Oniricon cz. 363

Śniło mi się, że:

- Szymon Hołownia napisał w gazecie: ,,Nie porywajcie Mańki'', to jest: ,,Nie napadajcie na Moskwę'',

- zastanawiałem się czy imię Kościej jest wyrazem olejnym,

- w Empiku czytałem antychrześcijańską książkę Czesława Białczyńskiego dla dzieci o prosiaczku Zdzisiu, do którego domu przyszli papież Franciszek i Roman Giertych,

- w dzieciństwie cesarz Wespazjan zakładał się o pieniądze z Mojżeszem, a gdy przegrał, kazał Herodowi, aby torturował Mojżesza,

- Neron został cesarzem po tym jak zabił Juliusza Cezara, a w końcu sam został zabity przez Wespazjana,

- razem z Voytakusem ov Višnicem chciałem zejść w podziemia Szczecina gdzie był wielki, szary smok, duch cesarza Wespazjana i wampiry,

- przed budkami z kebabem widziałem napisane kredą na tablicy listy postaci fantastycznych, których się nie obsługuje; min. Burżuja Sziszę i Andrzeja Pilipiuka,

- wieczorem w Pacynowie, Zorro na czarnym koniu obronił rapierem jakiegoś człowieka przed wampirem,

- Sławomira brała udział w wyborach miss dla transseksualistów, UWAGA: To tylko sen, nic takiego się nie wydarzyło,

- miałem dostać książkę o kobietach - żołnierzach, w moim domu było pełno członków ekipy remontowej, przez telefon krzyczałem do Pavlasa ov Vidłara, że nie mogę się z nim spotkać, zaś mała chińska dziewczynka w czerwonej sukience śmiała się ze mnie i przedrzeźniała mnie,

- mówiłem Sławomirze, że jeśli kogoś lubię to go idealizuję, a jak nie lubię to demonizuję,

- w bibliotece znalazłem opracowanie ,,Gry o tron'', oraz francuskie i niemieckie książki z serii ,,Monstrualna erudycja'', oraz brytyjską książkę o miodzie z tej samej serii,

- Pavlas ov Vidłar przebrał się za skina i zrobił sobie fryzurę taką jaką miał Edward Cullen, gdy się przewróciłem na na chodniku, przydusił mnie do ziemi i pytał czy podoba mi się jego fryzura, a ja nie miałem odwagi zaprzeczyć, potem przyszli policjanci i nas rozdzielili, a ja broniłem Pavlasa, UWAGA: To tylko sen, nic takiego się nie zdarzyło,

- pojechałem do XIX - wiecznej Kolumbii rządzonej przez masonów, na oczach króla i królowej usiadłem na sedesie ustawionym w sali tronowej na oczach wszystkich i pobrudziłem podłogę swym kałem. 

Pierwotniaki

Pierwotniaki nie są zwierzętami, ale podkrólestwem Protista, takich jak glony i śluzorośla. Jednak przed długi czas uważano je za najstarsze i najprymitywniejsze zwierzęta, tak jak glony zaliczano do roślin, a śluzorośla do grzybów, zaś podręczniki zoologii zaczynały się od omawiania właśnie pierwotniaków. Niemniej termin ,,pierwotniak'' nie jest zbyt trafny jak to zauważyli zarówno J. A. Cinger w ,,Zajmującej zoologii'' i Jan Żabiński w ,,Zagadce ewolucjonizmu''. Czy ,,prymitywna'' budowa tych organizmów w czymkolwiek przeszkodziła im przeżyć taki szmat czasu? Czy jednokomórkowe znaczy gorsze? Organizmów nie można oceniać w bezmyślnej konotacji do człowieka, lecz w obiektywnym odniesieniu ich do środowiska i przebytej ewolucji, czego dowodem jest właśnie sukces ewolucyjny np. bakterii.

Pierwotniaki pochodzą od bakterii rodem z oceanu doby prekambru. Najbardziej ,,prymitywne'' cechy wykazuje euglena zielona, zwana klejnotką, której jedna, jedyna komórka wyposażona w wić (organelum ruchu) i pozbawiona typowej dla roślin ściany komórkowej, jednocześnie posiada zdolne do fotosyntezy roślinne ciałka zieleni, a poza tym odżywia się ,,jak na zwierzę przystało'', czyli cudzożywnie. Uznawano ją za wspólnego przodka roślin i zwierząt.

W toni mórz trzeciorzędu unosiły się należące do otwornic numulity o wymiarach aż 6 cm – były to największe otwornice i w ogóle pierwotniaki jakie kiedykolwiek istniały. Warto zwrócić uwagę, że współczesny pantofelek osiąga tylko 0,25 – 0, 30 milimetra.

Mało wiemy o ewolucji pierwotniaków ze względu na ich małe rozmiary jak i brak szkieletu. Wapienne ,,zbroje'' otwornic i promienic gromadzone przez miliony lat w osadach prehistorycznych mórz utworzyły kredę, tę samą, której używa się do pisania po szkolnej tablicy.

Pierwotniaki współczesne dzielimy na: wiciowce, orzęski i zarodziowe. Jest to robocza klasyfikacja, znacznie uproszczona. Opiera się ona na budowie organelum ruchu danego pierwotniaka. I tak wiciowce (np. euglena zielona) poruszają się z pomocą nitkowatego wyrostka nazywanego wicią, orzęski (np. pantofelek) ,,wiosłują'' całym rzędem wyrostków, zwanych rzęskami (małżynek z ich pomocą przetacza się po dennym mule), zaś zarodziowe (np. ameby) używają nibynóżek tzw. pseudopodiów, z których pomocą pełzają po danym obiekcie.

Pierwotniaki nie mają ściany komórkowej nadającej kształt komórce, lecz tylko półprzepuszczalną błonę komórkową, chroniącą organizm przed szkodliwymi substancjami z zewnątrz. Należące do nich ameby przypominają pełzające z miejsca na miejsce plamy galarety o nieokreślonym bliżej kształcie, podczas gdy ameby opancerzone, otwornice i promienice są chronione grubymi, wapiennymi pancerzami, z których wysuwają chwytające pokarm pseudopodia. Nazwa pantofelek została utworzona właśnie w związku z kształtem pierwotniaka. Euglena zielona ma kształt owalny, świdrowiec i zarodziec malaryczny są wydłużone, zaś prowadzący osiadły tryb życia Epistilis, zwany trąbikiem, lub Stentorem faktycznie przypomina trąbkę. Tam gdzie ta się rozszerza jest wyposażony w wieniec nagarniających pokarm rzęsek. Wnętrze komórki wypełnia galaretowata cytoplazma. Pantofelek posiada zarówno jądro duże jak i jądro małe, kulkowatą wodniczkę pokarmową i podobną do gwiazdy wodniczkę tętniącą. Euglena zielona odbiera bodźce wizualne (świetlne) za pomocą tzw. plamki światłoczułej i z jej powodu bywała nazywana ,,zwierzęciem oczkowym''. W niekorzystnych warunkach pierwotniaki pokrywają się warstwą schnącego śluzu i tworzą przetrwalniki, stosując tym samym anabiozę (życie utajone), aż do czasu poprawy warunków życiowych (np. do ponownego napełnienia kałuży wodą). Przetrwalniki łatwo są też unoszone przez wiatr nieraz na znaczne odległości. Wyróżniamy 30 000 gatunków pierwotniaków, a nauka im poświęcona zwie się protozoologia.

Co wiemy o odżywianiu się pierwotniaków? Konsumują bakterie, inne pierwotniaki, lub glony. Niektóre zmieniają ubarwienie pod wpływem spożytego pokarmu. Jest on wchłaniany przez błonę komórkową, po czym wewnątrz komórki wytwarzana jest efemeryczna wodniczka pokarmowa, będąca odpowiednikiem żołądka. Pożyteczne substancje uzyskane z pokarmu wchłania cytoplazma, zaś niestrawione przez wodniczkę pokarmową resztki są wydalane w dowolnym punkcie błony komórkowej, co można by porównać do defekacji kału. Do usuwania zbędnych płynów uzyskanych z pokarmu służy wodniczka tętniąca, która wydala ,,tętniąc'' to jest kurcząc się i rozkurczając.

Wymiana gazowa następuje z udziałem powierzchni całej błony komórkowej pobierającej tlen rozpuszczony w wodzie.

Pierwotniaki są najczęściej bezpłciowe, zaś najczęstszą formą ich rozrodu jest podział pojedynczej komórki na dwie części zdolne do autonomicznego pełnienia funkcji życiowych. Nowy osobnik jest od razu zdolny do samodzielnego rozmnażania.

Omówimy teraz ich znaczenie przyrodniczo – gospodarcze. Euglena zielona jest zdolna do fotosyntezy, niemniej czyni to tylko wtedy gdy brakuje jej pokarmu (bakterii) toteż nie jest władna zastąpić roślin pochłaniających dwutlenek węgla, a wydalających tlen. Ważną rolę odgrywają ameby, będące siłą sprawczą groźnej choroby pszczół – czerwonki pełzakowatej (pełzak to inna nazwa ameby), zaś w Indiach czynią wodę niezdatną do picia przez przybyszów (miejscowa ludność już się uodporniła). Krwawe żniwo zbiera też endemiczna ameba galapagoska. Bywają jednak wykorzystywane w dziele biologicznego oczyszczania wody, oraz tak jak wiele innych pierwotniaków wchodzą w skład planktonu. Jak już wspomniałem, ,,powinowate'' z amebami otwornice i promienice są składnikiem nawarstwiającej się przez miliony lat kredy – symbolu edukacji szkolnej. Egzystujące w przewodach pokarmowych, zarówno termitów jak i licznych ssaków kopytnych, hurmaczki pomagają im w trawieniu pokarmów roślinnych. Liczne są chorobotwórcze pierwotniaki, jak chociażby groźny pasożyt kobiet – rzęsistek pochwowy mogący doprowadzić nawet do bezpłodności. Groźny jest też zarodziec malaryczny powodujący malarię, a egzystujący w organizmie samicy komara widliszka, który zasiedla tereny: Afryki, Azji od Turcji po Indonezję, Ameryki Środkowej i Południowej, oraz Nowej Gwinei. W dawnej Europie sławnymi ogniskami malarii były: Pontyjskie Błota (Włochy), Fryzja Wschodnia (Niemcy) i południowe rejony Polski. Na tym ostatnim terenie istniała niezłośliwa odmiana malarii (dawniej leczonej chininą, a obecnie wyciągiem ze słodkiego piołunu), o której Andrzej Trepka tymi słowami pisał w dziele ,,Co kaszalot je na obiad?'': ,,Wychowałem się właśnie w takiej malarycznej miejscowości, w Rychłocicach (woj. sieradzkie) nad Wartą i trzema stawami, gdzie malaria (w niezbyt złośliwej postaci) występowała mniej więcej tak jak dzisiaj grypa i nie była groźniejsza. Raz nawiedziła mnie gdy byłem dzieckiem. Pamiętam cykliczne nawroty gorączki i silnego osłabienia stanowiące najbardziej typowe jej objawy''. Natomiast świdrowiec żyjący w organizmie afrykańskiej muchy tse – tse przenosi śpiączkę i chorobę nagana. Znane ze szkolnych podręczników pantofelki mogą być interesującymi ,,zwierzętami domowymi'' trzymanymi pod mikroskopem i karmionymi bakteriami.

                                                       *

Skonstruowanie w XVII wieku mikroskopu przez holenderskiego optyka Antona van Leeuwenhoeka pozwoliło uczonym dowiedzieć się o tajemniczych światach bakterii i pierwotniaków, ale skutki ich działalności znano już od tysięcy lat. Przykładowo w średniowieczu mylnie uważano, że błyszczące nocą w ciepłym klimacie morza oddają pochłonięte za dnia promienie słoneczne, podczas gdy w rzeczywistości twórcami tych błysków są bioluminescencyjne pierwotniaki nocoświetliki, przez wiele lat najbardziej tajemnicze z nich wszystkich.

