Donacja Konstantyna Wielkiego

 

,,Pirzwy pop Lasota

wziął moc od chobota

Konstantyna smoka,

jegoż jad wylan z boka

w cyrkwi rok od roka.

Lasota się trudził,

Szatan go pobudził,

by cesarzem łudził

w imieniu ji obłudził.

Rzym na niem wyłudził

[...]’’

- Jędrzej Gałka z Dobczyna ,,Pieśń o Wiklefie’’ 

W trzeciej klasie liceum przygotowując się do matury z historii, dowiedziałem się po raz pierwszy o donacji Konstantyna Wielkiego (łac. donatio Constantini). Był to sfałszowany dokument, napisany bardzo słabą łaciną, rzekomo pochodzący z IV wieku, w którym cesarz Konstantyn Wielki (ok. 272 – 337) przekazał papieżowi św. Sylwestrowi I (285 – 335) ziemie Rzymu pod przyszłe Państwo Kościelne. Najstarsza zachowana wersja pisana pochodzi z IX wieku.

Jeśli wierzyć treści dokumentu, cesarz wdzięczny papieżowi za uleczenie go z trądu, oficjalnie uznał go za ważniejszego od wszystkich innych biskupów, w tym patriarchów Konstantynopola, Jerozolimy, Antiochii i Aleksandrii. Bazylikę św. Jana na Lateranie ogłosił najważniejszym kościołem na świecie. Przyznał bogactwa kościołom św. św. Piotra i Pawła. Zrównał najwyższych hierarchów Kościoła z senatorami, zaś papieżowi przyznał prawa cesarskie. Św. Sylwester I i jego następcy otrzymali władzę nad Pałacem Laterańskim, miastem Rzymem, Italią, prowincjami imperium rzymskiego i całym Zachodem, zaś cesarz obiecał przenieść stolicę swego państwa do Konstantynopola.

Historycy datują to fałszerstwo na lata 750 – 850. Wysuwane są przez trzy teorie odnośnie celu sporządzenia mistyfikacji. Fałszerz mógł mieć na celu uzasadnienie donacji Pepina Krótkiego (714 – 768) i utworzenie przezeń Państwa Kościelnego w 756 r. Inni widzą w dokumencie papieski komentarz do koronacji cesarskiej Karola Wielkiego (742/ 747 - 814) w 800 r. Według trzeciej teorii donacja została spisana dopiero w IX – wiecznym państwie Franków. Za fałszerstwem przemawiają liczne anachronizmy np. wymienienie Konstantynopola, który w trakcie rzekomego wystawiania dokumentu jeszcze nie istniał czy ,,satrapowie Konstantyna Wielkiego’’ (tytuły satrapów nosili dostojnicy perscy, a nie rzymscy). Ostatecznie mistyfikacji dowiódł w 1440 r. włoski humanista Lorenzo Valla (1405/ 1407 – 1457) oraz niezależnie, biskup Chichester, Reginald Peacock (1395 - 1461) i niemiecki kardynał, Mikołaj z Kuzy (1401 – 1464). Fałszerstwo było wytykane Kościołowi podczas reformacji. Przyniosło też całkiem realne skutki w postaci trwałego związania papiestwa z władzą doczesną. Dziś ów ,,sojusz tronu z ołtarzem’’ jest negatywnie oceniany przez sam Kościół. Można o tym przeczytać w artykule biskupa Jacka Grzybowskiego ,,Donacja cesarza Konstantyna – dar czy przekleństwo?’’ z 27 grudnia 2022 r. na stronie ,,Teologia Polityczna’’.