,,Najbezpieczniejszym sposobem ukrywania niezwykłej idei, prawdziwej w każdym słowie i calu, jest jej publikacja jako Science Fiction’’ - Stanisław Lem ,,Biblioteka XXI wieku’’
W lipcu 2024 r. przeczytałem komiks edukacyjny ,,Historia science fiction’’ (franc. ,,L’Histoire de la Science – Fiction’’) autorstwa Xaviera Dollo (tekst) i Djibrila Morisette - Phana (rysunki i kolory) z 2020 r. Przekład polski ukazał się w 2024 r. z posłowiem Tomasza Kołodziejczaka o historii science fiction w Polsce.
Nazwa science fiction, oznaczająca po angielsku fantastykę (dosłownie: fikcję) naukową, została po raz pierwszy użyta w 1929 r. przez Hugo Gernsbacka. Stanowi ważną część popkultury. W konwencji też tworzone są książki, komiksy, filmy, gry i cosplay. W XX wieku do legendy przeszła panika marsjańska w USA, wywołana słuchowiskiem radiowym na podstawie powieści H. G. Wellsa o inwazji Marsjan na Ziemię 1. W XXI wieku zagorzałym fanem historii o podróżach kosmicznych pozostał Elon Musk, który zresztą próbuje realizować te fantazje.
Element fantastyczny w science fiction jest natury naukowej, a nie magicznej jak w przypadku fantasy. W spektrum zainteresowań twórców tego gatunku mieszczą się więc: podróże kosmiczne i w czasie, nowe teorie i wynalazki, utopie i dystopie (antyutopie), roboty, cywilizacje pozaziemskie 2 i superbohaterowie. 3
Należy zaznaczyć, że granice pomiędzy poszczególnymi odmianami fantastyki bywają płynne. W komiksie zostało umieszczonych wielu twórców fantasy (niejeden autor pisał zresztą w obu tych konwencjach). Przykładem służą: William Morris (,,Wieści znikąd’’), Robert Ervin Howard, Edgar Rice Burroughs (cykl ,,Barsoom’’ 4), Abraham Merrit 5, Clark Ashton Smith 6, Catherine Lucille Moore, Michaił Bułhakow (,,Fatalne jaja’’ i niewymienione w komiksie, znakomite ,,Psie serce’’ 7), Fritz Leiber (,,Ciemności przybywaj’’), Ursula Le Guin, Marion Zimmer Bradley, Robert Silverberg (cykl ,,Majipoor’’), Orson Scott Card (cykl o Enderze), Michael Moorcock, Terry Pratchett, C. S. Lewis (,,Trylogia kosmiczna’’8), Tim Powers (,,Wrota Anubisa’’), Rebecca Kuang i wielu innych.
Podobnie cienka granica przebiega między science fiction i horrorem w przypadku takich twórców jak: Mary Shelley (,,Frankenstein’’ 9), H. G. Wells (,,Wyspa doktora Moreau’’ 10) i H. P. Lovecraft. 11
Zdaniem niektórych początki science fiction sięgają pradziejów ludzkości. Jako pierwociny gatunku wymieniane są takie dzieła jak: ,,Gilgamesz’’12, ,,Odyseja’’ Homera13, ,,Prawdziwa historia ‘’ Lukiana z Samosaty 14, francuski epos ,,Le Pelegrinage de Charlemagne’’ z 1150 r., ,,Nouvelles des Regions de la Lune’’ François Rabelaisa, ,,Tamten świat’’ Cyrana de Bergeraca, ,,Utopia’’ św. Tomasza Morusa, ,,Miasto Słońca’’ Tomassa de Campanelli, ,,Histoire du grand et admirable Royaume d’Antagil’’ Joachima du Moulina, ,,Gazette et Nouvelles Ordinaires des divers Pays Lointoin’’ Charlesa Sorela, ,,Sen, czyli wydane pośmiertnie dzieło poświęcone astronomii księżycowej’’ Johannesa Keplera 15, ,,Przypowieść o Troglodytach’’ Monteskiusza, ,,Rok 2440’’ Louisa – Sebastiena Merciera 16, ,,Podróże Guliwera’’ Jonathana Swifta 17, ,,Przygody Telemaka’’ François Fenelona, ,,Mikromegas’’ Woltera, ,,La Decouverte Australe por un Homme – Volant’’ Restifa de La Bretonne’a i ,,Voyages imaginaires’’ Charlesa – Georgesa – Thomasa Garniera. Jako przykłady z Polski należy wymienić: ,,Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki’’ Ignacego Krasickiego i ,,Wojciech Zdarzyński, życie i przypadki swoje opisujący’’ ks. Michała Krajewskiego.
Zostali omówieni czołowi twórcy z XIX i XX wieku tacy jak: Mary Shelley, Jules Verne, H. G. Wells 18, Camille Flammarion, Aldous Huxley 19, George Orwell 20, Isaac Asimov, Clifford Simak, Theodore Sturgeon, Ursula Le Guin, Frank Herbert, Harlan Ellison, Samuel Delany, Ron Hubbard, Philip K. Dick, Brian Aldiss, Alfred Elton van Vogt, Arthur C. Clarke, Ray Bradbury i Stanisław Lem 21.
Ważną rolę w upowszechnianiu science fiction (a także fantasy i horroru) odegrały czasopisma pulpowe, wydawane od końca XIX do pierwszej połowy XX wieku w USA na najtańszym papierze (ang. pulp), a przez to tanie. Ukazywały się wówczas takie tytuły jak: ,,Argosy’’, ,,Amazing Stories’’, ,,Astounnding Stories’’, ,,All – Stories’’ i kultowe ,,Weird Tales’’. W Niemczech w latach 1919 – 1921 ukazywał się ,,Der Orchidengarten’’ również poświęcony fantastyce. Autorzy przedstawili też sylwetki amerykańskich wydawców: Hugo Gernsbacka, z pochodzenia luksemburskiego Żyda i Johna W. Campbella, działającego w złoty wieku science fiction (lata 40 – 60 – te XX wieku). Dowiedziałem się, że Gernsback był również wynalazcą i rzeczywiście wynalazł izolator; skafander dla pisarzy, mający ułatwić im koncentrację (do tej pory uważałem izolator za współczesny żart internetowy).
Bohaterem pierwszego komiksu science fiction był Buck Rogers (1928 r.). Bohater ten jako pierwszy był uzbrojony w laserowy pistolet. W przygodach towarzyszyła mu urodziwa partnerka, Wilma Deering.
Pierwszym filmem science fiction było ,,Metropolis’’ Fritza Langa z 1927 r. W późniejszych latach ukazały się takie hity jak: ,,Gwiezdne Wojny’’ (obficie korzystające z dorobku poprzedników), ,,Star Trek’’, ,,Doktor Who’’, ,,Matrix’’ i ,,Avatar’’.
Z komiksu można się również dowiedzieć o bardziej egzotycznej science fiction z takich miejsc jak: Czechosłowacja (sztuka ,,R. U. R.’’ Karela Čapka, w które zadebiutowało słowo robot, stworzone przez brata pisarza), ZSRR (Aleksiej Tołstoj, antyutopia ,,My’’ Jewgienija Zamiatina, Michaił Bułhakow, bracia Strugaccy), Szwecja (antyutopia Karin Boye ,,Kollokaina’’), Chiny (,,Problem trzech ciał’’ Liu Cixina), Japonia (manga ,,Astro Boy’’ Osamo Tezuki), Ameryka Łacińska, Hiszpania i Afryka.
Twórcy science fiction prezentowali najróżniejsze opcje światopoglądowe. Lovecraft jest dziś znany ze swego rasizmu, podczas gdy Rebecca Kuang sama doświadczyła upokorzeń z powodu chińskiego pochodzenia. ,,Kawaleria Kosmosu’’ Roberta Heinleina była oskarżana przez lewaków o militaryzm. Z kolei ,,Rzeźnia numer pięć’’ Kurta Vonneguta, który przeżył bombardowanie Drezna, miała wymowę zdecydowanie antywojenna. H. G. Wells, ateista o poglądach lewicowych, rozczarował się komunizmem (podobnie jak Orwell). Miał też liczne kochanki. Zaledwie zasygnalizowana w komiksie ,,Trylogia kosmiczna’’ C. S. Lewisa jest pełna nawiązań biblijnych i ma przesłanie wybitnie chrześcijańskie. Spór o wojnę w Wietnamie głęboko podzielił również środowisko amerykańskich fantastów. Hulaka i awanturnik, Jerry Cornelius, bohater Michaela Moorcocka, zgodnie z zamysłem Autora posiada te same inicjały co Jezus Chrystus. Pisarze fantastyki naukowej napotykali na utrudnienia ze strony władz w Hiszpanii za rządów Primo de Rivery i generała Franco oraz komunistycznych reżimach w NRD i na Kubie.
Poruszony został również problem związków niektórych autorów z okultyzmem.
Camille Flammarion, którego dzieła znacznie wzbogaciły postrzeganie kosmitów był zagorzałym spirytystą. Wygłosił nawet mowę na pogrzebie Allana Kardeca.
Z kolei Ron Hubbard skończył jako twórca pseudonauki, zwanej dianetyką i założyciel niebezpiecznej sekty scjentologów 22.
Komiks mogę śmiało nazwać obowiązkową lekturą dla wszystkich fanów science fiction :), choć osobiście zabrakło mi w nim ,,Parku Jurajskiego’’.
1 Odsyłam do posta: ,,Prawdziwy strach przed wymyślonymi Marsjanami’’.
2 Odsyłam do posta: ,,UFO i cywilizacje pozaziemskie’’.
3 Odsyłam do postów: ,,Superman’’, ,,Batman’’ i ,,Wonder Woman’’.
4 Odsyłam do posta: ,,Księżniczka Marsa’’.
5 Odsyłam do posta: ,,Księżycowy basen’’.
6 Odsyłam do posta: ,,Miasto Śpiewającego Płomienia’’.
7Odsyłam do postów: ,,Fatalne jaja’’ i ,,Psie serce’’.
8 Odsyłam do posta: ,,Trylogia kosmiczna’’.
9 Odsyłam do posta: ,,Frankenstein’’.
10 Odsyłam do posta: ,,Wyspa doktora Moreau’’.
11 Odsyłam do posta: ,,H. P. Lovecraft i mitologia Cthulhu’’.
12 Odsyłam do posta: ,,Gilgamesz’’.
13 Odsyłam do posta: ,,Odyseja’’.
14 Odsyłam do posta: ,,Mieszkańcy Syriusza’’.
15 Odsyłam do postów: ,,Kepler o kosmitach’’ i ,,Matka Keplera’’.
16 Odsyłam do posta: ,,Przymusowy mezalians’’.
17 Odsyłam do posta: ,,Podróże Guliwera’’.
18 Odsyłam do posta: ,,Wehikuł czasu’’.
19 Odsyłam do posta: ,,Nowy wspaniały świat’’.
20 Odsyłam do posta: ,,Rok 1984’’.
21 Odsyłam do posta: ,,Stanisław Lem’’.
22 Odsyłam do posta: ,,Xenu – czarny charakter scjentologicznego mitu’’.