Litania do Najświętszego Imienia Jezus

Poniższą modlitwę zamieszczam z okazji przypadającej dziś  Uroczystości Najświętszego Imienia Jezus (wspomnienie dobrowolne):

,,Kyrie eleison, Chryste eleison, Kyrie eleison.

Jezu, usłysz nas, Jezu wysłuchaj nas.

Ojcze z nieba, Boże, zmiłuj się nad nami.

Synu, Odkupicielu świata, Boże,

Duchu Święty, Boże,

Święta Trójco, Jedyny Boże,

Jezu, Synu Boga żywego,

Jezu, odblasku Ojca,

Jezu, jasności światła wiecznego,

Jezu, królu chwały,

Jezu, słońce sprawiedliwości,

Jezu, Synu Marti Panny,

Jezu najmilszy,

Jezu przedziwny

Jezu, Boże mocny,

Jezu, Ojcze na wieki,

Jezu, wielkie rady zwiastunie,

Jezu, najmożniejszy,

Jezu, najcierpliwszy,

Jezu, najposłuszniejszy,

Jezu, cichy i pokornego serca,

Jezu, miłośniku czystości,

Jezu, miłujący nas,

Jezu, Boże pokoju,

Jezu, Dawco życia,

Jezu, cnót przykładzie,

Jezu, pragnący dusz naszych,

Jezu, Boże nasz,

Jezu, ucieczko nasza,

Jezu, Ojcze ubogich,

Jezu, skarbie wiernych,

Jezu, dobry pasterzu,

Jezu, światłości prawdziwa,

Jezu, mądrości przedwieczna,

Jezu, dobroci nieskończona,

Jezu, drogo i życie nasze,

Jezu, wesele Aniołów,

Jezu, królu Patriarchów,

Jezu, mistrzu Apostołów,

Jezu, nauczycielu Ewangelistów,

Jezu, męstwo Męczenników,

Jezu, światłości Wyznawców,

Jezu, czystości Dziewic,

Jezu, korono Wszystkich Świętych,

Bądź nam miłościw, przepuść nam, Jezu.

Bądż nam miłościw, wysłuchaj nas, Jezu.

Od zła wszelkiego wybaw nas, Jezu

Od grzechu każdego,

Od gniewu Twego

Od sideł szatańskich,

Od śmierci wiecznej,

Od ducha nieczystości,

Od zaniedbania natchnień Twoich

Przez Tajemnicę Świętego Wcielenia Twego,

Przez narodzenie Twoje,

Przez dziecięctwo Twoje,

Przez Najświętsze życie Twoje,

Przez trudy Twoje,

Przez konanie w Ogrójcu i Mękę Twoją,

Przez krzyż i opuszczenie Twoje,

Przez omdlenie Twoje,

Przez śmierć i pogrzeb Twój,

Przez Zmartwychwstanie Twoje,

Przez Wniebowstąpienie Twoje,

Przez Twoje ustanowienie Najświętszego Sakramentu,

Przez radości Twoje,

Przez chwałę Twoją,

Baranku Boży, który gładzisz grzechy świata, przepuść nam Jezu!

Baranku Boży, który gładzisz grzechy świata, wysłuchaj nas Jezu!

Baranku Boży, który gładzisz grzechy świata, zmiłuj się nad nami, Jezu!

Jezu, usłysz nas, Jezu wysłuchaj nas [...]''

- ks. dr. Roman Harmaciński ,,Idę do domu Ojca. Modlitewnik''

Karaluchy

Karaluchy, zwane są też ,,chełmcami'', lub ,,karaczanami''. Ta ostatnia nazwa została utworzona od dwóch tureckich słów: ,,kara'' – czarne i ,,czan'' – robactwo.

Karaluchy są najbliżej spokrewnione z modliszkami, pluskwiakami i termitami, zaś ich najstarsi przedstawiciele żyli już w karbońskich lasach razem z długimi na 150 cm wijami i ważkami meganeurami o 72 cm rozpiętości skrzydeł. One same też były olbrzymami, osiągały bowiem 20 cm długości (wielu ludzi nie lubi karaluchów, toteż łatwo sobie wyobrazić ich reakcję na widok takiego giganta!). Po karbonie nastąpił perm, potem mezozoik, następnie kenozoik, aż do jego aktualnej epoki zwanej holocenem, w której włodarzem Ziemi jest człowiek. Przez te wszystkie okresy karaluchy szły zwycięsko w niezmienionej od milionów lat formie i mogą też ufnie patrzeć w przyszłość w cieniu niechętnego im człowieka. Zresztą Blatteria, bo tak brzmi łacińska nazwa karaluchów mają bardzo twardy i gdyby doszło do wojny atomowej, właśnie one (wespół ze szczurami i bakteriami) miałyby największe szanse przeżycia.

W Polsce żyją: karaluch o łacińskiej nazwie Blatta orientalis, prusak i karaluch amerykański, zwany przybyszką. W domowych terrariach popularny jest importowany z Rosji karaluch żółwik, zaś w Nowym Świecie egzystuje karaluch surinamski.

Prusowie to były plemiona bałtyckie żyjące w północno – wschodniej Polsce w okresie średniowiecza, Prusacy to byli Niemcy kolonizujący te tereny, zaś prusaki (małą literą) to gatunek karaluchów o łacińskiej nazwie: Blatta germanica (,,karaluch niemiecki''). W dawnej polszczyźnie prusak figurował również jako: szwed, szwab, francuz i moskal (proszę się nie gorszyć, że zapisałem te nazwy małą literą, bowiem w tym kontekście były to nazwy zwierząt, a nie narodowości!). Skąd jednak wzięły się takie skojarzenia? Otóż udręczony licznymi wojnami naród polski dokonał symbolicznej zemsty nazywając uprzykrzone owady nazwami walczących w dawnej Polsce nacji.

Co moglibyśmy powiedzieć na temat wyglądu omawianych owadów? Choć posiadają skrzydła, nie są zdolne do lotu. Otoczenie badają monstrualnie długimi czułkami, nieraz osiągającymi długość całego dosyć masywnego cielska. Aparat gębowy – gryzący. Blatta orientalis jest pokryty chitynowym pancerzem barwy czarnej, ciało ma dosyć krótkie i pękate, natomiast prusak jest barwy brązowej, a jego ciało jest znacznie smuklejsze niż u wschodniego gatunku.

Karaluchy są wszystkożerne i niewybredne. W razie głodu mogą pić nawet atrament (sic!). To jest jedna z gwarancji ich ewolucyjnego sukcesu. Do tego mogą jeszcze niczym Harpie z mitologii greckiej zanieczyszczać ludzki pokarm swoimi odchodami. Koszmar!

Są one rozdzielnopłciowe i jajorodne. W sprawie doboru płciowego o pozytywnych, bądź negatywnych cechach samca decyduje jego zapach; samiec musi pachnieć przyjemnie dla samicy, by móc uczestniczyć w reprodukcji swych genów. Tak komentuje to amerykański entomolog Allen Moore: ,,Aromat wydzielany przez karalucha rodzaju męskiego decyduje o jego statusie w całej społeczności, oraz o powodzeniu wśród płci odmiennej. U owadów bodźce chemiczne odgrywają kluczową rolę. To one decydują o wyborze tego, a nie innego partnera do reprodukcji. U człowieka zapach jest również ważny, ale podstawowe znaczenie mają informacje dostarczane przez zmysł wzroku. Może i dobrze, bo wzrok zawsze można zwrócić w drugą stronę, a nosa na długo zatkać się nie da''. Samice składają jaja w chitynowych ,,torebkach'', tzw. ootekach, gdzie jaja pozostają aż do wylęgu larw (wyjątkiem jest karaluch surinamski). Jest to kolejny trick umożliwiający karaluchom przetrwanie w często niekorzystnym środowisku.

