,,Feniks jest symbolem kultu Słońca; symbolem ognia; powietrza, burzy; zmartwychwstania, długowieczności, wiecznej młodości, nieśmiertelności; epok; eonów; poświęcenia się; dziewictwa, czystości; umiarkowania; sprawiedliwości; nadziei; wytrwałości; męskości; samowystarczalności; życia z chwili na chwilę; zmiany; snu; czerwonego kamienia; jest przeciwieństwem orła. Uważany był za ptaka tylko płci męskiej a. obojnaka.
Feniks miał być ptakiem wielkości orła, o błyszczącym, złocistoszkarłatnym upierzeniu i melodyjnym głosie, ptakiem istniejącym tylko w jednym egzemplarzu, długowiecznym, żyjącym co najmniej pięćset lat, a według niektórych 1461 lat lub znacznie dłużej. Czując zbliżającą się śmierć, budował na wysokiej palmie gniazdo z aromatycznych gałęzi, korzeni i kadzidła, zapalał je i dawał się strawić płomieniom. Z tego stosu rodził się cudownym sposobem nowy feniks, który składał prochy ojca na ołtarzu boga Słońca Ra (Re) w egipskim Heliopolis ('mieście Słońca'). Ten ptak bajeczny, związany z kultem Słońca, przejęty został przez kapłanów Heliopolis z mitów indyjskich a. arabskich. Adaptacja mitu do środowiska egipskiego związała feniksa z dwupienną palmą feniks (gr. phoiniks pochodzi od nazwy Fenicji i oznacza, prócz ptaka feniksa, sprowadzane przez Greków z Fenicji: 'palmę', 'czerwony barwnik' i 'instrument strunowy'). Kalendarzem egipskim rządziło Słońce: ptak słoneczny był więc emblematem codziennego obiegu Słońca po niebie, dorocznego wylewu Nilu, płomiennych wschodów i zachodów Słońca, skrzydlatej tarczy słonecznej, epok, eonów, roku platońskiego, nieśmiertelności; uważano feniksa za herolda jubileuszów, przewodnika dusz udających się na tamten świat.
W sztuce egipskiej przedstawiano feniksa jako czaplę (bennu) wyobrażaną na monumentach jako atrybut wschodzącego Słońca i życia po śmierci; miewał też postać innych ptaków, jak złotego sokoła z głową czapli, pawia czy bażanta.
Feniks - nieśmiertelność. Symbolika ta rozprzestrzeniła się szeroko w późnej starożytności; przedstawiano go jako atrybut Wiecznego Miasta, nieśmiertelnego Rzymu, odnawiania się i wiecznotrwałości cesarstwa. Stał się też alegorią zmartwychwstania i życia po śmierci, przejętą przez wczesne chrześcijaństwo.
Feniks atrybutem Ozyrysa, Oriona, a także Dionizosa uratowanego jako płód przez ojca, Zeusa, z łona Semele, która spłonęła od piorunów objawionego na jej żądanie, w boskim majestacie, kochanka. Wielu autorów klasycznych dawało opisy feniksa, m. in. Herodot (...), Pliniusz St. (...), Tacyt (...), Owidiusz, Plutarch. Laktancjusz (III - IV w.), 'chrześcijański Cicero', napisał dziwaczny poemat De ave Phoenice 'O ptaku Feniksie', mieszaninę składników pogańskich i chrześcijańskich; według niego ten cudowny ptak wiedzie rajski żywot w szczęśliwym kraju na Dalekim Wschodzie. Wizerunek feniksa wybijano na monetach rz. z napisem Aeternitas lub AIŌN, a za Konstantyna Wielkiego: Felix reparatio temporum 'Pomyślne odnowienie się czasów'. Ojcowie Kościoła uczynili go symbolem Chrystusa jako wyobrażenie ofiary życia, wiążące się z ukrzyżowaniem i zmartwychwstaniem, uosobienie czystości, dziewictwa (zwłaszcza Matki Boskiej), natury boskiej Chrystusa (pelikan miał wyrażać Jego naturę ludzką), triumfu życia nad śmiercią, niezłomnej woli przeżycia; później był atrybutem pokutników oczyszczających się z grzechów w płomieniach czyśćcowych. W sztuce starochrześcijańskiej pojawia się z promienistym nimbem wokół głowy.
W mitologii muzułmańskiej feniksa utożsamiano z dużym, tajemniczym ptakiem 'ankā' (pers. sīmorgh), prawdop. czaplą. W mitach chińskich feniks (feng - huang) jest ptakiem pojawiającym się b. rzadko, aby zapowiedzieć doniosłe wydarzenia a. ogłosić wielkość rządzącego monarchy, np. legendarnego Żółtego Cesarza Huang - Ti, który władał Chinami w XXVII w. p. n. e. [...]
Feniks i turkawka - 67 - wersowy poemat (1601) Szekspira, b. niejasny, zarówno ze względu na styl, jak i na aluzje do osób i sytuacji trudnych dziś do odgadnięcia, oparty na legendzie o miłości i śmierci feniksa i turkawki. [...]
W ikonografii alchemików feniks przedstawiał kamień filozoficzny, który powstaje z całkowitego spalania i dokonanej transmutacji surowca Wielkiego Dzieła w tajnym ogniu zesłanym z nieba. Stąd emblemat farmaceutów i aptekarzy. [...]'' - Władysław Kopaliński ,,Słownik symboli''
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz