,,Boska komedia''

 

,,Pisarza Z. Kaweckiego, który w kawiarni zagadnął go słowami: ‘Nie uważasz Franiu, że mam nos Danta?’, [Franciszek Fiszer] odprawił krótko: ‘To pisz nosem’’’ - ,,Świat Wiedzy numer specjalny z okazji Narodowego Święta Niepodległości’’ (listopad 1999)

W klasie czwartej dowiedziałem się z książki ,,Kim oni byli?’’ o włoskim poecie Dantem Alighierim (1265 – 1321) z Florencji. Dante był zwolennikiem gibelinów, stronnictwa cesarskiego. Napisał min. ,,Życie nowe’’, ,,Monarchię’’, ,,Biesiadę’’ i ,,O języku pospolitym’’. Posiadał dwa tresowane koty perskie, które przewracały mu karty książek. Wygnany z Florencji, w wyniku walk politycznych partii Białych i Czarnych, zmarł w Rawennie.

W gimnazjum przeczytałem dobrowolnie skrócone wydanie jego najważniejszego dzieła, ,,Boskiej komedii’’ (wł. ,,La Divina Commedia’’) w przekładzie Edwarda Porębowicza. W listopadzie 2022 r. przeczytałem cały poemat w nowym przekładzie Agnieszki Kuciak ze wstępem Pawła Lisickiego.

Dante zatytułował swe opus magnum po prostu ,,Komedią’’. Wybrał ten tytuł nie ze względu na zawarty w nim humor, ale dlatego, że całe dzieło dobrze się kończy. W starożytnej Grecji po tym właśnie odróżniano komedię od smutno kończącej się tragedii. ,,Boską’’ nazwali ją dopiero zachwyceni nią czytelnicy. Jest to trzyczęściowy poemat napisany tercyną. Każda część składa się z 33 pieśni (cześć pierwsza składa się z 34 pieśni) i kończy się słowem ,,gwiazdy’’. Dzieło stanowi summę średniowiecza, pełną odniesień do teologii, mitologii, historii, literatury, nauki (ówczesnej kosmologii ptolemejskiej), polityki. Zawiera też bardzo osobiste i piękne wyznanie miłości platonicznej do przedwcześnie zmarłej Beatrycze Portinari (1266 - 1290), ukazanej jako ideał kobiety i chrześcijanki.

Akcja rozgrywa się w 1300 r., 8 kwietnia (Wielki Piątek) lub 25 marca (dzień stworzenia Adama, poczęcia i śmierci Chrystusa) w chrześcijańskich zaświatach; Piekle, Czyśćcu i Raju.

Piekło

Na początku pierwszej pieśni Dante zabłądził w mrocznym lesie symbolizującym świat pełen pokus. Spotkał w nim trzy dzikie zwierzęta oznaczające grzechy: wilczycę (chciwość), panterę (lubieżność) i lwa (gniew), które wzbudziły w nim strach. Na szczęście spotkał rzymskiego poetę, poganina Wergiliusza, autora ,,Eneidy’’¹, który podjął się zostać jego cicerone po krainie potępionych. Choć w średniowieczu istniały legendy przedstawiające Wergiliusza jako czarnoksiężnika, dla Dantego był mędrcem i źródłem wielu cennych inspiracji artystycznych. Samo Piekło stanowiło głęboki lej wydrążony w ziemi przez upadek Lucyfera. Jacek Kolbuszewski w książce ,,Dziwne podróże, dziwni podróżnicy’’ zasugerował tu inspirację poety widokiem gór, uważanych w czasach Dantego za miejsce nie tyle piękne, co groźne i niegościnne. Pierwowzór mogło również stanowić rzymskie Koloseum. Dantejskie Piekło dzieliło się na dziewięć kręgów.

