,,Plutarch, pisarz grecki, (ok. 46 – 120 po Chr.), pochodził z Cheronei w Beocji, bawił kilkakrotnie w Rzymie, gdzie za Trajana i Hadrjana sprawował honorowe urzędy. Jest on ostatnim uniwersalnym przedstawicielem greckiego światopoglądu. Jego wielostronne, przeważnie popularno – filozoficzne pisma cechuje moralna powaga, choć brak im naukowej głębokości i oryginalności. Z jego licznych zachowanych dzieł grupę historyczną stanowi 76 porównawczych życiorysów sławnych mężów (…), odznaczających się mistrzowską charakterystyką, w których zestawia zawsze jednego Greka z jednym Rzymianinem i cztery pojedyncze żywoty (Artakserkses Mnemon, Aratos, Galba i Otho). […] Drugą grupę popularno – filozoficznych dzieł P., t. z. ‘Moralia’ tworzy reszta jego i jemu przypisywanych dzieł. Wśród nieautentycznych dzieł znajduje się ważny dialog ‘De musica’. W wielu pismach zwraca się przeciw stoikom i epikurejczykom, w innych objaśnia filozofję Platona, w niektórych porusza kwestje religijne i dotyczące kultów, w 9 księgach rozmów biesiadnych (symposiaca) traktuje o historji, mitologji, starożytnościach i t. d. [...]’’ - ,,Encyklopedia Powszechna Wydawnictwa Gutenberga tom 12 Optymaci do Polowanie’’
Na studiach przeczytałem traktat ,,O Izydzie i Ozyrysie’’ (łac. ,,De Iside et Osiride’’) napisany przez Plutarcha z Cheronei i zawierający najbardziej kompletną wersję tego egipskiego mitu.
Bogini Izyda i bóg Ozyrys byli rodzeństwem, a zarazem małżonkami. Ich rodzicami byli bóg ziemi Geb i bogini nieba Nut (zwraca uwagę, że w mitologii egipskiej inaczej niż to bywa zazwyczaj, bóstwo telleryczne jest płci męskiej, uraniczne zaś – żeńskiej). Izyda i Ozyrys mieli też rodzeństwo: Seta (przez Greków nazywanego Tyfonem), Neftydę i Haroerisa.
Ich dziad, bóg Słońca, Ra (Re) nie chciał aby się urodzili, jednak bóg mądrości i pisma Thot grając w warcaby z grecką lunarną boginią Selene (źródła egipskie wskazują na samego Thota jako bóstwo Księżyca) uzyskał od niej 13 dodatkowych dni tzw. epagonalnych, w czasie których dzieci Geba i Nut mogły się urodzić.
Izyda poślubiła swego brata Ozyrysa i zstąpili na Ziemię. Ozyrys łagodził obyczaje dzikich jeszcze przodków Egipcjan i uczył ich podstaw rolnictwa, przez co przez Greków był utożsamiany z bogiem winnej latorośli Dionizosem.
Szczęście Izydy i Ozyrysa wzbudziła zazdrość w sercu jego brata Seta. Razem z 72 wspólnikami i etiopską królową Asso, uknuł spisek na życie Ozyrysa. Podstępem skłonił go do ułożenia się w trumnie, zamknął ją i cisnął do Nilu.
Izyda wyruszyła na poszukiwanie brata – męża. Dotarła aż do Byblos, gdzie zatrudniła się jako piastunka królewskiego syna. Karmiła go swym mlekiem płynącym nie z piersi, ale z palca i wkładała do ognia, aby wypalić w nim to co śmiertelne. Kiedy chłopiec przebywał w palenisku, jego piastunka unosiła się w powietrzu zamieniona w jaskółkę. Raz królowa Byblos podpatrzyła te praktyki i przeraziła się. Cały plan Izydy uczynienia królewicza bogiem poszedł na marne, a jakiś czas potem dziecko umarło od groźnego spojrzenia bogini. W mitologii greckiej w podobnej roli obsadzona została bogini Demeter błąkająca się po świecie w poszukiwaniu porwanej przez Hadesa córki Kory. Izyda zażądała za swą posługę piastunki pałacowej kolumny, w której zamknięta była trumna z ciałem jej męża i uwolniła Ozyrysa.
Wówczas Set zabił Ozyrysa mieczem i porąbał jego zwłoki na wiele kawałków, które rozrzucił po całym świecie. Z powodu tej zbrodni odeszła od niego jego żona Neftyda wraz z Anubisem. Był to bóg o głowie szakala, nieślubny syn Neftydy i Ozyrysa (Set był bezpłodny). Cała trójka odnalazła porąbane ciało Ozyrysa i złożyła je w całość, tworząc tym samym pierwszą mumię. Niestety nie odnaleziono boskiego penisa, ponieważ pożarły go trzy nilowe ryby, które odtąd stały się dla Egipcjan nietykalne.
W wyniku stosunku płciowego z mumią swego oblubieńca, Izyda poczęła i urodziła syna Horusa, którego wychowała w miejscowości Buto w Delcie Nilu. Gdy Horus dorósł i zmężniał, stoczył zwycięską walkę ze swym stryjem, aby pomścić śmierć ojca. Izyda darowała życie Setowi i wygnała go na pustynię. Horus, rozgniewany na matkę, zerwał jej z głowy koronę. Odtąd Izyda zamiast niej nosiła hełm z krowimi rogami. Potem urodziła drugiego syna, Harpokratesa.
Podobieństwo do tego egipskiego mitu można dostrzec w tworzonej przeze mnie mitologii slawianistycznej. W dostępnym na tym blogu opowiadaniu ,,Erydan’’, tytułowy król wąpierzy porąbał Borutę na kawałki siekierą, zaś jego żona Dziewanna zamieniona we wrona pozbierała szczątki męża i złożyła je w całość.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz