Gryzonie

Gryzonie są najliczniejszą grupą ssaków. Ich nazwa wzięła się stąd, że w szczęce mają dwa siekacze, które muszą być stale ścierane. Żyją na wszystkich kontynentach.

Najbardziej znanymi gryzoniami są myszy. Swym wyglądem przypominają szczury i smużki. Ich głowa jest wydłużona, zakończona spiczastym pyszczkiem, mają cztery pięciopalczaste łapy, uszy są zaokrąglone, ogon zaś łysy. Ojczyzną myszy jest Azja Środkowa. W Polsce żyje pięć gatunków myszy: polna, domowa, leśna, zaroślowa i badylarka. Większość myszy żyje w norach wygrzebanych w ziemi. Wyjątkiem jest badylarka, która wije gniazdo wśród traw. Gniazdo to jest wielkości piłki pingpongowej.

Szczury wyglądem przypominają myszy, ale są większe. Również pochodzą z Azji Środkowej. W Polsce żyją dwa gatunki szczurów: wędrowny (24 cm i 20 cm ogon) i śniady (20 cm i 20 cm ogon). Największym szczurem świata jest żyjący na Nowej Gwinei szczur z krateru Basavi osiągający aż 85 cm długości! Jako jedyne zwierzęta na świecie szczury potrafią wyczuwać promieniowanie jądrowe. Są wszystkożerne, a żywią się: serem, jajami, padliną, pisklętami, ziarnem, owocami, warzywami, chlebem, owadami, uprawiają kanibalizm oraz grzebią w śmietnikach. Najskuteczniejszym sposobem pozbycia się szczurów z domu jest uniemożliwienie im dostępu do pokarmu. Według starej niemieckiej legendy do miasta Hameln nad Wezerą, nawiedzonego plagą szczurów pewnego razu przybył czarownik grający na flecie. Szczury poszły za nim i utopiły się, choć tak naprawdę potrafią pływać.

Na pustyniach Afryki żyje golec zwany kretoszczurem. Jest pozbawiony sierści. Żyje pod ziemią a jego oczy są zredukowane. Pysk szeroki. Żywi się bulwami i korzeniami. Gnieździ się w koloniach, w których jedna samica rodzi wszystkie młode.

Smużki otrzymały swą nazwę od tego, że ich grzbiet przecina czarna pręga. Te gryzonie wielkości myszy żyją w Europie. Żywią się owadami i nasionami.

Darniówki natomiast otrzymały swoją nazwę od poszukiwania pożywienia (nasion i korzonków) ryjąc w darni. W Polsce żyją dwa gatunki darniówek: pospolita i tatrzańska. W Polskiej Czerwonej Księdze znajduje się darniówka tatrzańska.

Nornice przypominają wyglądem myszy. Mają jednak krótszy, bardziej zaokrąglony pysk i krótszy ogon. Ich ulubionym pożywieniem są młode pędy sadzonek.

W 1905 r. sprowadzono do Europy z Ameryki Północnej piżmaka. Chciano go hodować na futra. Przewidywania te nie sprawdziły się, hodowli zaprzestano, a piżmaki wypuszczona na wolność. Piżmaki okazały się konkurentami człowieka ponieważ niszczą tarliska ryb, uprawy rolne, a budując nory powodują osuwanie się brzegów. ,,Podobny błąd popełniono w wypadku nutrii, która zaaklimatyzowała się w Europie'' – Michel Cuisin ,,Tajemnice zwierząt. Zwierzęta – budowniczowie''.

Bobry łatwe są do rozpoznania po dużych (1 m długości) rozmiarach ciała, masywnej budowie i spłaszczonym ogonie. Na świecie żyją dwa gatunki bobrów: europejski i amerykański (kanadyjski). Ogon bobra amerykańskiego jest bardziej spiczasty niż ogon bobra europejskiego. Ogony bobrów służą do wydawania sygnałów ostrzegawczych. Są pokryte łuskami przez co kiedyś uważano bobry za … ryby! Wystających siekaczy bóbr używa do ścinania drzew. Z gałęzi i błota buduje okrągłe gniazda zwane żeremiami. Czasem potrafią one zmieniać bieg rzeki! W Polskiej Czerwonej Księdze znajduje się bóbr europejski. XVIII – XIX wieku polowano na bobry dla ich futer, tłuszczu i mięsa. Obecnie są pod ochroną.

Ślepiec został tak nazwany, ponieważ jego zredukowane oczy są ukryte pod skórą. Żyje na stepach Europy Wschodniej, Azji Południowo – Zachodniej i Afryki Północnej. Jego wielkie siekacze wystające z pyska chronią zwierzę przed połykaniem ziemi. Na zimę gromadzi ogromne zapasy pożywienia.