W pierwszym kręgu, zwanym Limbem egzystowały anioły, które powstały neutralne podczas buntu Lucyfera. Pojawia się tajemniczy werset: ,,cień, który losowi powiedział wielkie ‘nie’’, który może odnosić się papieża św. Celestyna V (kanonizowanego już w 1313 r., jednak Dante uznał jego abdykację za przejaw tchórzostwa), Ezawa lub Piłata. Płynęła tam rzeka Acheront, po której pływała łódź przewoźnika Charona (zarówno rzeka jak i przewoźnik zostali zapożyczeni z mitologii greckiej). Za Acherontem mieszkali wolni od mąk piekielnych szlachetni poganie, których jedyną ,,winą’’, było to, że nie poznali Chrystusa. Były wśród nich takie mityczne i historyczne osobistości jak: Homer (oparty na mieczu), Horacy, Owidiusz, Lukan, Elektra, Hektor, Eneasz, Juliusz Cezar, Pentezylea, dziewica Kama, Latyn, Lawinia, Brutus (,,co przepędził Tarkwina’’), Lukrecja, Julia – żona Pompejusza, Marcja – żona Katona, Kornelia – matka Grakchów, sułtan Saladyn, Arystoteles, Platon, Sokrates, Demokryt, Anaksagoras, Diogenes, Tales, Zenon, Empedokles, Heraklit, Dioskorides, Seneka, mityczni poeci greccy: Orfeusz, Tulio i Lineus, Hipokrates, Euklides, Ptolemeusz, Awicenna, Galen, Awerroes. Obecnie Kościół katolicki uczy, że ludzie bez własnej winy nieznający Chrystusa i Kościoła, którzy jednak szczerze poszukują prawdy, mogą dostąpić zbawienia (KKK 847). Jednak w czasach Dantego, nawet ujęcie przedstawione przez poetę wydawało się niektórym teologom zbyt łagodne.

W drugim kręgu bezlitosnym sędzią był Minos ukazany jako demon z długim ogonem. Pokutowali tu rozpustnicy tacy jak: babilońska królowa Semiramida, Dydona, Kleopatra, Helena, Achilles, Parys, Tristan, oraz para Paolo i Francesca da Rimini, którzy zgrzeszyli cudzołóstwem pod wpływem lektury romansu o Lancelocie i Ginewrze.

W trzecim kręgu znajdowali się żarłocy i pijacy karani obrzydliwym deszczem brudnej wody i gradem. Ich strażnikiem był trójgłowy pies Cerber. Ciacco z Florencji wygłosił proroctwo o walkach partii Białych i Czarnych.

W czwartym kręgu zostali umieszczeni skąpcy i marnotrawcy, zaś mityczny Pluton wypowiedział tajemnicze słowa w demonicznym języku: ,,Pape Satan, pape Satan aleppe!’’ (zwracam uwagę, że Dante podjął tu próbę tworzenia sztucznego języka na potrzeby literatury całe wieki przed Tolkienem!). Skąpcy i rozrzutnicy tańczyli potępieńczy taniec, w czasie którego wpadali na siebie i obrzucali się obelgami.

Przez piąty krąg płynęła mityczna rzeka Styks. W jej nurtach pokutowali grzeszący acedią, czyli smutkiem z powodu dobra. Dante i Wergiliusz spotkali tu Flegiasza (przewoźnika przez Styks, który podpalił świątynię Apolla w Delfach za uwiedzenie jego córki, Koronis), oraz Filippo Argentiego (aroganckiego i rozrzutnego rycerza).

W piątym kręgu mieściło się miasto Disa (Lucyfera) z meczetami. Żyły w nim trzy Furie (Erynie) – Megiera, Alekto i Tysyfne oraz Meduza.

W szóstym kręgu leżeli heretycy w płonących grobach. Wśród nich był grecki filozof Epikur i jego zwolennicy, Farinata degli Uberti, Calvacante dei Calvacanti, cesarz Fryderyk II, kardynał Ottaviano degli Ubaldini (biskup Bolonii) i papież Anastazy II.

W siódmym kręgu cierpieli gwałtownicy zanurzeni we Flagetonie (rzece gotującej się krwi). Żył tam Minotaur oraz Centuary (w tym Chiron, Nessos i Folos). Karę w tym kręgu odbywał tyran Aleksander z Fere lub Aleksander Wielki, tyran Dionizy Stary, Ezzelino III da Romano, Opizzo d’Este, Guido di Montfort, Attyla, Pyrrus – król Epiru, pirat Sestus, Rinier z Corneto, rozbójnik Rinier Szalony. Dalej rozciągał się las samobójców zamienionych w drzewa i można było spotkać harpie. Pokutował tu Pier della Vigna, Ercolano Maconi ze Sieny (ścigany przez demoniczne, czarne psy), Giacomo di Sant’ Andrea (zaklęty w krzak), sędzia Lotto Agli lub kupiec Rucco de’Manzi. Za płonącymi piaskami odbywali wieczną karę bezbożnicy, lichwiarze, sodomici oraz olbrzym Kapaneus (jeden z siedmiu przeciw Tebom). Za strumieniem krwi stał olbrzymi starzec z Krety. Był to posąg ze złota, srebra, miedzi, żelaza i terakoty, z którego łez brały początek cztery piekielne rzeki. Dante spotkał tu swego mistrza, Brunetto Latiniego, autora encyklopedycznego ,,Skarbca wiedzy’’ (ukaranego za sodomię, lecz przedstawionego z wielkim szacunkiem), Prisciano di Cesarea, Francesco d’Accorso, biskupa Andreę de’Mozzi, Guida Guemę, Tegghiaio Aldobrandiego, Iacopo Rustiucciego, Guigliemo Bossiere, Gerion (w mitologii greckiej był olbrzymem o trzech zrośniętych ciałach, tu zaś został ukazany jako latająca hybryda człowieka, lwa, węża i skorpiona), lichwiarza Catellę di Passo Gianfigliazziego, Ciapo Obriachiego, Reginalda Scrovegniego, Vitaliana del Dente lub Iacopo Vitaliani oraz Gianniego Bhiamonte.

Siódmy krąg, zwany Złymi Jamami (Malebolge) zamieszkiwali stręczyciele i uwodziciele tacy jak: Vendico Caccianemico, liczni inni Bolończycy (w czasach Dantego mający opinię stręczycieli), mityczny Jazon, pochlebca Alessio Interminelli zanurzony w odchodach oraz prostytutka Tais (bohaterka ,,Eunucha’’ Terencjusza). Było to także miejsce kary dla świętokupców; duchowych synów Szymona Maga, wśród których znaleźli się papieże Mikołaj III, Bonifacy VIII i Klemens V. Wróżbici i magowie odbywali karę odwróceni głowami do tyłu. Był wśród nich Amfiaraos, Tejrezjasz i jego córka Manto (założycielka Mantui), Aront (wróżbita etruski), Eurypiles, Michał Szkot (lekarz Fryderyka II), Guido Bonetti, oraz szewc Asdent z Parmy. Oszuści cierpieli zanurzeni w smole jak: rajcy Martino Bottaio i Benturo Dati z Lukki, Ciampolo di Navarra, brat Gomita i Michał Zenche. Obaj poeci spotkali tu diabły zwane Złymi Szponami, noszące takie imiona jak Zły Ogon (Wergiliusz obronił przed nim Dantego), Rwiwłos, Wyrwijrosa, Męczydusza, Kundel, Gruba Broda, Łasy, Smok, Wieprz, Drapiduch, Podpalłapa i Szczuj. W jamie hipokrytów zostali ukarani Bracia Ucieszni (Rycerze Maryi Świętej Dziewicy) z Bolonii: Catalano i Loderingo, Kajfasz, Annasz i reszta Sanhedrynu. Węże karały złodziei krępując ich i kąsając. Ukąszeni spalali się od ich jadu na popiół i powstawali z niego jak feniks, aby dalej ciepieć. Znajdował się tu Vanni Fucci z Pistoi, centaur Kakus (palony ogniem przez smoka), rycerz Ciamfa, Agnel (Agnolo Brunelleschi?) torturowany przez 6 – nogiego węża, który zlał się z nim w jedną istotę, Buoso (Lano Abati lub Buti Donati), Pucci Sciancoto (porównany do świni), oraz Francesco de Calvacanti zwany Zezowatym. Wśród fałszywych doradców znajdował się Odyseusz (warto tu dodać, że Dante znał dzieła Homera tylko z drugiej ręki), Diomedes, Guido de Montefeltro (trafił do piekła za namową papieża Bonifacego VIII biorąc udział w niesprawiedliwej wojnie we Włoszech). Wśród gorszycieli i schizmatycy o rozłupanych ciałach znaleźli się Mahomet i pierwszy kalif Ali (wersety te tak bardzo nie podobają się współczesnym proislamskim lewakom, że usuwają je z przekładów!), brat Dolcino Torelli (lider sekty degli Apostoli), Pier Medicine, trybun ludowy Kurion, Mosca di Lamberti, trubadur Bertram de Born (znany jako piewca wojen i autor słów: ,,Nie lubię pokoju’’), oraz Geri z Bello. Fałszerze zostali podzieleni na kilka kategorii:

