Nosorożce

Nosorożce są grupą ssaków nieparzystokopytnych spokrewnionych z koniowatymi i tapirami.

W oligocenie ostatecznie wymarł podobny z wyglądu do tapira, lofiodont. Pojawiły się natomiast dwie wielkie (5 metrów wysokości) formy przejściowe między tapirami a nosorożcami: indrikoterium i baluchiterium. Obydwa zwierzaki wyglądały podobnie, jak skrzyżowanie tapira z żyrafą. Każdy z tych olbrzymów ważył aż 20 ton! Głowa toporna, prawdopodobnie zakończona niewielkim ,,ryjkiem''. Szyja gruba i masywna, ale wydłużona, co umożliwiało zwierzakowi sięganie do wysoko rosnących liści. Mimo podobieństwa w wyglądzie, obydwa zwierzaki żyły na różnych terenach. Indrikoterium żyło w Europie i Afryce, a baluchiterium – w Mongolii.

W czwartorzędzie (plejstocen) nosorożce zaczęły przybierać coraz bardziej współczesne kształty. Po raz pierwszy pojawiły się u nich rogi, które później stały się przyczyną ich zguby, o czym Czytelnik później się dowie. Rogi nosorożców powstały z keratyny tak jak włosy czy paznokcie. W plejstocenie służyły im do obrony przed drapieżnikami. Ówczesne nosorożce żyły w Europie i na Syberii. Na tych terenach panowały wówczas siarczyste mrozy, toteż, aby ochronić się przed zimnem, miały grube futro, co uwydatniło się w nazwie tego gatunku, która brzmi: nosorożce włochate. Ich wygląd nie budzi kontrowersji, gdyż w USA spod skamieniałej smoły ziemnej wydobyto kompletne szkielety tych ssaków. Dodatkowych informacji dostarczają naskalne wizerunki tych zwierząt wykonane przez ludzi pierwotnych, którzy polowali na te zwierzęta. Zimą nosorożce włochate mogły używać rogów do odgarniania śniegu, który przykrywał ich pokarm. Żywiły się trawą, mchem, porostami, grzybami i jagodami. Jedyny kompletny okaz z częściami miękkimi, zakonserwowany w wosku ziemnym, znaleziony w Staruni, znajduje się w Krakowskiej PAN.

Wyróżniamy pięć gatunków nosorożców współczesnych: indyjski, jawajski, sumatrzański, czarny i biały. Ich gruba skóra bogata w liczne fałdy i bruzdy jest naga. Wyjątek stanowi nosorożec sumatrzański, którego skóra jest pokryta krótką, grubą sierścią będącą ,,pamiątką'' po kudłatych przodkach. W Azji nosorożce żyją od Indii po Indonezję, a w Afryce na południe od Sahary. Mimo dużego areału, wszystkie gatunki nosorożców są ginące (najbardziej zagrożony jest nosorożec czarny) z powodu kłusownictwa. Kłusownicy mordują nosorożce czarne dla ich rogów, które w Chinach, Hongkongu, na Tajwanie i w Wietnamie są mielone i używane do wyrobu lekarstw. Natomiast w Jemenie używane są do produkcji rękojeści do noży. Pomimo prawnej ochrony i powołania tzw. ,,patroli ochrony nosorożców'' ich populacja stale maleje. W trosce o uratowanie gatunku różne organizacje ekologiczne obcinają im rogi (które odrastają) i sprzedają taniej od kłusowników.

W rozmaitych powieściach myśliwskich z Czarnego Lądu przedstawiało się nosorożca jako zwierzę złośliwe i głupie, będące wrogiem człowieka tylko dlatego, że nosorożec nie pozwala się zabić, tylko walczy dzielnie w obronie swego żywota! 

Oniricon cz. 247

Śniło mi się, że:

- jesienią brałem udział w rekolekcjach i przygotowywałem się do spowiedzi z grzechów przeciwko pierwszemu przykazaniu; dostałem czarną świecę i książkę w czarnej okładce, w szkolnej szafce zostawiłem słoik z kiszonymi ogórkami, który ostatecznie opróżniłem, gdy zabrakło dlań miejsca w szafie,

- broniłem wartości literackiej ,,Władcy Pierścieni'' J. R. R. Tolkiena przed zarzutami Alexandrusa ov Cocelaise,

- pojechałem z panią Inhą nad Jezioro Głębokie w Szczecinie,

- w ,,Panu Tadeuszu'' Adama Mickiewicza występują smerfy; powiedziałem, że Zosia to ,,taka Sasetka'',

- miałem w domu kolekcję dawnych encyklopedii min. wszystkie tomy Samuela Orgelbranda,

- na Wałach Chrobrego widziałem prace zmierzające do skierowania Odry w nowe koryto; byłem przerażony gdy Mama napiła się wody z rzeki,

- widziałem jak jakaś staruszka umarła, a godzinę potem jej ciało zaczęło podskakiwać od nagromadzonych w nim gazów i mówić,

- w czasie wycieczki w Sudety ugryzłem Pavlasa ov Vidłara w nogę, a potem go przeprosiłem,

- w XIX wieku ,,Don Kichot'' znajdował się na indeksie ksiąg zakazanych,

- byłem na wycieczce z panem Tomasusem ov S. w Sudety; wstydziłem się skorzystać z toalety, bo bałem się, że będą mnie podglądać, nad ranem uciekałem z krzykiem przed wózkami widłowymi i chroniłem się przed nimi w jakiejś komórce, albo w bunkrze, widziałem posąg Liczyrzepy na wielkiej, trawiastej równinie; potem wieczorem byłem na uczcie; marzyłem o puszczaniu zapalonych lampionów,

- jakaś dziewczynka potajemnie łasowała słodycze, podczas gdy pewna kobieta otworzyła w Sudetach salon ślubny dla chcących brać ślub w masce Batmana, lub w innych przebraniach,

- broniłem kreskówki ,,Wyspa Niedźwiedzi'' przed zarzutami o promowanie okultyzmu mówiąc, że to właśnie z niej dowiedziałem się po raz pierwszy, że wampiry boją się znaku krzyża,

- jednym ze stu kontynentów fantastycznego świata Cudomirii jest Disaraf - taf - pustynny ląd wielkości Australii, na innym lądzie żyli Króliczanie - ludzie z głowami królików,

- w Polsce kręcono film będący parodią ,,Gwiezdnych Wojen''; główną rolę grała w nim Amerykanka Meduza, odpowiednik Chewbaki miał białe futro i przypominał nietoperza namiotnika; Meduza zbuntowała się i nie chciała grać w niskobudżetowym filmie i zamknęła się w toalecie, a reżyser i aktorzy przekonywali ją, by zmieniła zdanie. 

Żurawie

Żurawie odgrywają dużą rolę w kulturze człowieka. W Chinach i Japonii są symbolem wierności i długowieczności. W mitologii greckiej żurawie walczyły z Pigmejami. Żurawiem nazywano drewniany prymitywny, drewniany dźwig służący do przenoszenia wiader wody lub przeładunku towarów ze statków. Wielka jest fama o czujności tych ptaków. W polskich wierzeniach żurawie, aby nie zasnąć ściskały w łapie kamień.

W Polsce żyją trzy gatunki: żuraw, drop i strepet.

Żuraw ma upierzenie biało – siwe, a na głowie czerwoną plamę (jej kolor wygasza agresję!). Żurawie są słynne z głośnego trąbienia zwanego klangorem. W czasie toków pary tych ptaków wykonują serię ruchów głowami i skrzydłami co przypomina taniec. Gniazda żurawi znajdują się nad wodą, na drzewie, lub wśród trzcin. Pisklęta są pokryte rudym puchem. Mimo takiego wyglądu są gniazdownikami. Żywią się: rybami, owadami, dżdżownicami, myszami i ziarnem. Na zimę lecą do Afryki. Lecące żurawie tworzą struktury zwane kluczami. Na przedzie leci przewodnik, a z obydwu stron pozostałe osobniki. Do Europy wracają już w marcu. Zdarza się, że jeszcze leży śnieg, więc żurawie zbliżają się do ludzkich zabudowań.

