,,Ej, wiwat, wiwat, ten miły kołek
Który się zmieścić zdoła w podołek...’’
- Franciszek Ksawery Woyna ,,Łożnicopiew’’, druga połowa XVIII wieku
Adam Krawiec (ur. 1970) jest polskim mediewistą z UAM w Poznaniu, autorem takich prac jak: ,,Król bez korony: Władysław I Herman książę Polski’’, ,,Ciekawość świata w średniowiecznej Polsce’’ i ,,Tajemnice historii świata. Niewyjaśnione zagadki w dziejach świata’’. Jego zainteresowania dotyczą oprócz średniowiecza również historii Zimnej Wojny i współczesnego lotnictwa.
W maju 2025 r. przeczytałem jego książkę ,,Seksualność w średniowiecznej Polsce’’ z 2000 r., będącą pierwszym naukowym opracowaniem tego problemu. W 1999 r. poprzedziła ją praca doktorska Krawca ,,Seksualizm w średniowiecznej Polsce’’.
Należy zaznaczyć, że nie istnieje prasłowiański czy staropolski odpowiednik indyjskiej ,,Kamasutry’’. Dostępne źródła są fragmentaryczne i rozproszone. Należą do kroniki, zarówno polskie (Galla Anonima 1, bł. Wincentego Kadłubka 2, ,,Kronika wielkopolska’’, Dzierzwy/ Mierzwy, Janka z Czarnkowa i Jana Długosza), jak też zagraniczne (Thietmara, Kosmasa, ruska ,,Powieść lat minionych’’), dokumenty prawne, kazania Peregryna z Opola, żywoty świętych (np. św. Kingi) oraz źródła etnograficzne; te ostatnie traktowane ze szczególną ostrożnością ze względu na późny czas spisania.
Prasłowianie znali kult płodności. W jego zakres wchodził rytualny seks, uprawiany zwłaszcza podczas Nocy Kupały. Ślady tego święta, przeplatające się z chrześcijańskim upamiętnieniem narodzin św. Jana Chrzciciela (24 czerwca) utrzymały się jeszcze w XIX wieku. Przedmiot znaleziony przez archeologów na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu jest interpretowany jako dowód na istnieniu kultu fallicznego. Małżeństwa zawierano porywając upatrzoną kobietę (na Rusi) lub płacąc okup jej opiekunom. Według źródeł arabskich Słowianki mogły swobodnie wybierać swoich partnerów. Kobieta, która zachowała dziewictwo była uważana za nieatrakcyjną. Za dopuszczalną uznawano poligamię, z przyczyn praktycznych praktykowaną jedynie przez najbogatszych. Przejawem poliandrii było występujące na Rusi snochactwo, czyli współżycie teścia z synową. Przypuszczalnie Słowianie nie negowali całkowicie wartości dziewictwa, wierząc w jego magiczny potencjał. Zdają się to sugerować wierzenia o rusałkach powstających ze zmarłych panien. Przekazy etnograficzne mówią o wspólnym potomstwie ludzi i istot nadprzyrodzonych (demonów wodnych, leśnych, atmosferycznych itd.). Dzieci te wyróżniały się dużymi głowami i wyłupiastymi oczami, podobnie jak odmieńce, brzydkie latorośle mamun i tym podobnych demonów. Na tym tle odmiennie wygląda kazus Bułgarii, w której folklorze dzieci kobiet i żmijów zostawały bohaterami.
Ówczesne czarownice to dawne, słowiańskie wiedźmy, które znalazły się w nowej, chrześcijańskiej rzeczywistości. Nie znano jeszcze zapożyczonych z Zachodu opowieści o ich konszachtach z diabłem i uprawianiu z nim stosunków seksualnych. Osławiony, XV – wieczny ,,Młot na czarownice’’ został spolszczony dopiero w XVII wieku 3. Epoka polowań na czarownice na naszych ziemiach miała nadejść dopiero w XVI – XVIII wieku 4.
Chrystianizacja była długim procesem wdrażania stylu życia opartego na ,,Biblii’’, pismach Ojców Kościoła oraz prawie kanonicznym. Podbudowy filozoficznej dla średniowiecznego chrześcijaństwa dostarczały ponadto prace Platona 5, Arystotelesa i stoików. Powolnemu rugowaniu jako grzeszne podlegały: poligamia, wszelkie stosunki seksualne przed – i pozamałżeńskie, gwałty (obowiązujące prawo uzależniało surowość kary od przynależności stanowej ofiary i sprawcy), konkubinaty, kazirodztwo i zachowania sprzeczne z naturą (homoseksualizm, zoofilia). Nie bez trudu wyegzekwowano również wymóg bezwzględnego celibatu duchowieństwa, poparty argumentami zarówno teologicznymi jak i ekonomicznymi. Przykładem rozbieżności między ideałem a praktyką było uporczywe utrzymywanie się prostytucji. Zapytany przez krakowskich rajców, niemiecki dominikanin Jan Falkenberg (późniejszy niesławny przeciwnik Pawła Włodkowica na soborze w Konstancji) uznał prostytucję za zło konieczne, powołując się na św. Augustyna.
Kronikarze podali liczne przykłady postępowania w sprawach związanych z seksualnością postaci zarówno legendarnych jak i historycznych.
Wanda odmówiła oddania swojego dziewictwa alemańskiemu księciu, który poprzez stosunek płciowy z władczynią Słowian, zamierzał nabyć prawo do jej ziemi.
Leszek III spłodził z licznymi nałożnicami 20 synów, późniejszych stryjów Popiela.
Popiel II okrył się niesławą jako gnuśny sybaryta. Ku zgorszeniu kronikarzy wolał towarzystwo kobiet niż mężczyzn. Ulegał też wpływom bezwzględnej żony, która popchnęła go do zbrodni.
Legendarny polski rycerz, Walgierz Wdały z Tyńca został zdradzony przez swą żonę, Helgunde, pochodzącą z Francji. Helgunda i jej kochanek, Wisław z Wiślicy uprawiali seks na oczach skutego kajdanami Walgierza. Kiedy upokorzonego wojownika uwolniła za obietnicę małżeństwa jego strażniczka, brzydka Rynga, Walgierz krwawo zemścił się na Wisławie i swej niewiernej żonie.
Przed przyjęciem chrztu i poślubieniem Dobrawy, Mieszko I miał siedem nałożnic, symbolizujących siedem grzechów głównych. Oddalił je, aby związać się z czeską księżniczką 6.
Po zdobyciu Kijowa Bolesław Chrobry zgwałcił (lub zapłodnił ją za jej zgodą) ruską księżniczkę Predesławę, aby w rytualny sposób potwierdzić prawa do Rusi Kijowskiej. Winnych cudzołóstwa w państwie Chrobrego karano przybiciem moszny gwoździem do słupa. Delikwent dostawał następnie nóż, aby móc uwolnić się poprzez samokastrację. Była to kontynuacja dawnych, pogańskich zwyczajów. Karą dla cudzołożnicy w społeczności pogańskich Słowian było obcięcie sromu i zawieszenie go na znak hańby nad drzwiami chaty.
Mieszko II (znany z późniejszego wykastrowania w czeskiej niewoli) spłodził legendarnego Bolesława Zapomnianego z nałożnicą.
Obłożony klątwą przez biskupa krakowskiego, św. Stanisława, król Bolesław Śmiały miał – według późnych przekazów – nałożnicę imieniem Krystyna. Zmuszał niewierne żony swoich rycerzy do karmienia piersią szczeniąt. Miał nawet uprawiać seks z … klaczą lub krową. Według niektórych, bardziej przychylnych monarsze tradycji, ubrana z jego rozkazu w kobiecą odzież krowa była sposobem na zawstydzenie rozpustników.
