,,Demon''

,,Liryczną operę fantastyczną Demon (1875) Antoniego Rubnsteina zalicza się do rosyjskich oper narodowych w dużym stopniu dzięki libretcie opartemu na romantycznym poemacie Michaiła Lermontowa Demon (1832 - 40, wyd. 1856), który [...] opiewał temat miłości złego ducha do niewinnej dziewczyny, symbolizujący walkę dobra ze złem. Nad górami Kaukazu polatuje Demon, uosobienie zła i negacji, tragiczna postać, wcielenie wiecznego buntu, przeklinający piękno świata, nienawidzący przyrody, gardzący ludzkością. Na próżno Anioł dowodzi mu, że zbawienie osiągnąć można tylko przez miłość. Z zamku księcia Gudala zbiegają po wodę dziewczęta ku rzece Aragwie, a wśród nich przepiękna księżniczka Tamara, która już jutro ma poślubić swego ukochanego, młodego księcia Sinodala. Ujrzał ją Demon i od razu zapłonął do niej uczuciem, którym dotychczas pomiatał - miłością. Niewidzialny dla innych objawia się tylko jej, wyznaje swoje uczucie rozpłomieniając wizję cudownej krainy, jaką chce ją obdarować. Przestraszona Tamara opowiada to widzenie dziewczętom. Tymczasem jej narzeczony spieszy ze wspaniałą świtą na ślub i wesele. Zatrzymuje się w górskim wąwozie, aby tam rozbić obozowisko na noc. Wtedy napadają ich, nasłani przez Demona, Tatarzy, zabijają Sinodala wraz z całym orszakiem. Wymknął się tylko stary sługa unosząc zwłoki swego pana, z którymi przybywa na zamek Gudala, gdzie gromadzą się już goście weselni. Wyobraźnię Tamary, czekającej pana młodego, trapi wspomnienie upiornego, ale oszałamiającego Demona. Ujrzawszy trupa Sinodala, przerażona i zrozpaczona, rzuca się ku niemu, ale na drodze staje jej Demon ze słowami pociechy. Tamara mdleje, ocknąwszy się postanawia wstąpić do klasztoru. Ale i tam wdziera się Demon, ukazuje się jej we właściwej roli jako przeklęty przez niebiosa syn ciemności, błaga ją o litość nad sobą i swoją miłością do niej. Oczarowana Tamara, daremnie próbuje się modlić, bez sił wpada mu w ramiona i ginie od wyciśniętego na jej ustach pocałunku. Ale, jak obwieszcza Anioł, nie zostaje potępiona, gdyż wiele wycierpiała. Dusza jej uchodzi do nieba, a Demon pokonany, odchodzi przeklinając świat i ludzi'' - Władysław Kopaliński ,,Leksykon wątków miłosnych''