Wielowiekowa niechęć do opisywanych zwierząt znalazł odbicie w ich roli kulturowej. Na ich dokuczliwe sąsiedztwo skarżyli się już rzymscy poeci, zaś najobelżywszym papuaskim wyzwiskiem jest ,,syn karalucha''. Alfred Szklarki pisał o nich na kartach ,,Tajemniczej wyprawy Tomka'', gdzie były one plagą pewnego syberyjskiego hotelu. Oczywiście bosmana Nowickiego ich towarzystwo nie wzruszyło, był bowiem do niego przyzwyczajony w ciągu lat długiej żeglugi. Są one też bohaterami komedii ,,Karaluchy pod poduchy'', w której zagrały żywe, lecz odrętwiałe owady, którymi manipulowano niczym marionetkami. ¹

Jakie jest znaczenie omawianych stawonogów? ,,Negatywne!'' - wielu odpowie i zaraz przypomni, że to właśnie karaluchy wyrządzają wielkie straty w zapasach żywności (przy czym są trudne do usunięcia!). Poza tym roznoszą bakterie duru brzusznego, gruźlicy i niektórych innych groźnych chorób jak też jaja pasożytów. Poza tym mogą wytwarzać cuchnące alergeny, które powodują katar, egzemę, bądź pokrzywkę. Jednak każdy kij ma dwa końce. Niektóre egzotyczne gatunki (np. wspomniany karaluch żółwik) mogą być domowymi ulubieńcami tak jak psy, lub koty, tyle, że hodowanymi w terrariach. Są to też cenne zwierzęta laboratoryjne przydatne jako pomoc w wykładach entomologii. W dawnej Francji używano ich do wyrobu pikantnych sosów, cenione były również w rosyjskiej medycynie ludowej.

Różne są metody zwalczania karaluchów. Najbardziej standardowe są oczywiście pestycydy, ale stanowią broń obosieczną (pamięta Czytelnik DDT?). Lepiej używać metod naturalnych. Karaluchy nie lubią takich ziół jak tytoń ze względu na zawartą w nim nikotynę (szkodzącą również ludziom), złocień kaukaski i dalmatyński. Używane są też pułapki wodne; topiące spragnione owady.

1 W mojej mitologii nad Morzem Smoły, późniejszym Morzem Ciemnym (dziś Morze Czarne) leżało miasto – państwo Tmu – Tarakan (,,Miejsce Karalucha''), gdzie karaluchy były czczone tak jak skarabeusze w Egipcie, a ich podobizny spotykało się na każdym kroku. Pomysł zaczerpnąłem z książki: Kena Alibeka i Stevena Handemanna ,,Biohazard''.   

Oniricon cz. 362

Śniło mi się, że:

- ksiądz ubrany na zielono wspiął się po słupie, a potem zjechał po nim w dół nie bojąc się śmierci, bo wiedział, że jeśli zginie przy upadku, na pewno pójdzie do Nieba,

- polski rycerz - antyfaszysta Wiktor z Oleśnicy popłynął dłubanką na Madagaskar, gdzie spotkał miejscową księżniczkę,

- rosyjska dziennikarka Xandra ov Moraškova chciała zrobić reportaż o Madagaskarze,

- Plac Grunwaldzki w Szczecinie nazywa się Placem Świętego Piotra; Michalus ov Pilativić jechał kursującym tam tramwajem do liceum, bo mu kazał nauczyciel j. angielskiego, pan Maruć ov Apapiner,

- razem z Mamą jadłem lody w zaniedbanym barze; były tam też zamrożone zupy i ziemniaki,

- na dywanie ustawiałem makietę fantastycznego świata,

- pisałem wypracowanie o niepełnosprawnym chłopaku, którego spotkałem w jakimś ośrodku,