Zbigniew, oślepiony brat Bolesława Krzywoustego został przedstawiony przez Galla Anonima jako uzurpator i syn nałożnicy. Kronikarz porównał go do biblijnego Izmaela, syna Abrahama i jego nałożnicy, Hagar. Bolesław Krzywousty był z kolei odpowiednikiem Izaaka, syna Abrahama i jego prawowitej żony, Sary.
Św. Kinga, ascetka, unikająca dozwolonego współżycia cielesnego z mężem, została fałszywie oskarżona o cudzołóstwa. Jej niewinności dowiódł sam Władysław Łokietek.
Kazimierz Wielki miał liczne kochanki, za co spadła na niego kara Boska w postaci wygaśnięcia dynastii Piastów. Jedną z nich była Żydówka, legendarna Esterka. Miał z nią dwóch synów i dwie córki. Tym ostatnim pozwolił wyznawać judaizm. Romans Esterki z królem zapewnił polskim Żydom przywileje, co oburzyło Jana Długosza.
Żony Władysława Jagiełły często były oskarżane o cudzołóstwo przez przeciwników dynastii Jagiellonów (Habsburgów 7, Krzyżaków). Rycerz Gniewosz z Dalewic rzucił tego typu oszczerstwo na królową, św. Jadwigę Andegaweńską. Został jednak zmuszony je ,,odszczekać’’ przez licznych rycerzy gotowych walczyć z nim w obronie jej czci.
Sprostowanie: Władysław Warneńczyk nie był czwartym królem Polski, noszącym imię Władysław, jak sugeruje autor ilustracji, ale trzecim, po Władysławie Łokietku i Władysławie Jagielle. Wcześniej panujący Władysław Herman, Władysław Wygnaniec i Władysław Laskonogi nie liczą się, ponieważ byli tylko książętami.
Wreszcie śmierć Władysława Warneńczyka w bitwie pod Warną w 1444 r. była tłumaczona na podstawie plotki jako kara Boska za stosunki homoseksualne młodego króla.
Książka Adama Krawca nie jest – rzecz jasna – żadną pornografią, ale rzetelną praca historyczną, pozytywnie przez prof. Jerzego Strzelczyka 8. Jedyne zastrzeżenie jakie mogę wysunąć, polega na błędnym nazwaniu historyka Maksymiliana Gumplowicza imieniem Marian 9.
1 Odsyłam do postów: ,,Gall Anonim’’ i ,,Czy Gall Anonim był Chorwatem?’’
2 Odsyłam do posta: ,,Bł. Wincenty Kadłubek’’.
3 Odsyłam do postów: ,,Młot na czarownice’’ i ,,Młot na czarownice. Pars tertia’’.
4 Zainteresowanych historią polskich czarownic odsyłam do postów: ,,Baba z jajami’’, ,,Czarownica i czarnoksiężnik. Bajki, legendy i podania ludowe’’, ,,Czarownica z Kalisza’’, ,,Czarownice, mieszczki, pokutnice’’, ,,Czarownicom żyć nie dopuścisz’’, ,,Czary i czarty polskie oraz wypisy czarnoksięskie’’, ,,Katalog magii Rudolfa’’, ,,Legenda o zamku w Bobolicach’’, ,,Pożegnanie z diabłem i czarownicą’’, ,,Procesy czarownic w Polsce’’, ,,Procesy o czary w Polsce w wiekach XV – XVIII’’, ,,Skąd wziąłem na Wielki Ożóg?’’
5 Odsyłam do posta: ,,Platon i Atlantyda’’.
6 Zainteresowanych współczesnymi fantazjami na ten temat odsyłam do posta: ,,Kpinomir’’.
7 Odsyłam do posta: ,,Jadwiga i Wilhelm’’.
8 Odsyłam do postów: ,,Od Prasłowian do Polaków’’ oraz ,,Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian’’.
9 Zainteresowanych mniej wartościową literaturą na temat słowiańskiej erotyki odsyłam do postów: ,,Życie erotyczne Słowian’’ oraz ,,Rytuały miłosne i obyczaje Słowian’’.
