. Ich ubarwienie jest czerwone. Żywią się tym co ludzie i padliną owadów.

Siedziby ludzkie upodobały sobie pchły i wszy. Synantropijny tryb życia prowadzą takie pchły jak: kocia, ptasia, ludzka i szczurza. Ta ostatnia, pasożytująca na szczurach jest bardzo niebezpieczna ponieważ przenosi bakterie dżumy, która w średniowieczu zabijała nawet całe wsie.

Dużo jest również pajęczaków w otoczeniu człowieka.

W krajach o śródziemnomorskim, lub tropikalnym klimacie w przydomowych ogródkach można znaleźć skorpiony.

We wszystkich osadach ludzkich, nawet stacjach polarników można spotkać mikroskopijne pajęczaki – roztocza. Ich środowiskiem naturalnym jest kurz i brud. Żywią się min. złuszczonym naskórkiem człowieka.

Pająki synantropijne to: pająk domowy, kątnik domowy mały i nie mający polskiej nazwy Pholcus phalangioides.

Skolopendry żyją w Azji, Afryce i w obydwu Amerykach. Czasami osiedlają się w ludzkich mieszkaniach. Polują tam na owady, pająki, a nawet myszy.

W warzywnikach można spotkać przeróżne gatunki ślimaków – z muszlą jak i nagich. Wśród tych ostatnich znajdują się znienawidzone przez ogrodników pomrowy, które wyrządzają szkody w płodach rolnych.

Niewiele jest ryb synantropijnych. Do takich należy min. tzw. ,,chwast rybny'' – niewielkie, niesmaczne ryby zjadające ikrę ryb szlachetnych. Do chwastu rybnego należą płoć i sumik karłowaty.

Na wybrzeżach morskich można spotkać rekiny np. żarłacz ludojad i wiele innych. Wielu ludzi na sam widok półksiężycowej płetwy grzbietowej rekina ucieka na brzeg. Tymczasem nie wszystkie gatunki tych ryb przebywających w morskich wodach przybrzeżnych są niebezpieczne. W celu ochrony plaż przed rekinami są one grodzone sieciami. Jest to szkodliwe nie tylko dla wszystkich gatunków rekinów, ale duszą się w nich i inne zwierzęta morskie, gdy sieć się urwie.

Żaby, ropuchy i kumaki są niewybredne w wyborze środowiska. Na wsiach w pobliżu siedzib ludzkich zamieszkują kałuże i rowy często w pobliżu zabudowań. Ropuchy często zimują w piwnicach. Są one pożyteczne dla rolnictwa, ponieważ zjadają wiele szkodliwych owadów i ślimaków.

Znacznie więcej jest żyjących w bliskim sąsiedztwie człowieka gadów, ale tylko w ciepłym klimacie.

W Europie Południowej, Azji Południowo – Wschodniej i Afryce Północnej żółwie greckie można spotkać w przydomowych ogródkach.

Gekon pospolity posunął się jeszcze dalej. Zamieszkuje nie tylko ogrody, ale i obejścia, toalety, piwnice, strychy, a nawet pokoje! Najchętniej przebywa w pobliżu lampy, ponieważ jej światło przyciąga owady, które stanowią jego pokarm. Na Cyprze gekony są tak pospolite jak u nas myszy.

Synantropijne węże żyją w tropikalnych rejonach Azji Południowej i Południowo – Wschodniej. Zamieszkują tam wszelkie możliwe kryjówki.

Bardzo liczne są w omawianej grupie ptaki.

Najbardziej znane z nich to wróble, które z ,,pomocą'' człowieka opanowały wszystkie kontynenty z wyjątkiem Antarktydy.

Kosy żyjące w miastach w przeciwieństwie do swoich leśnych krewniaków nie odlatują na zimę.

Pospolite w miastach są również: kawki, sroki, gawrony i wrony.

W Ameryce Południowej częstym gościem zabudowań jest garncarz rdzawy.

Zarówno na wsiach jak i w miastach pospolite są jaskółki – oknówka i dymówka gnieżdżące się pod okapami dachów.

Wielki sukces w otoczeniu człowieka osiągnęły gołębie.

Do nielicznych ptaków drapieżnych prowadzących synantropijny tryb życia należy pustułka.

Sowy prowadzące taki tryb życia np. płomykówka zasiedlają głównie stare dzwonnice i strychy.

Rozmaite gatunki mew gnieżdżą się nie tylko w miastach portowych, ale i towarzyszą statkom rybacki. Żywią się tam odpadkami wyrzucanymi za burtę przez marynarzy.

Pospolity bocian biały często gnieździ się na kominach.

Ptaki gnieżdżą się również na lotniskach, gdzie stwarzają niebezpieczeństwo dla samolotów.

Istnieje dużo synantropijnych ssaków.

Z torbaczy są to w Nowym Świecie oposy. Natomiast w Australii zaliczają się do nich pałanka kuzu i jamraj. Obfitość pożywienia przyciąga również kanguroszczury.

Łożyskowce synantropijne reprezentowane przez gryzonie to nie tylko myszy i szczury. Zimą wiejskie domy przyciągają swoich sezonowych lokatorów w postaci: polników, nornic, oraz jedynego (poza kretem i jeżem) synantropijnego ssaka owadożernego - zębiełka białawego. Jest on mięsożercą polującym nawet na myszy. Zdarza się, że podkrada ludziom pożywienie.

Rozmaite gatunki nietoperzy również są synantropijne.

W 1996 r. zdarzyło się, że samotny dzik osiedlił się w Parku Żeromskiego w Szczecinie! Powinno to budzić tym większe zdziwienie, że park ten nie jest połączony z lasem.

Lis rudy zasiedla wsie i peryferia miast, wilk tymczasem odwiedza wysypiska śmieci.

Jedynym kotowatym prowadzącym synantropijny tryb życia jest lampart.

1 Obecnie pierwotniaków nie zalicza się już do zwierząt

2 W Polsce żyje jeszcze trzeci gatunek – karaluch amerykański zwany przybyszką.