Istnieje wiele opowieści o lemingach, które rzucają się do wody, aby się utopić. Mimo to, te gryzonie podobne do chomików nigdy nie próbują celowo odebrać sobie życia. Lemingi żyją w Skandynawii, na Syberii, Grenlandii, Alasce i Kandzie. 2 mln lat temu żyły również na ziemiach polskich. Żywią się nasionami, bulwami, kłączami, cebulami i owadami. Co 3 – 4 lata liczba lemingów wzrasta mimo drapieżników, tak bardzo, że nie mogą wyżywić się na miejscu i zmuszone są podejmować długie i ryzykowne wędrówki, podczas których wiele osobników ginie podczas prób przepłynięcia rzek, a nawet mórz.

W Europie żyją dwa gatunki wiewiórek: ruda i szara. Wiewiórka szara podobnie jak piżmak została sprowadzona do Europy z Ameryki Północnej. Wypiera wiewiórkę rudą (zjawisko to obserwujemy głównie w Wielkiej Brytanii). Obydwie są znakomicie przystosowane do życia nadrzewnego. Ich chwytne łapy zakończone są długimi palcami. Ogon jest długi i puszysty, pomaga w balansowaniu w koronach drzew. Wiewiórki żywią się orzechami, nasionami z szyszek, żołędziami, owadami, jajami i pisklętami.

W lasach Europy Północnej żyją należące do wiewiórek polatuchy. Potrafią latać lotem ślizgowym ponieważ ich kończyny są spięte błoną lotną. Tak samo potrafią latać azjatyckie lotokoty (latawce), australijskie torbacze lotopałanki i północnoamerykańskie assapany.

Na Syberii żyje burunduk. Wiewiórka ta potrafi skakać po drzewach, ale gnieździ się pod ziemią. Ubarwienie ma żółte, a na grzbiecie znajdują się dwa brązowe pasy.

W Indiach i na Cejlonie żyje podobna do burunduka wiewiórka palmowa. Różni się od niego smuklejszą sylwetką ciała. Prowadzi nadrzewny tryb życia. Żywi się jajami, owadami i owocami.

Wiewiórki ziemne żyją w Afryce na sawannach. Budują rozległe nory pod ziemią. W odróżnieniu od innych pasiastych wiewiórek, ich brzuch jest szary. Żywią się korzeniami, nasionami, jajami i jaszczurkami.

W Ameryce Północnej żyje gatunek wiewiórki zwanej pręgowcem. Jego ubarwienie jest takie samo jak u burunduka. Gromadzi tak wielkie zapasy pożywienia, że zimą Indianie je podbierali.

Na pustyniach Afryki żyje niewielki gryzoń zwany skoczkiem egipskim. Jego ciało pokrywa jasna sierść o maskującym odcieniu. Kończyny górne są krótkie, a tylne potężne i rozwinięte jak u kangura. Ogon długi i zakończony chwostem. Jest roślinożerny.

W Azji i Afryce, oraz na południu Europy, gdzie sprowadzili je Rzymianie, żyją okazałe gryzonie zwane jeżozwierzami (jeż należy do owadożernych). Tak jak północnoamerykańskie ursony są roślinożerne. Jeżozwierze żywią się ostami i ziołami.

Ursony żywią się mchem, owocami i korą drzewną. Od jeżozwierza urson różni się ogonem. Ciało tych gryzoni pokryte jest kolcami powstałymi na drodze ewolucji z włosów. Wczepiwszy się w skórę drapieżnika, pozostają w niej nieraz powodując zakażenie.

W Ameryce Północnej żyją szczuroskoczki. Budują kuliste gniazda z gałęzi i kawałków kaktusa, umieszczają je w cieniu wysokich roślin. Obok takiego ,,domku'' często można znaleźć monety, gwoździe, klamerki, kości i inne drobne przedmioty. Nie wiadomo w jakim celu zwierzę je zbiera. Prowadzi nocny tryb życia, ponieważ w dzień jest dla niego za gorąco. Żywi się nasionami, miąższem kaktusa, korzeniami i bulwami.

Pieski preriowe zostały tak nazwane ponieważ wydają szczekliwe dźwięki porozumiewawcze. Są spokrewnione nie z psami, ale z wiewiórkami, susłami i świstakami. Żyją pod ziemią w koloniach zwanych koteriami. Są pożyteczne, ponieważ ich nory zapobiegają powodziom. Ich nory zamieszkują także sowy ziemne i grzechotniki. Są roślinożerne.

Największym gryzoniem świata jest kapibara. Żyje w Ameryce Południowej. Trybem życia przypomina hipopotama. Żywi się roślinami wodnymi.

W Ameryce Południowej żyje niewielki gryzoń zwany aguti. Jego ubarwienie jest rudo – złocisto – brązowe. Żywi się pędami, korą, orzechami, jajami i pisklętami.

 Z tego kontynentu pochodzi również świnka morska. Inkowie już tysiące lat temu ją hodowali. Nazwa tego gryzonia wzięła się stąd, że przywieziono ją zza oceanu.