a) metali (alchemicy) ukarani świerzbem i trądem jak: Griffelino d’Areno (trafił na stos za sprawą głupiego Alberta z Sieny, który chciał się odeń nauczyć latać, bo wziął poważnie jego żart) i Capocchio,

b) osób: Gianni Schecchi, Mirra (cypryjska królewna z mitologii greckiej),

c) monet: mistrz Adam z Anglii,

d) słów: Sinon kłócący się z mistrzem Adamem.

W ostatnim, dziewiątym kręgu zostali umieszczeni Giganci, Nemrod, Efialtes, Briareusz, Anteusz, Tycjo, Tyfon oraz zdrajcy. Znajdowało się tam zamarznięte jezioro Kocyt, a sam krąg dzielił się na kilka sektorów.

a) Kaina – zdrajcy rodzin: bracia Napoleone i Alessandro degli Alberti, Mordred, Focaccia (Vanni dei Concellieri), Sossal Mescharoni, Alberto Comicione dei Pazzi.

b) Antenora – zdrajcy polityczni: Carlino dei Pazzi, Bocca degli Abati, Duozo z Duerra, legat legat papieski Tezauro dei Becaria, Gianni de’ Soldenieri, Ganelon z Moguncji, Teladello de’ Zambressi z Faenzy, hrabia Ugolino della Gheradesca.

c) Ptolomea – zdrajcy gości z przyłbicami z zamarzniętych łez: brat Alberigo, Branca Doria, arcybiskup Ruggieri degli Ubaldini.

d) Judeka – najwięksi zdrajcy: Lucyfer, ukazany jako większy od gigantów, mający sześć nietoperzowych skrzydeł, oraz trzy paszcze; biało – żółtą, szkarłatną i czarną ze znajdującymi się w nich Judaszem (zdrajcą Chrystusa) oraz Brutusem i Kasjuszem (zdrajcami Cezara). Dante i Wergiliusz odbyli niemiłą wspinaczkę po cielsku Lucyfera (Disa), aby wyjść na powierzchnię.

Czyściec:

Szlachetny poganin Wergiliusz pełnił rolę przewodnika również w Czyśćcu. Leżał on na antypodach Piekła i miał postać wysokiej góry z dziewięcioma tarasami. Na jej szczycie znajdował się ogród Eden. 

U stóp góry spotkali rzymskiego męża stanu i obrońcę moralności, Katon; poganina i samobójcę, który z powodu niezłomnego umiłowania wolności został zbawiony i ustanowiony strażnikiem Czyśćca. Dante założył pas pokory i obmył twarzy. Ujrzał łódź śpiewających aniołów, oraz spotkał Casellę (znanego śpiewaka florenckiego). Dusze wyklętych przez Kościół, którym Bóg jednak wybaczył, musiały krążyć wokół góry czyśćcowej przez czas ich ekskomuniki pomnożony 30 razy. Wśród nich był Manfred (syn Fryderyka II). Lutnik florencki Belaqua i inni leniwi musieli czekać na wejście do Czyśćca tyle lat, ile trwało ich życie. W orszaku zmarłych gwałtownie, którzy żałowali tylko w chwili śmierci (dusze te śpiewały psalm 50 Miserere) znajdowali się Jakub z Cessero, Buonconte da Montefeltro, Pia (żona Nella d’Inghieno dei Pomacchiesi), Benincasa de Laterina z Arezzo, Guccio dei Tarleti de Pietrevala, Ghin di Tacco ze Sieny, Federigo Novello, Farinata lub Gano degli Scornigiani, hrabia Orso degli Alberti, Pier de la Brosse, oraz trubadur Sordello z Mantui. Możni odwlekający pokutę, którzy teraz pokutują na kwiecistej łące (kwiaty jako symbol przemijających zaszczytów) to: cesarz Rudolf I Habsburg, król czeski Ottokar II, król Francji, Filip III Śmiały, Piotr III Aragoński, król Anglii, Henryk III, markiz Wilhelm VII z Monferratu, Nino Visconti i Konrad Malespina. Anioły w zielonych szatach z zielonymi piórami, uzbrojone w płonące miecze, broniły doliny przed wężem (symbolem diabła). Dante ujrzał gwiazdy symbolizujące cnoty i miał o złotym orle, który porwał poetę i rzucił w ogień. Św. Łucja zabrała śpiącego Dantego do właściwego czyśćca. Poeta wszedł na cztery stopnie pokuty z białego marmuru, ciemnej purpury, porfiru i diamentu. Anioł furtian uczynił mu szpadą na czole siedem liter P (symbol siedmiu grzechów głównych), które należało usunąć poprzez pokutę.