Podczas gdy nasz żuraw spędza w Afryce zimę, jego endemiczny krewny, żyje tam cały rok. Jest to żuraw koroniasty. Nogi czarne. Upierzenie szaro – czarno – białe. Pod szarym dziobem znajdują się niewielkie, czerwone wyrostki skórne, zwane dzwonkami. Są podobne do tych kurzych, ale mniejsze. Nazwa ptaka wzięła się stąd, że na głowie sterczą mu drutowate, żółte pióra przypominające koronę, skąd nazwa.

W Ameryce Północnej żyje żuraw krzykliwy. Z wszystkich żurawi jego klangor jest najgłośniejszy, skąd nazwa. Upierzenie białe, a na głowie brązowa plama. Do niedawna był gatunkiem ginącym, ponieważ ludzie polowali na te ptaki dla ich piór. Po objęciu ptaka ochroną prawną, nadal był ginący, ponieważ osuszano bagna i wycinano drzewa. W trosce o uratowanie gatunku naukowcy podjęli się programu reintrodukcji tego ptaka. Min. oddawali jaja żurawia krzykliwego pokrewnemu gatunkowi – żurawiowi wydmowemu.

Najstarsze żurawie pochodzą z eocenu, odkryto je nad jeziorem Messel w Niemczech. Protoplastą żurawi był palaeotis, do którego są podobne takie współczesne gatunki jak drop i strepet.

Drop żyje w Europie, Azji i Afryce. Gnieździ się na ziemi na terenach stepowych. Jaja składa w niewielkim dołku. Dropie są przykładem dymorfizmu płciowego. Samica jest mniejsza i skromnie ubarwiona na brązowo. Samiec natomiast ma upierzenie biało – czarno – pomarańczowe. W momencie podniecenia pióra samca puszą się. Podczas godów samce walczą zażarcie, ale nie robią sobie krzywdy, a tylko przepychają się piersiami. Drop ma krótką, grubą szyję i masywny korpus. Jest najcięższym z ptaków latających. Łapy ma dobrze rozwinięte. Aby wzbić się w powietrze, musi przebiec kilka kilometrów. Ot i cała tajemnica czemu jest ptakiem stepowym. Z powodu polowań i zagospodarowywania stepów jest ptakiem ginącym. Znajduje się w Polskiej Czerwonej Księdze. W Polskiej Czerwonej Księdze znajduje się również strepet o szaro – brunatnym ubarwieniu. 

Święci i zwierzęta

,, [...] W opowieści o świętym Gudwallu ryby budują więc wał chroniący pustelnię mnicha przed rozszalałym morzem, w legendzie o życiu świętego Fronto przez nikogo nie poganiane wielbłądy przemierzają pustynię, by zaopatrzyć świętego i jego towarzyszy w żywność, święty Ailbe porzucony w niemowlęctwie przez własną matkę znajduje w wilczycy czułą opiekunkę, bezpiecznie spędzając dzieciństwo wśród leśnych zwierząt. Święta Genowefa [...] przedstawiana była [...] w towarzystwie w cudowny sposób zesłanej przez Boga łani, której mleko umożliwiło świętej i jej synowi przeżycie wielu lat w leśnych ostępach. [...] potężny lew pod wpływem świętego Hieronima staje się zwierzęciem w pełni udomowionym, wykonującym codzienne posługi, a nawet odżywiającym się, podobnie jak jego opiekunowie zakonnicy, zgodnie z regułami kuchni wegetariańskiej; niezgodnie ze swą zwierzęcą naturą zachowują się też dzikie zwierzęta - lwy, tygrysy, leopardy, niedźwiedzie i wilki, odwiedzające świętego Błażeja w jego pustelni i nawet w obliczu śmiertelnego niebezpieczeństwa nieważące się zakłócić spokoju modlącego się mnicha [...]'' - Jolanta Ługowska ,,Człowiek i zwierzę w bajce zwierzęcej, magicznej oraz w legendach o życiu świętych'' [w]: ,,Bajka zwierzęca w tradycji ludowej i literackiej''

