Helena Cehak - Hołubowiczowa

Poniżej prezentuję fragment notatek, które posłużyły mi w pisaniu pracy magisterskiej w latach 2009 - 2010.

Helena Cehak - Hołubowiczowa (ur. 12 lutego 1902 roku w Stanisławowie, zmarła 19 lipca 1979 roku we Wrocławiu) pochodziła z rodziny inteligenckiej. Jej ojciec, Adam Cehak (pseudonim: Adam Stodor) nauczał w szkole średniej i był poetą. Ukończyła szkołę średnią i studia we Lwowie. W 1930 roku na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jana Kazimierza, gdzie studiowała u prof. dr Leona Kozłowskiego, uzyskała doktorat z prahistorii - przedmiotu głównego i archeologii klasycznej - przedmiotu pobocznego. Napisała wówczas pracę doktorską o eneolitycznej plastyce kultury ceramiki malowanej w Polsce, którą opublikowano w ,,Światowicie'' t. XIV: 1930/31. Praca ta łączyła wiedzę z zakresu archeologii klasycznej i prehistorycznej. Jej zainteresowania archeologią klasyczną przejawiły się również w podróży do Grecji, odbytej krótko po studiach. W 1931 roku zaczęła pracę starszej asystentki, później zaś adiunkta przy Katedrze Archeologii Klasycznej na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie, aż do jego zamknięcia w grudniu 1939 roku przez władze Litwy prezydenta Smetony, przeciw czemu podpisała protest wraz z innymi polskimi pracownikami uniwersytetu. Przed II wojną światową prowadziła wykopaliska na Wileńszczyźnie, badając słowiańskie i słowiańsko - wareskie cmentarzyska kurhanowe koło Czerniewicz i Porzecza w b. powiecie dziśnieńskim i koło Płatowa na Nowogródczyźnie. Jej badania zaowocowały licznymi sprawozdaniami i opracowaniami. Ponadto prowadziła akcję popularyzatorską odnośnie ochrony zabytków archeologicznych w czasopismach wileńskich. W 1939 roku została odznaczona złotym krzyżem zasługi za dokonania na polu archeologii. W lipcu 1940 roku po zajęciu Wilna przez Armię Czerwoną podjęła pracę archeologa w Litewskim Muzeum Sztuki. Wówczas to podjęła razem z Włodzimierzem Hołubowiczem prace wykopaliskowe na wileńskiej Górze Zamkowej. Litewska Akademia Nauk opublikowała po litewsku przygotowane przez nich opracowanie wyników ich badań. W marcu 1941 roku wzięła udział w moskiewskim Kongresie Archeologicznym, omawiającym Słowian Wschodnich. Wówczas to wygłosiła referat o osadnictwie słowiańskim na prawobrzeżnym dorzeczu Desny. W 1945 r. jej referat opublikowało czasopismo ,,Kratkije Soobszczenije''. Po zakończeniu działań wojennych początkowo pracowała w Warszawie w Robotniczej Agencji Prasowej jako redaktor literacki. Jesienią 1946 roku podjęła pracę adiunkta przy Katedrze Archeologicznej na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. W latach 1947 - 1950 pracowała jako dyrektor Uniwersyteckich Kursów Przygotowawczych, później zaś także Studium Wstępnego. W 1949 roku razem ze swym mężem W. Hołubowiczem prowadziła prace wykopaliskowe na górze Ślęży. W 1950 roku została przeniesiona służbowo na Uniwersytet Wrocławski w charakterze adiunkta Katedry Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego. Poczynając od 1952 roku uczestniczyła w pracach na Ostrówku w Opolu jako zastępca kierownika wykopalisk. W 1954 roku wzięła udział w Śląskiej Konferencji Instytutu Historii PAN, poprzez wygłoszenie referatu na temat rzemiosła plemion polskich na Śląsku we wczesnym średniowieczu. Wzięła także udział w Pierwszej Sesji Archeologicznej IHKM PAN, kiedy to wygłosiła obszerny komunikat dotyczący reliktów wierzeń religijnych pogan. W latach 1955 - 1956 kierowała rozszerzonymi wykopaliskami na Ślęży i Raduni. które utwierdziły ją w przekonaniu, że góry te pełniły funkcję starożytnych ośrodków kultowych, co wyraziła w pracy: ,,Kamienne kręgi kultowe na Raduni i Ślęży''. W 1956 r. została docentem, zaś w roku 1968 - profesorem nadzwyczajnym. W 1962 r. po śmierci W. Hołubowicza została kierownikiem Zakładu Archeologii Śląska IHKM PAN we Wrocławiu i Katedry Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego. Zajmowała się wówczas gł. pracą dydaktyczną. Kierowała pisaniem prac magisterskich przez kilkudziesięciu absolwentów, a jej seminaria doktoranckie opuściło 14 doktorów. Przez kilka lat uczestniczyła w pracach Rady Naukowej Instytutu Historii Kultury Materialnej PAN. Przygotowała do druku nie ukończoną pracę swego męża o wczesnośredniowiecznym garncarstwie słowiańskim. Przez wiele lat redagowała ,,Śląskie Sprawozdania Archeologiczne'' i ,,Studia Archeologiczne'', a także różne monografie. W latach 1967 - 1974 prowadziła w rejonie Trzebnicy samodzielne wykopaliska na kurhanach kultury amfor kulistych i pochodzących z wczesnych okresów epoki brązu. Kontynuowała je jeszcze po przejściu na emeryturę, a ich wyniki publikowała w sprawozdaniach. Pracowała również na publikacją monografii opisującej obiekty kultowe masywu Ślęży. Wraz z zespołem przeanalizowała ślężański materiał ceramiczny i opisała wyniki owej analizy w pracy ,,Dzieje Śląska na podstawie analizy ceramiki z wykopów na szczycie''. Aktywnie uczestniczyła w pracach Sekcji Archeologicznej Komisji Nauk Humanistycznych przy Wrocławskim Oddziale PAN już od chwili powołania jej do życia. Jej najważniejszym zainteresowaniem badawczym były wierzenia starożytne i wczesnośredniowieczne z terenów Polski. W swoich pracach nadawała kręgom kamiennym z masywu ślężańskiego charakter kultowy i przedstawiła Ślężę jako świętą górę dawnych Słowian. Została odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem X - lecia PRL, Odznaką Tysiąclecia Państwa Polskiego i odznaką ,,Zasłużonemu Opolszczyźnie''.