,,Cudowna podróż tom I''

,,Lagerlöf Selma, pisarka szwedzka, * 1858, światowy rozgłos zdobyła powieścią ‘Gösta Berling’ (1891), w r. 1909 odznaczona nagrodą Nobla, w r. 1914 jako pierwsza kobieta została członkiem Akademji szwedzkiej. Jej pierwsza powieść stałą się końcem naturalizmu w Szwecji i zarazem określiła literackie oblicze autorki. W powieściach swych odtwarza z powodzeniem podania narodowe (‘Niewidzialne związki’ 1894, ‘Legenda pańskiego dworu’ 1899, ‘Skarb pana Arne’ 1905, ‘Ojczyzna Liliecrony’ 1911, ‘Generalski pierścień’ 1925, ‘Charlotta Löwensköld’ 1926 i i.), mistykę religijną i sekciarstwo szwedzkie (‘Cuda antychrysta’ 1897, ‘Legendy o Chrystusie’ 1904, wielka powieść chłopska ‘Jerozolima’ 1901 – 02, 2 t., ‘Woźnica śmierci’ 1912, ‘Tęsknota Jana’ 1914 i i.) wreszcie wieś i lud szwedzki, zwłaszcza w opowiadaniach dla ludu: ‘Cudowna podróż Nilsa Holgerssona z dziekiemi gęśmi’ (1906 – 07, 3 t.). Dzieła jej tłum. na wiele języków, także na polski, m. i. L. Staff, F. Mirandola i i.’’ - ,,Encyklopedia Powszechna Wydawnictwa Gutenberga tom 8 Kolejowe sądy rozjemcze do Laud William’’

W marcu 2020 r. przeczytałem pierwszy tom ,,Cudownej podróży’’ (szwedzkie: ,,Nils Holgersson underbara resa genom Sverige’’) - klasycznego dzieła literatury dziecięcej napisanego przez noblistkę Selmę Lagerlöf (1858 – 1940) w przekładzie Katarzyny Kmieć – Krzewniak. Sięgnąłem po tę pozycję przeczytawszy o niej w ,,Raporcie z Północy’’ Andrzeja Pilipiuka ¹ (dowiedziałem się z niego, że ,,Cudowna podróż’’ została napisana na zamówienie szwedzkiego ministerstwa oświaty jako lektura szkolna).

Akcja powieści rozgrywa się pod koniec XIX wieku lub na początku wieku XX od 20 marca – 23 kwietnia w różnych regionach Szwecji (Skania, Smalandia i Gotlandia) oraz w zapożyczonym ze słowiańskiej legendy zatopionym mieście Vinecie.

Głównym bohaterem jest 14 – letni Nils Holgersson; chłopski syn zajmujący się wypasem gęsi i noszący skórzane portki oraz drewniaki. Nils był nieposłuszny, leniwy i łakomy, a ponadto – co szczególnie martwiło jego matkę – lubił dręczyć zwierzęta. Kiedy w niedzielę rodzice zostawili go samego w domu z zadaniem przeczytania luterańskiego kazania, niesforny chłopiec usiłował złapać domowego elfa. Za karę sam stał się elfem i jako taki zaczął rozumieć mowę zwierząt (mieszkańcy zagrody nie omieszkali mu wypomnieć jaki był dla nich niedobry). Razem ze stadem dzikich gęsi udał się w daleką podróż do Laponii. W jej trakcie nastąpiła wewnętrzna przemiana bohatera. Nils stał się dobry, współczujący, troskliwy i odpowiedzialny. Zyskał nowych przyjaciół – domowego gąsiora Mortena (służył mu jako wierzchowiec), Akkę – stuletnią przewodniczkę stada dzikich gęsi, innych członków stada, wronę Głup – Tasia oraz bociana Ermenricha, ale także wrogów – lisa Smirre, kunę, wydrę, oraz wronę Zawieję.

W powieści występują ciekawe nawiązania do innych utworów literackich.

Gąsior Morten nazywa zminiaturyzowanego Nilsa ,,Paluszkiem’’ co może nawiązywać do postaci Paluszka z baśni braci Grimm.

Nils hipnotyzujący grą na fujarce szare szczury oblegające swych czarnych krewnych w zamku Glimminge nawiązuje do postaci szczurołapa z Hamelin z niemieckiej legendy (należy jednak podkreślić, że Nils nie utopił szarych szczurów, tylko wyprowadził je z dala od zamku).

Kiedy Nils poznał gąskę Dunfin, ukochaną gąsiora Mortena, zauroczony nią myślał, że jest to zaczarowana księżniczka. Tymczasem w skandynawskich mitach walkirie przybierały czasem postaci łabędzi.

Kiedy Nilsa gonił za obrazę brązowy posąg króla Karola XI Wittelsbacha (1655 – 1697) – założyciela stoczni w Karlskronie, może to stanowić nawiązanie do wiersza Aleksandra Puszkina (1799 – 1837):

,,I wszędzie dokąd, dokąd obłąkany,

Uciekał, gnany zmorą trwóg,

Tam Jeździec ścigał go Miedziany

I ciężko dudnił kopyt stuk’’

- A. Puszkin ,,Jeździec Miedziany’’.

Wreszcie w powieści pojawia się Vineta – miasto z pomorskiej legendy, czasem utożsamiane z Wolinem, które zostało ukarane za pychę swych mieszkańców chełpiących się swoim bogactwem. Raz w roku Vineta wynurzała się na powierzchnię. Nils żałował, że nie zdołał odczarować miasta poprzez wręczenie kupcowi znalezionej na plaży monety. ²

,,Cudowna podróż’’ jest opowieścią o wierze w Boga, szacunku dla ciężkiej pracy szwedzkich chłopów, pięknie ojczystej przyrody i o potrzebie jej ochrony. Stanowi pamiątkę dawnej, konserwatywnej i religijnej Szwecji, za która słusznie tęskni Pilipiuk.

1 Odsyłam do posta: ,,Raport z Północy’’.

2 Zainteresowanych tą legendą odsyłam do posta: ,,Wineta – słowiańska Atlantyda’’.