Quiz zoologiczny

1. Ile lat żyją ary?

a) 8

b) 70

c) 10 000 000

2. Która z tych odmian lwa afrykańskiego jest niebezpieczna dla człowieka?

a) perski

b) kapski

c) masajski

3. Krokodyl nilowy był świętym zwierzęciem:

a) Anubisa

b) Thota

c) Sobka

4. Najmniejszym torbaczem świata jest:

a) wombat

b) koala

c) antechinus

5. Który z tych pająków wydaje dźwięki:

a) tarantula

b) ptasznik

c) Atrax robustus

[…] 7. Jaki ptak zachował po archeopteryksie palce na skrzydłach:

a) paw

b) ara

c) hoacyn

8. Pierwsze stworzenie w przestrzeni kosmicznej to:

a) ufoludki

b) człowiek

c) pies

9. Jak się nazywał:

a) Azor

b) Burek

c) Łajka

10. Ile metrów osiąga pyton siatkowy?

a) 10 000 000 000

b) 80

c) 10

11. Którego dinozaura odkryto w Benissart w 1878 roku?

a) brachiozaura

b) tyranozaura

c) iguanodona

12. Gdzie usytuowane są kolce jadowe samca dziobaka?

a) na oczach

b) na kończynach tylnych

c) wydala je razem z odchodami

13. Najmniejszą świnią świata jest:

a) dzik

b) świnia karłowata

c) guziec

14. W którym roku urodził się zielony kot?

a) 1410

b) 1525

c) 1995

15. Co znaczy nazwa ,,ichtiozaur'':

a) rybi jaszczur

b) baran morski

c) zjadacz statków

16. Największą jaszczurką świata jest:

a) moloch kolczasty

b) padalec

c) waran z Komodo

17. Ile metrów osiągał sejsmozaur?

a) 1

b) 52

c) 30 000 000

18. Szkielet megalozaura wzięto za szkielet:

a) olbrzyma

b) krasnoludka

c) jednorożca

19. Największą sową świata jest:

a) puchacz

b) puszczyk

c) pójdźka

20. Jakie zwierzę ,,udaje'' tatzelwurma:

a) świnia

b) krowa

c) wydra

21. Jak szybko biega gepard:

a) 112 km/h

b) 10 000 000 000 km/h

c) 1 krok na 5 lat

22. Jak powstaje kreda:

a) z wapiennych osłonek otwornic i promiennic

b) z czekolady

c) z papieru

23. Jak kozica radzi sobie z zimą:

a) stosuje hibernację

b) schodzi w niższe partie gór

c) wędruje nad Morze Śródziemne

24. Ile metrów miał wonambi?

a) 30 000 000 000 000

b) 8

c) 555

25. Kto odkrył krowę morską:

a) Darwin

b) Mantel

c) Steller

26. Który z tych szarańczaków prowadzi synantropijny tryb życia:

a) konik polny

b) turkuć podjadek

c) świerszcz domowy

27. Jak zachowuje się pokonany samiec myszy:

a) popełnia samobójstwo

b) staje słupka i popiskuje

c) zjada własne odchody

28. Czy miedzianka istnieje:

a) tak

b) nie

29. Jak nazywa się trucizna wytwarzana przez mrówki:

a) cyjanek potasu

b) arszenik

c) kwas mrówkowy

30. Po co wilki wyją:

a) w ten sposób zwołują się na polowanie

b) z nudów

c) bo nienawidzą własnych gardeł

31. Czy istnieją jadowite warany:

a) tak

b) nie

32. Jak ubarwiony jest waran pustynny:

a) zielony

b) płowy w brązowe pasy

c) czerwony

33. Skąd Murzyni brali inspirację do swoich tańców:

a) od strusi

b) od drzew

c) od wody

34. Która z tych jadalnych ryb jest trująca:

a) śledź

b) karp

c) fugu

35. Co je korona cierniowa:

a) ludzi

b) czekoladę

c) koralowce

36. Największą małpą świata jest:

a) goryl

b) pawian

c) szympans

37. Największym ptakiem drapieżnym świata jest:

a) kobczyk

b) harpia

c) rybołów





ODPOWIEDZI: 1 b, 2 c, 3 c, 4 c, 5 c, 6 c, 7 c, 8 a i c, 9 c, 10 c, 11 c, 12 b, 13 b, 14 c, 15 a, 16 c, 17 b, 18a, 19 a, 20 c, 21 a, 22 a 23 b, 24 b, 25 c, 26 c, 27 b, 28 b, 29 c, 30 a, 31 a, 32 b, 33 a, , 34 c, 35 c, 36 a, 37 b