Mity i legendy o żurawiach

 

 ,, [...] Żuraw w Indiach - zdrada. Bogini Balgala - muchi o głowie żurawia to oszustka, uosobienie sadyzmu i zniszczenia. [...]

    Ptak wędrowny, w mitach - psychopomp odprowadzający dusze zmarłych na miejsce przeznaczenia. 

 

    Dwugłowy żuraw - dobrobyt. Wg tradycji egip. miał pojawić się nad Nilem za panowania Menesa I, założyciela I. dynastii (ok. 2800 p. n. e.), zapowiadając okres dobrobytu. 

    Żuraw - atrybut bogów i bohaterów, np. egipskiego Totha, Hermesa jako boga podróżnych, wędrowców i pielgrzymów, Demeter, Artemidy, Ateny, Perseusza, gaelskiego boga Manannana, opiekuna żeglarzy i kupców. [...]

    Wg mitu gr. Palamedes, mądry doradca Greków pod Troją, uzupełnił alfabet literowy Kadmosa, biorąc za wzór do liter kształty kluczy żurawi (wg innych uczynił to Hermes); stąd związek żurawi i Hermesa z pismem i poezją; i Hermes i żurawie, to protektorzy poetów. [...]

    Wg mit. gr. - taniec Słońca, naśladujący zawiłości Labiryntu kreteńskiego i radosne pląsy Tezeusza i towarzyszy po zabiciu Minotaura, prawdop. na cześć Wielkiej Bogini, której liczbą jest dziewiątka. Żuraw musi jakoby uczynić 9 kroków, aby wzbić się w powietrze. 

 

    Żurawie w mit. gr. - wrogowie bajecznego ludu karłów Pigmejów w płd. Egipcie a. w Etiopii; ich królową Geranę Junona pokonała w pojedynku i zmieniła w żurawia [...].

    Wg ludu żuraw, zwł. czarny, ma żyć do tysiąca lat [...]. W plastyce łączono go z długowiecznymi cyprysami i sosnami. [...]'' - Władysław Kopaliński ,,Słownik symboli''

Mit o żółwiu

 

 ,, [...] Nimfa Chelone [...] wyśmiewała małżeństwo Zeusa z Herą nieustannie zdradzaną przez męża; za karę została zmieniona w żółwia morskiego. [...]'' - Władysław Kopaliński ,,Słownik symboli''

Mit o żabach

 

 

,, [...] Błądząca po świecie, prześladowana przez zazdrosną Herę Latona, w ciąży z Apollinem i Artemidą, spragniona, nachyliła się nad strumieniem, aby się napić wody, ale przeszkodzili jej w tym wieśniacy tnący łozinę. Latona zmieniła ich w żaby. [...]'' - Władysław Kopaliński ,,Słownik symboli''

 

Zwierzęta w muzułmańskim raju

 

 ,, [...] Dziewięcioro zwierząt przyjęto do muzułmańskiego raju; są to: Al Rakim, pies muzułmańskiej wersji  Siedmiu śpiących z Efezu (...); oślica Balaama (...); mrówka Salomona, o której powiedział: 'Idź do mrówki, leniwcze, a przypatruj się drogom jej i ucz się mądrości' (Ks. Przypowieści 6,6); wieloryb Jonasza (...); baran ofiarowany przez Abrahama na całopalenie zamiast Izaaka (Gen. 22,13); cielę uwarzone przez Abrahama na przyjęcie Boga i dwóch aniołów (Gen. 18,7); Al Adha, najściglejszy z wielbłądów Mahometa, i Al Borak, jego rumak, szybki jak błyskawica; kukułka Bilkis, muzułmańskiej królowej Saby; gołębica Noego (...)'' - Władysław Kopaliński ,,Słownik symboli'' 

 

Rydwany bogów

 

 ,,Rydwany bogów - ulubiony motyw dekoracyjny; zwierzęta ciągnące wozy bogów wyobrażają ich cechy, np. rydwan - wóz ind. boga wedyckiego Ardżany ciągną białe konie,  symbolizujące czystość duszy boga, wóz Zeusa ciągną orły, Hery - pawie, Afrodyty - gołębie a. jelenie, Demeter - skrzydlate smoki a. węże, Artemidy i Ojca Czasu - jelenie, Dionizosa - pantery, tygrysy, centaury, Rei - Kybele - lwy, Posejdona - hippokampy, Hadesa - Plutona - 4 kare konie, Hefajstosa - psy, Kronosa - byki, Hermesa - jaszczurki, bociany a. barany, Ateny - sowy, Aresa - wilki, Okeanosa - wieloryby, Pana - kozy, Sylena - osły, Nocy - koguty, nimf morskich - delfiny, Admeta - dziki i lwy, Nieboskłonu - niedźwiedzice, Jutrzenki i Kupidyna - 4 białe konie, Diany i Luny - biały i kary koń, Sławy - słonie, Frei - koty, Dziewictwa - jednorożce, Słońca (Heliosa, Apollina) - 4 rumaki. Złoty rydwan Posejdona uśmierzał wzburzone fale morskie; Zeus przejeżdżał przez zachmurzone niebo z ogłuszającym turkotem kół - grzmotów i trzaskaniem biczów - błyskawic'' - Władysław Kopaliński ,,Słownik symboli''

 

Mity i legendy o włosach

 

 ,, [...] włosy uważano za siedlisko życia, siły, sił psychicznych, duszy, mocy magicznych, czarodziejskich, a u kobiet - sił pociągu erotycznego, zniewalającego mężczyzn w sposób magiczny. [...] golono też głowy kobietom posądzanym o czary, jako służkom Szatana, aby odjąć im moc szkodzenia bliźnim. Uważano też, że kto zna się na czarnej magii, może, znalazłszy czyjeś włosy z głowy, zaszkodzić tkwiącej w nich jeszcze duszy właściciela, dlatego należało ucięte włosy chować lub niszczyć. Grecki bóg morza, Posejdon, zasadził na głowie swego wnuka, Pterelaosa, króla wyspy Tafos (dziś Meganisi), złoty włos zapewniający mu nieśmiertelność, ale córka króla, zakochana w Amfitrionie, wyrwała ten włos ojca, aby zyskać wzajemność ukochanego; Pterelaos zaraz umarł. Skylla, córka króla Nisosa, zakochana w Minosie, który oblegał jej rodzinną Megarę, wyrwała ojcu purpurowy włos, od którego  zależał los państwa. Po zdobyciu miasta Minos kazał zdrajczynię utopić; wg wersji Owidiusza (Metamorfozy 8, 1 - 151), zmieniona została w ptaka Ciris [...]. W islandzkiej Historii o białym Njalu (Njal - Saga) z ok. 1300 n. e. żona Gunnara, Hallgerda, intrygantka i wichrzycielka, jest sprawczynią śmierci męża, odmawiając mu swego czarodziejskiego włosa na cięciwę łuku, skutkiem czego Gunnar ulega przewadze nieprzyjaciół'' - Władysław Kopaliński ,,Słownik symboli''

 

Mity i legendy o wielbłądach

 

,, [...] Wielbłąd [...] prosił Zeusa o rogi, które zdobią tyle innych zwierząt; bóg nie tylko odmówił jego prośbie, ale jeszcze za karę obciął mu uszy (Wielbłąd bajka Ezopa). Przysłowie: Wielbłąd, szukając rogów, kopyta utracił. [...]

    Wielbłąd na zgromadzeniu zwierząt, zobaczywszy małpę w tańcu, zapragnął sam popisać się tańcem i puścił się w pląsy tak niedołężnie, że wyrzucono go z zebrania (Wielbłąd i Małpa Ezopa). [...]

    Wielbłąd w raju muzułmańskim - Al Adha, najszybszy z wielbłądów proroka, jedno z dziewięciorga zwierząt przyjętych do raju. Ulubionym wielbłądem Mahometa był wszakże Al Kaswa. W Kobie, w miejscu, gdzie  ukląkł, postawiono meczet. 