Na pierwszym tarasie odbywała się pokuta pysznych. Dante spotkał tu po raz pierwszy Maryję, a także pokutników: Omberta Aldebradesca, malarzy Oderisiego da Gubbio, Franca oraz Giovanniego Cimabue, a także polityka Provenzano Salvaniego ze Sieny. Jako rzykłady ukaranej pychy zostali przedstawieni: Lucyfer, tytan Briareus, Nemrod (budowniczy Wieży Babel), Niobe, Saul, Arachne, Roboam, matkobójca Almeon, król asyryjski Senacheryb, scytyjska królowa Tamiri, Holofernes i Trojanie.

W drugim kręgu znajdowali się zawistnicy jak: Sapia ze Sieny, Guido del Duca i Rinieri da Calbali.

W trzecim kręgu Marco Lombardo pokutował za gniew. Jako przykłady ukaranego gniewu zostali wymienieni Prokne, Haman i samobójczyni Amata, matka Lawinii.

W czwartym kręgu opat Gherardo II pokutował za acedię. Towarzyszyła temu refleksja, że miłość nie zawsze jest dobra (można kochać niewłaściwą osobę, rzecz, ideę). Świadomości tej często brakuje współczesnym ludziom.

W piątym kręgu pokutowali chciwcy ze związanymi rękami i nogami tacy jak: papież Hadrian V (Dante prawdopodobnie pomylił go z Hadrianem IV) oraz król Francji, Hugo Kapet. Jako przykłady ubóstwa znoszonego z godnością została ukazana Maryja, konsul rzymski Fabrycy i św. Mikołaj z Miry. W kręgu tym Dante i Wergiliusz spotkali kryptochrześcijańskiego, rzymskiego poety Stacjusza (autora ,,Tebaidy’’ i ,,Achilleidy’’).

W szóstym kręgu żarłocy i pijacy pokutowali skrajnie wychudzeni, z oczami podobnymi do ciemnych jam. Dante ujrzał tam odwrócone drzewo (arbor inversa) będące antytezą drzewa grzechu pierworodnego oraz spotkał takie postaci jak: Fores Donati, poeta Buonagiunta Orbiciani degli Overadi, papież Marcin IV, Ubaldino degli Ubaldini, Bonifacy dei Fieschi (arcybiskup Rawenny) i markiz degli Argogliosi.

W siódmym kręgu lubieżnicy (w tym sodomici) pokutowali w płomieniach symbolizujących ogień ich namiętności. Znajdowali się tam poeta Guido Giusselli i prowansalski trubadur Arnaut Daniel.

Na szczycie znajdował się ogród Eden oddzielony ścianą ognia. Dante miał sen o Lei i Racheli; starotestamentalnych alegoriach życia czynnego i kontemplacyjnego). Spotkał Matyldę; piękną kobietę zrywającą kwiaty, symbol życia czynnego,, która przeprowadzała dusze z czyśćca przez Eden do raju. Płynęły tam dwie rzeki: Leto (rzeka zapomnienia) i Eunoe (rzeka pamięci o uczynionym dobru). Dante ujrzał siedem złotych świeczników wielkości drzew oraz procesję ludzi w białych szatach (alegorię idealnych dziejów Kościoła), 24 starców noszących białe szaty i wieńce z lilii stanowiło alegorię ksiąg Starego Testamentu. Cztery Zwierzęta, z których każde miało sześć skrzydeł i wiele oczu, stanowiły apokaliptyczne symbole czterech ewangelistów. Potem nadjechał triumfalny, dwukołowy rydwan (symbol Kościoła) zaprzężony w Gryfa (symbol Chrystusa). Jego ptasie części ciała były złote, zaś lwie – białe z krwawymi pręgami. Przed rydwanem pląsały trzy tancerki (czerwona, zielona i biała) – alegorie Miłości, Nadziei i Wiary oraz cztery inne tanecznice w purpurze, będące alegorią cnót kardynalnych (Roztropność z trzema oczami oznaczającymi przeszłość, teraźniejszość i przyszłość, Umiarkowanie, Męstwo i Sprawiedliwość). Przed oczami poety przeszli święci Łukasz i Paweł uzbrojony w szpadę, alegorie listów świętych Piotra, Jana, Jakuba i Judy, na końcu śpiący starzec – alegoria Apokalipsy. W Edenie Dante potkał Beatrycze i pożegnał Wergiliusza. Beatrycze pobudziła Dantego do skruchy zanim napił się wody zapomnienia z Lete. Poeta widział Drzewo Wiadomości Dobrego i Złego oraz był świadkiem przejazdu rydwanu Kościoła atakowanego przez cesarskiego orła (symbol prześladowań ze strony pogańskiego Rzymu). W tych obrazach przejawia się krytyka legendarnej donacji Konstantyna Wielkiego (obsypanie rydwanu orlim pierzem), zaś umizgi olbrzyma i nierządnicy to alegoria niewoli awiniońskiej papieży. Dante napił się z rzeki Eunoe po czym wkroczył do Raju.

Raj

Przewodniczką Dantego po Raju była jego ukochana Beatrycze, symbolizująca teologię i życie kontemplacyjne.

W niebie Księżyca zamieszkiwały dusze, które wbrew swej woli złamały śluby, takie jak zakonnica Piccarda Donati (siłą zmuszona do wyjścia za mąż) i cesarzowa Konstancja (również przymuszona do małżeństwa jak podaje legenda, a czego nie potwierdza historia).

Empireum stanowiło siedzibę Serafinów (najwyższego chóru anielskiego), proroka Samuela, Maryi, Mojżesza i św. Jana Chrzciciela.

W niebie Merkurego mieszkał bizantyjski cesarz Justynian Wielki i Romeo di Villanova.

W niebie Wenus Dante spotkał Karola Młota (w tym wypadku chodzi o syna Karola II Andegaweńskiego; króla Węgier, pretendenta do tronu Neapolu i Prowansji), Cunissę da Romano, trubadura Folqueta z Marsylii, Rachab, św. Alberta Wielkiego, św. Tomasza z Akwinu, Gracjana z Chiusi, Piotra Lombarda, św. Dionizego Areopagitę bliżej nieokreślonego Ojca Kościoła żyjącego już w czasach po ustaniu prześladowań (mógł to być św. Ambroży, Paweł Orozjusz, Laktancjusz, Tertulian, św. Paweł z Noli lub Mario Vittorino), Salomona, bł. Boecjusza, św. Izydora z Sewilli, Sigera z Brabantu, św. Bedę Czcigodny, Ryszarda od Świętego Wiktora, św. Franciszka z Asyżu, św. Dominika, pierwszych franciszkanów: Bernarda z Quintavalle, Idziego i Sylwestera z Asyżu, św. Bonawenturę, św. Augustyna, Illuminata z Rieti, Magiodore, Hugona od Świętego Wiktora, Piotra Hiszpana (papieża Jan XXI), proroka Natana, św. Jana Chryzostoma, św. Anzelma z Canterbury, gramatyka Donato, Rabana z Moguncji, a nawet Joachim z Fiore. ²

W niebie Marsa poeta miał wizję Krzyża i spotkał wojowników walczących o wiarę; rycerz Cacciaguidę z Florencji (poległ w walce z Saracenami jako krzyżowiec cesarza Konrada III Szwabskiego), Jozuego, Judę Machabeusza, Orlanda (Rolanda), Karola Wielkiego, księcia Wilhelma Orańskiego, Rinalda, Gotfryda de Bouillon (wodza pierwszej krucjaty) oraz Guiscarda (księcia Apulii i Kalabrii).

W niebie Jowisza przebywali zbawieni władcy. Dante ujrzał ich pod postacią mistycznego orła utworzonego z dusz zbawionych (nawiązanie do Apokalipsy). Był tam Dawid, cesarz Trajan (wskrzeszony dzięki modlitwie św. Grzegorza Wielkiego przyjął chrzest), Ezechiasz, Konstantyn Wielki, Wilhelm II z Altarvilla (król Sycylii i Apulii), a nawet poganin Ryfeusz (postać z ,,Eneidy’’, Trojanin poległy w walce z Grekami).

W niebie Saturna znajdowały się złote schody (nawiązanie do snu Jakuba). Dante spotkał w nim św. Piotra Damianiego, św. Benedykta z Nursji, św. Makarego i św. Romualda. Widział triumfy Chrystusa i Maryi wyobrażone na podobieństwo triumfów rzymskich wodzów. Św. Piotr egzaminował Dantego z wiary, zaś św. Jakub z nadziei. Poeta oślepł z powodu wielkiej światłości, zaś odzyskał wzrok zdając egzamin z miłości. Spotkał praojca Adama i chóry anielskie pod postacią dziewięciu kół ognistych. Byli to Serafini, Cherubini, Trony, Panowania, Moce, Cnoty, Księstwa, Archanioły i Anioły.

Wracając do Empireum ujrzał Różę niebieską utworzoną ze świętych; św. Jana Ewangelisty, św. Bernarda z Clairvaux, Racheli, Sary, Judyty, Rebeki, Rut, pramatki Ewy, św. Anny (matki Maryi) oraz św. Łucji, do której Dante modlił się zagrożony ślepotą). Poeta za wstawiennictwem Maryi i św. Bernarda miał wizję Trójcy Świętej i powrócił na ziemię.

Pierwsza polska wzmianka o Dantem i ,,Boskiej komedii’’ znajduje się już w XV – wiecznej kronice Jana Długosza. Od imienia poety pochodzi przymiotnik dantejski, czyli przerażający jak jego opis Piekła. Na przestrzeni wieków mniejsze lub większe wpływy Dantego uwidoczniły się w takich dziełach jak: ,,Anhelli’’ Juliusza Słowackiego (rolę Wergiliusza oprowadzającego po Piekle pełnił w tym utworze syberyjski Szaman), dramat ,,Nie – Boska komedia’’ Zygmunta Krasińskiego, ,,Wyspa Pingwinów’’ Anatola France’a ³, dylogia ,,Zbieracz burz’’ Mai Lidii Kossakowskiej (Beatrycze była jedną z miłostek Asmodeusza) ⁴, ,,Bursztynowa luneta’’ Philipa Pullmana (w powieści tej wykorzystane zostały harpie jako strażniczki Piekła) ⁵, ,,Lawinia’’ Ursuli K. Le Guin i thriller ,,Inferno’’ Dana Browna. Sam św. Jan Paweł II w encyklice ,,Rosarium Virginis Mariae’’ cytował Dantego i nazywał go wielkim poetą.

Osobiście bardzo cenię ,,Boską komedię’’, zdając sobie oczywiście sprawę, że jest to genialna kreacja poetycka, a nie dokument kościelny (bardzo nie spodobało mi się, gdy o. Adam Szustak dokonując charakterystycznego dla siebie skrótu myślowego nazwał ją … ,,bzdurami’’). Nawiązałem do niej w dostępnym na tym blogu opowiadaniu fantasy ,,Podziemna wyprawa’’ ze zbioru ,,Dom’’.

1 Odsyłam do posta: ,,Eneida’’.

2 Odsyłam do posta: ,,Joachim z Fiore’’.

3 Odsyłam do posta: ,,Wyspa Pingwinów’’.

4 Odsyłam do posta: ,,Zbieracz burz tomy I – II’’.

5 Odsyłam do posta: ,,Mroczne materie’’.