,,Baśnie z tysiąca i jednej nocy (arab. Kitab alf layla wa layla) – zbiór około 300 baśni, podań, legend, anegdot i opowieści zamkniętych w kompozycję ramową legendy o sułtanie Szachrijarze i jego żonie Szeherezadzie. Powstały w IX – X w., w Polsce wydano je po raz pierwszy w 1768 roku’’ - ,,Wikicytaty’’
W czerwcu 2024 r. przeczytałem ,,Klechdy sezamowe’’ Bolesława Leśmiana; adaptacje ,,Baśni 1001 nocy’’, wydane po raz pierwszy w 1913 r. 1
Tytuł antologii nawiązuje, rzecz jasna, do Sezamu, skarbca 40 rozbójników, otwieranego magicznym zaklęciem. W baśni Leśmiana o Ali Babie, złoto i klejnoty z Sezamu miały uczucia i zdolność ruchu.
Akcja rozgrywa się w Persji, Chinach (ojczyźnie Aladyna! 2), Afryce, Bengalu i Kaszmirze oraz w krainach fantastycznych. Dostępu do Góry Cmentarnicy strzegły przerażające odgłosy. Ci, którzy pod ich wpływem odwrócili się, zamieniali się w posągi. Na Wyspach Hebanowych ciążył zły czar. Król został zamieniony do połowy w posąg z czarnego marmuru, zaś jego jego poddani z czterech plemion przybrali postać ryb białych, czerwonych, niebieskich i żółtych.
Leśmian nie trzymał się niewolniczo litery pierwowzoru. Wierna, sprytna i odważna niewolnica, ratująca Ali Babę przed knowaniami rozbójników, otrzymała celtyckie imię Morgana. W średniowiecznej Persji znane były jakoby amerykańskie ary 3 i kolibry, z roślin uprawnych zaś – ziemniaki. Czarownik, właściciel mechanicznego konia, na którym perski książę Firuz – Szach odbył lot do Bengalu, został nazwany … Indianinem. Możliwe, że Leśmian miał na myśli mieszkańca Indii, a nie Ameryki Północnej lub Południowej.
Dżiny są nazywane w książce duchami lub geniuszami. Aladyn miał na swoje usługi złotego ducha z pierścienia i niebieskiego ducha z lampy. Były to potężne istoty, dysponujące niemal nieograniczoną mocą spełniania życzeń. Podlegały władzy ptaka Roka. Niegdyś król Salomon potrafił uwięzić nawet najpotężniejsze dżiny. Kierowały się kodeksem honorowym, nakazującym zawsze dotrzymywać obietnic.
Mówiący ptak Bulbulezar był hybrydą bociana, łabędzia i pawia z oczami jaskółki i szponami sępa. Nie sprawiał kłopotów swoim właścicielom, lubił za to palić fajkę. Stanowił obiekt pożądania pięknej Paryzady, niezdolnej do płaczu. Jej dwóch braci; Bachman i Perwiz skamieniało w drodze na Górę Cmentarnicę, lecz dzięki poświęceniu siostry, zostali odczarowani. Bulbulezar nauczył Paryzadę płakać. Wyczarował na jej pięknej twarzy brodawkę, aby jej łzy mogły odczarować królewicza, zaklętego w kamień.
Piękna czarownica Chryzeida była niewierną żoną króla Wysp Hebanowych, którego zdradzała z brzydkim i złym stworem, domagającym się czci boskiej. Stanowi to niejako odwrotność lepiej znanej baśni o Pięknej i Bestii. Po raz pierwszy zetknąłem się z tą opowieścią w dzieciństwie, oglądając w telewizji przedstawienie dla dzieci z udziałem aktorów.
W ,,Klechdach sezamowych’’ na uznanie zasługuje niesamowite bogactwo wyobraźni i przepiękny, literacki język. Dobre cechy posiadają w nich nawet niektóre postaci negatywne. Rozbójnicy, pomimo swego okrucieństwa, byli jednocześnie odważni, honorowi i solidarni. Z kolei Chryzeida darzyła swego potwornego kochanka (szkoda, że nie męża) niezachwianą wiernością. Ubogi Ali Baba w przeciwieństwie do swego bogatego brata, Kassima był wdzięczny Bogu (Allahowi) za to co posiadał. Zdolność do wdzięczności dawała mu szczęście. Odmienne postawy życiowe obu braci wyrażały ich domy, pomalowane na biało (Ali Baba) i na czarno (Kassim). Leniwy i beztroski Aladyn został ukarany wpadnięciem w łapy złego czarownika – manipulatora. Późniejsze przygody doprowadzają do przemiany Aladyna w bohatera pozytywnego. Jedyne zastrzeżenia wzbudziły we mnie naiwne słowa Firuz – Szacha, że ten kto jest piękny, nie może być zły.
1 Odsyłam do postów: ,,Bolesław Leśmian – arcypolski piewca Niesamowitej Słowiańszczyzny’’ i ,,Przygody Sindbada Żeglarza’’.
2 Odsyłam do posta: ,,Aladyn i Badr al – Budur’’.
3 Odsyłam do posta: ,,Ary’’.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz