,,Bogowie Egiptu''

,, … i odbędę sąd nad wszystkimi bogami Egiptu – Ja, Pan’’ - Wj 12, 12

W sierpniu 2018 r. obejrzałem amerykański film fantasy ,,Bogowie Egiptu’’ (tytuł oryginału: ,,Gods of Egypt’’) z 2016 r. w reżyserii Alexa Prayesa (ur. 1963). Jak łatwo się domyśleć jego akcja rozgrywa się w starożytnym Egipcie, w mitycznym okresie kiedy bogowie i ludzie wspólnie zamieszkiwali Ziemię.

Głównymi bohaterami jest para młodych ludzi – złodziej Bek i jego ukochana Zaja. Bek w przeciwieństwie do Zai nie był pobożny (w tamtych czasach bycie ateistą było jednak niemożliwe, bo bogowie istnieli namacalnie). Mimo to stanął po stronie oślepionego Horusa w jego walce z Setem. Gdy władzę nad Egiptem przywłaszczył sobie Set, Zaja została niewolnicą jego wezyra. Bek, który wykradł ze skarbca Seta wyłupione oko Horusa, uciekł wraz z ukochaną, lecz zły wezyr zastrzelił ją z łuku. Bohater zwrócił oko Horusowi i razem z nim wyruszył w długą podróż. Każdemu z nich przyświecał inny cel. Bek chciał wskrzesić Zaję, podczas gdy Horus dążył do zemsty na Secie i odzyskania władzy…

Tytułowi bogowie Egiptu przypominają ludzi olbrzymiego wzrostu, o złotej krwi, zdolnych przybierać postaci półzwierzęcych potworów, żyjących 1000 lat. W zamierzchłych czasach sprawowali władzę nad Egipcjanami.

Ra – solarny, najwyższy bóg Egiptu wyobrażany jako człowiek z głową sokoła. Na filmie został przedstawiony jako odziany na biało, łysy starzec z siwym warkoczem. Był ojcem braci Ozyrysa i Seta. Codziennie pływał złotą barką po niebie i odpierał ataki kosmicznego węża Apopisa grożące pogrążeniem się świata w mroku. Na filmie został zabity przez Seta co przyniosło światu chaos, lecz potem zmartwychwstał.

Ozyrys (egipskie: Usire), syn Ra, mąż (i brat) Izydy, brat Seta i ojciec Horusa. Był bogiem wegetacji, władcą dobrym i sprawiedliwym, który ustanowił prawo dające zarówno biednym jak i bogatym równe prawo do wiecznego życia w zaświatach. Zginął z ręki Seta, a jego ciało zostało pocięte na 14 kawałków (w mitologii egipskiej odnalazła je i złożyła w całość Izyda). Po śmierci Ozyrys został bogiem świata zmarłych i ich sędzią.

Izyda (egipskie: Eset, czyli Tron) – najważniejsza bogini Egiptu, żona (i siostra) Ozyrysa; w starożytności czczona również przez Greków i Rzymian (odsyłam do książek: ,,O Izydzie i Ozyrysie’’ Plutarcha z Cheronei i ,,Metamorfozy, albo Złoty osioł’’ Apulejusza z Madaury). Na filmie odgrywa jednak znikomą rolę. Po śmierci Ozyrysa zamiast poskładać jego ciało w całość … popełniła samobójstwo.

Set - ,,czarny charakter’’ mitologii egipskiej (proces jego demonizacji następował stopniowo), bóg pustyń, wojny, chaosu i … cudzoziemców; brat i zabójca Ozyrysa, wyobrażany jako człowiek z głową niezidentyfikowanego zwierzęcia (osła, okapi, lub istoty fantastycznej). Na filmie był brodatym wojownikiem z pustyni, który na czele zakutych w czerwone zbroje nomadów (ich pierwowzorem mogli być Hyksosi) najechał królestwo swego brata i zabił go, po czym oślepił Horusa. Zdobytą władzę sprawował w sposób tyrański; mordował innych bogów, prowadził podboje, budował obelisk sięgający nieba kosztem życia wielu niewolników (tak naprawdę egipskie budowle nie były wznoszone przez niewolników, ale przez wolnych chłopów w ramach ich powinności na rzecz państwa; jednak liczne ofiary wypadków przy owych budowach są faktem). Zdecydował, że o dalszym życiu po śmierci ma decydować bogactwo. Gdy Horus odzyskał oko, pokonał w walce Seta i zabił go.

Neftyda – bezpłodna żona (i siostra) Seta sprzyjająca sprawie Ozyrysa. Na filmie była blondynką i miała kolorowe skrzydła (w rzeczywistości był to atrybut Izydy), które Set jej uciął. W mitologii egipskiej odeszła od męża, gdy ten zamordował Ozyrysa.

Horus – syn Ozyrysa i Izydy wyobrażany jako człowiek z głową sokoła. Na filmie miał głowę ludzką. Zrazu był zarozumiały i samolubny, zmieniał się w trakcie akcji. Oślepiony i wydziedziczony przez Seta zamieszkał w opuszczonej świątyni, upijał się winem i użalał nad swoim losem. Niespodziewanie otrzymał jedno z oczu, które dał mu Bek. Bóg i człowiek wyruszyli w daleką i niebezpieczną podróż, aby zdobyć drugie oko i magiczną wodę o ugaszenia płomieni Seta. Po zabiciu Seta i zaprowadzeniu porządku, Horus otrzymał drugie oko z rąk małej dziewczynki. Jako nowy faraon ustanowił prawo, że wstęp do zaświatów daje nie bogactwo, ale bycie dobrym człowiekiem.

Hathor – bogini miłości, tańca i muzyki, wyobrażana jako kobieta z krowią głową. Na filmie ma postać pięknej, czarnowłosej kobiety. Była ukochaną Horusa. Po zagarnięciu władzy przez Seta, została jego kochanką, aby uniknąć zgładzenia. Później jednak przyłączyła się do Horusa w poszukiwaniu wody do zgaszenia ognia Seta. Miała moc hipnotyzowania wzrokiem – potrafiła tak nawet nakłonić ziejącego ogniem węża do spalenia samego siebie. Współczuła niedoli Beka, chcącego sprowadzić Zaję z krainy umarłych i w tym celu dała mu prezent od Horusa – bransoletkę z 40 gwiazdami zdobytą na 40 demonach.

Thot – lunarny bóg mądrości, pisma i nauki, wyobrażany jako człowiek z głową ibisa, pierwowzór mędrca i maga Hermesa Trismegistosa z hellenistycznych legend. Jego świętymi zwierzętami były ibis i pawian. Na filmie miał postać czarnoskórego mężczyzny, któremu Bek pomógł rozwiązać zagadkę Sfinksa. Został zabity przez Seta, który przywłaszczył sobie jego mózg. Po śmierci Seta, Thot został wskrzeszony i odzyskał swój mózg.

Anubis (egipskie: Anope) – bóg śmierci i patron sztuki mumifikacji, psychopomp i uczestnik ważenia serc na sadzie dusz, przedstawiany jako człowiek z głową szakala. Po śmierci Zai prowadził jej dusze przez dziewięć bram aż do Sali Obu Prawd, gdzie odbywało się ważenie serca (na filmie zostało to ukazane nieco inaczej niż w wierzeniach Egipcjan).

Oprócz głównych bogów pojawiają się również niższe rangą istoty nadprzyrodzone jak: dwie gigantyczne kobry – biała i czarna – zionące ogniem (dosiadały ich dwie boginie – wojowniczki), olbrzymie skarabeusze ciągnące rydwan Seta i sfinks o ciele ze skały zadający zagadki (przypomina to trochę grecki mit o Edypie, bowiem Grecy zapożyczyli postać Sfinksa od Egipcjan).

Film oceniam bardzo pozytywnie ze względu na niezwykle udane efekty specjalne, oraz przesłanie. Pokazuje on potrzebę wiary i miłości, to że w ostatecznym rozrachunku liczy się nie bogactwo, lecz dobre serce i że potężni czasem potrzebują pomocy słabszych od siebie.