 

    Wielbłądziokształtny wąż był to, wg tradycji rabinackiej, wierzchowiec demona Samaela, na którym demon przyjechał do raju, aby nakłonić Ewę do spożycia zakazanego owocu.

 

    Latający wielbłąd - wg gł. księgi Kabały, Zohar, wąż, który kusił Ewę w raju, uważany też za skrzydlatego węża a. smoka.

 

    Czarny wielbłąd - śmierć. Przysłowie tur.: Śmierć jest jak czarny wielbłąd, który klęka przed drzwiami każdego człowieka (aby zabrać zwłoki). [...]'' - Władysław Kopaliński ,,Słownik symboli''

Uszy

 

 

,, [...] W starożytności sądzono, że ucho jest siedzibą pamięci. [...]

 

    Półlegendarny filozof chiński z VI w. p. n. e., Lao - cy, miał jakoby uszy długie na siedem cali i nazywany był dlatego 'długie uszy'. Buddyjską oznaką mądrości są długie płatki uszne. [...]'' - Władysław Kopaliński ,,Słownik symboli''

Mity i legendy o tęczy

 

 ,, [...] Homer nazywa Iris, uosobienie tęczy, posłanką bogów Olimpu (zwłaszcza Zeusa i Hery), wysyłaną do bogów i do ludzi, na morze i do świata podziemnego, wiatrolotną, szybkonogą, złotoskrzydłą. Iris nie występuje już w Odysei Homera, gdzie ją, na ogół prostą tylko wykonawczynię poleceń, zastępuje wielki, mądry, rozwiązujący pomyślnie trudne sprawy bóg - poseł Hermes. Gdy królowa Dydo przebiła się mieczem na płonącym stosie, Junona wysyła z Olimpu Iris, by tę duszę bolejącą uwolniła z więzów ciała; Iryda sfrunęła z nieba na tęczowych skrzydłach, spowita w słońcu tysiącem barw (...).

 

    Tęcza to siedmiobarwne schody, którymi Budda, zwany niekiedy Wielkim Mostem, zszedł na ziemię. W hinduizmie tęcza jest łukiem boga Indry, z którego wypuszcza strzały deszczu lub ognia. [...]

 

    Tęcza to także most Sirat, cienki jak włos, ostry jak brzytwa, który przekroczyć musi dusza muzułmanina, aby dostać się do nieba, a nie spaść w przepaść ogni piekielnych, a więc wyobraża ostatnią, najsroższą próbę w drodze do wiecznego szczęścia (uczty, hurysy itp.), jaką przejść może zwycięsko tylko mężczyzna bez skazy. Bogowie skandynawscy zbudowali most z tęczy, Bifrost, łączący Asgard, ich siedzibę, z ziemią. [...]

 

    Przysłowie ang.: Idź na koniec tęczy, a znajdziesz garniec pieniędzy. 

 

    Tęcza jako potwór a. wąż wypijający wodę z morza i spuszczający ją na ziemię w postaci burzy, gradobicia, ulewy - idea rozpowszechniona na różnych kontynentach: w folklorze francuskim, w Indiach, u Indian z Newady, u Bororów płd. - amerykańskich, w Afryce Płd. Przysłowie: Tęczo, tęczo, nie pij wody, bo narobisz ludziom szkody'' - Władysław Kopaliński ,,Słownik symboli''

 

Poezja przeciw szczurom

 

,, [...] Dawniej sądzono powszechnie, że irlandzkie szczury czyniące szkody na pastwiskach można wytępić wygłaszaniem zaklęć wierszem rymowym lub białym. 'Zarymuj ich na śmierć jak irlandzkie szczury' (Wierszokleta Ben Jonsona)'' - Władysław Kopaliński ,,Słownik symboli'' 

 

Mity i legendy o strusiach

 ,, [...] W sztuce babilońskiej i arabskiej struś związany był z demonami, z potworami Chaosu. W staroż. Grecji i Rzymie sądzono, zgodnie z Arystotelesem, że struś jest stworzeniem pośrednim między ptakiem i ssakiem. [...]

    Strusia polityka, czyli chowanie głowy w piasek [...] od przypisywanej fałszywie strusiom praktyki chowania głowy w piasek pustyni na widok nieprzyjaciela, jakby ten, kto nie widzi, stawał się zarazem niewidzialny, albo jakby groźba, której się nie widzi nie istniała. [...]

    Strusi żołądek - dobre trawienie, obżarstwo; tradycja twierdzi, że struś trawi nawet żelazo i kamienie, co nie jest prawdą [...]

    W średniowieczu rozpowszechnione było mniemanie, że strusie wprawdzie jaj nie wysiadują, ale nie spuszczają z nich oka, dopóki pisklęta się nie wyklują, gdyż odwrócenie wzroku na chwilę spowodowałoby zepsucie się jaj; czyniło to z jaja strusiego wcielenie medytacji. [...]

    W heraldyce [...] wyobrażany z podkową w dziobie (z uwagi na jego dietę albo jako trofeum zdarte z konia, którego rzekomo nienawidzi i zabija [...]'' - Władysław Kopaliński ,,Słownik symboli''

 

Mit o sowie

 

 ,, [...] Córka króla Lesbos, Nyktimene ('nocna'), była nałożnicą swego ojca. Za karę zmieniona w sowę, ucieka ze wstydu przed światłem dziennym i kryje się w mrocznych rozpadlinach [...] według dawnej legendy córka piekarza przemieniona została w sowę, gdyż odmówiła chleba dźwigającemu krzyż Jezusowi'' - Władysław Kopaliński ,,Słownik symboli''

 

Biały słoń

 

 

,,Biały słoń (o jasnej a. jasnoplamistej skórze) - święte zwierzę Syjamu za czasów legendarnych królów Awy; w jego postaci Budda wstępować miał w łono Mai a. zstępować na ziemię. [...]'' - Władysław Kopaliński ,,Słownik symboli''

 

Mity i legendy o skorpionach

 

 ,, [...] W legendzie sumeryjskiej o Gilgameszu bohater udaje się po nieśmiertelność do Szamasza, boga Słońca, jednak u stóp góry Maszu zagradzają mu drogę potomkowie Chaosu - człowiek - skorpion i jego żona; widząc jednak jego zdecydowanie, pozwalają mu pójść dalej. [...]

 

    Selket (Serket) , bogini - skorpion płodności i życia pozagrobowego, strzegąca czterech bram świata podziemnego i źródeł Nilu. [...]

 

    Gdy Izyda poszukuje Ozyrysa w mokradłach papirusowych, towarzyszy jej siedem skorpionów. [...]

 

    W mit. gr. Orion, syn Posejdona, olbrzym beocki, myśliwy, zginął od rany zadanej w piętę przez skorpiona, którego nasłała obrażona i zazdrosna o Eos (Jutrzenkę) Artemida. Zeus umieścił Oriona i Skorpiona na niebie jako dwa sąsiadujące ze sobą gwiazdozbiory, przy czym Orion wiecznie ucieka przed Skorpionem. [...]

 

    W wyobrażeniach sceny zabijania przez Mitrę kosmicznego byka (np. rzeźba w Watykanie) pies i wąż gryzą byka i zlizują jego życiodajną krew, a skorpion atakuje jego jądra, aby zdobyć życiodajną spermę. [...]

 

    Wg medycyny śrdw. najlepszą odtrutką przeciw jadowi skorpiona jest olej wyciśnięty z jego ciała, który jest też lekiem przeciw kamicy moczowej. [...]

 

    Wg wierzeń lud. zbyt długie wąchanie bazylii wonnej sprawia, że w mózgu zalęgają się skorpiony. [...]

 

    Wg legendy małe skorpioniki wyżerają matce wnętrzności nim się wydostaną na światło dzienne. [...]

    Wg wierzeń lud., kiedy skorpion, osaczony zewsząd przez ogień, nie widzi ratunku, sam zadaje sobie śmierć jadowitym kolcem. [...]'' - Władysław Kopaliński ,,Słownik symboli''

Siedmiu bogów szczęścia

 

 ,,Siedmiu japońskich bogów szczęścia (od XVI w.): Bisiamon utożsamiany z ind. buddyjskim Wajśrawaną; Daikoku pokrewny ind. Mahākāli a. Śiwie; Ebisu; Fukurokudziu (chiński mędrzec taoistowski), Dziurodzin (jw.), Hotei (chiń. mnich buddyjski); Benten utożsamiana z ind. boginią Saraswati. Ulubiony temat pieśni lud., malarstwa i teatru'' - Władysław Kopaliński ,,Słownik symboli''

 

Siedem światów

 

 

,,Wg kabalistów istnieje siedem ziem: Tibal zamieszkała przez ludzi; Adamah zamieszkała przez smutne widma; Arka - przez Kainitów; Ge - przez budowniczych Wieży Babel; Nesziah - przez beznose karły; Ziah - ziemia niezaspokojonego pragnienia, dla bogaczy; Erez - najniższe królestwo ciemności. Siedem nieb Kabały: 1) złożone z samych okien, z aniołem przy każdym na wszelki czas życia i śmierci, 2) aniołów ognia i wody, 3) strażników rolnictwa, 4) duchów planetarnych, 5) aniołów ogniośnieżnych chwalących Pana, 6) sfera serafów, 7) siedziba Afa - Gniewu i Huny - Złości, olbrzymich aniołów wykonawców woli bożej oraz Samaela, który odbiera od człowieka duszę w chwili zgonu'' - Władysław Kopaliński ,,Słownik symboli''

 

Siedmiu śpiących z Efezu

 

 

,,Siedmiu śpiących z Efezu - bohaterowie słynnej legendy niezmiernie popularne w chrześcijaństwie  i islamie w śrdw., gdyż potwierdzała zmartwychwstanie ciał. Legenda istnieje w licznych wersjach, jak gr., syryjska, koptyjska, gruzińska. W czasie prześladowań chrześcijan w r. 250 za cesarza Decjusza siedmiu żołnierzy chrześc. schroniło się w jaskini pod Efezem, gdzie zasnęli snem cudownym; za Teodozjusza II (408 - 450) jaskinię otwarto i żołnierze się zbudzili. Święto 27 lipca w kalendarzu kat., a 2/3 sierpnia i 22/ 23 października w Kościele wschodnim'' - Władysław Kopaliński ,,Słownik symboli''

Sępy w dawnych wierzeniach

 

 ,, [...] Uważano, że wszystkie sępy to samice zapładniane przez Ozyrysa, boga płodności i władcy świata zmarłych. [...]

 

    Sęp - atrybut irańskiego człowieka - potwora Ażdahaka, zabójcy pierwszego człowieka, Jimy. [...]

 

    Dwa sępy wyszarpywały Tytiosowi wątrobę w Tartarze za chęć zgwałcenia Leto (Latony), matki Apollina i Artemidy - wg humanistów renesansowych była to alegoria opanowania ciała przez żądze (gdyż wątrobę uważano za siedzibę pożądania). [...]

 

    Mityczny wieszczek Melampos rozumiejący mowę ptaków twierdził, że sępy są mądrzejsze od bogów. [...]

    Sęp - atrybut Matki Boskiej, wynikły z mniemania, że jaja samicy zapładnia wschodni wiatr, co posłużyło jako symbol niepokalanego poczęcia. [...]'' - Władysław Kopaliński ,,Słownik symboli''

Legenda o św. Elżbiecie Węgierskiej

 

 

,, [...] wg legendy wiązanej też z postaciami innych świętych, św. Elżbieta z Turyngii (zwana też Węgierską), 1207 - 31, żona landgrafa Turyngii, Ludwika IV, 'matka ubogich', wbrew surowemu zakazowi męża niosła pomoc nędzarzom. Pewnego razu landgraf spotkał ją wychodzącą z zamku z tłumokiem pełnym chleba. Zapytał ją co niesie. 'To tylko róże, panie', odrzekła, a kiedy kazał rozwinąć chustę, Bóg osłaniając jej kłamstwo, przeobraził bochenki w pęki róż'' - Władysław Kopaliński ,,Słownik symboli''