- w Szwecji żył ród Tolkienów,

- zaraz po przebudzeniu zobaczyłem w swoim pokoju kartkę z napisami szkalującymi PiS, nakleił ją mój sąsiad Łukasz Malinowski (nie mylić z autorem o tym nazwisku), który nocą włamał się do mojego mieszkania, zerwałem kartkę i byłem oburzony i przestraszony, że ktoś wdarł się do mojego pokoju gdy spałem, obawiałem się, że będę teraz stale prześladowany,

- poznałem świat alternatywnych lat 90 - tych XX wieku, w którym księżna Diana nie zginęła w wypadku samochodowym, a cały ród Spencerów żyje do dziś,

- w czasie II wojny światowej Etiopczycy pomagali wielu skrzywdzonym Polakom i Hiszpanom,

- w ,,Milenium, czyli Nowych Triumfach'' pisałem o Andersie Breiviku, oraz rozmawiałem przez Internet z wiedźminem Geraltem, Adolfem Hitlerem i Cruelą de Mon odzianą w zbroję,

- zorganizowałem marsz ubranych na niebiesko ludzi w obronie nienarodzonych dzieci gdy tymczasem spadł śnieg,

- porównywałem telenowele latynoskie i polskie; przez chwilę uznałem, że te pierwsze są lepsze, później jednak doszedłem do wniosku, że jedne i drugie tak samo odmóżdżają toteż ich nie oglądam,

- w jakichś podziemiach była ogromna Studnia Zmartwychwstania, zobaczyłem tam C. S. Lewisa i dziewczynkę grającą Łucję Pevensie; zastanawiałem się czy ta jak dorośnie wstąpi do zakonu,

- w szkolnej świetlicy miałem lekcję j. polskiego z panią Anną ov Apapinerą, która kazała mi się uczyć o wyrazach olejnych i odzywnikach, widziałem na półce zbiór baśni Joachima Lelewela zainspirowany pismami Pana Twardowskiego i Ewangelią według św. Jana, zamierzałem go przeczytać i zrecenzować, w podręczniku widziałem kolorową ilustrację dziewczyny, która spotkała w lesie starca (był to leszy, lecz ona myślała, że to bezdomny) i dwie historie o jakimś ruskim bohaterze, który znał Ilję Muromca, potem przyszedł Putin i kazał szybko się spakować i opuścić świetlicę, myślałem, że będzie wojna z Rosją i chciałem wydłubać oczy Putinowi, lecz Janes ov Calcium ostrzegł mnie, że prezydent Rosji zna sztuki walki i nie pozwoliłby sobie sięgnąć do twarzy, potem zacząłem wołać Mamę i obudziłem się z krzykiem. 

Noworoczny crossover

1. Gilgamysz

2. Kamasz jutra

3. Ed, Edd, Edda

4. Kalevala jak Polska cała

5. Psie serce Clarity

6. Ucho Maryny

7. Księga Wałęsy

8. Gra w Szahname

9. Lech Wałęsak

10. Mein kwiat

11. Biblia szatana z siódmej klasy

12. Miłość, szmaragd i krokodyl Dundee

13. Tomek na Księżycu

14. Tomek we wnętrzu Ziemi

15. Tomek i Tarzan

16. Piętnastoletni kapitan Nemo

17. Renifer Niko ratuje księżniczkę przed smokiem

18. Dziadek do bani

19. Księżniczka z Terebithii

20. Elena z Avalonu

21. Telegumisie

22. Spaleni Słońcem Peru

23. Dyktator Bruno

24. Mordziaki z Mordoru

25. Księżniczka i żaba Kermit

26. Księżniczka z M - 3

27. Ślepy demon. Azazello

28. Gwiezdne wojny: Ostatni yeti

29. Gwiezdna wojna polsko - ruska pod flagą biało - czerwoną

30. Bracia Marion Zimmer Bradley

Ilustrowana bibliografia dla fantastów cz. 4

anonimowe ,,Sekret oceanu: Syreny'' [w]: ,,Świat tajemnic nr 3/ 2017''

Antoszewski Roman ,,Przyroda inaczej czyli ciekawostki część 1'' (rozdziały: ,,Koran o stworzeniu człowieka'', ,,Pępek Adama'', ,,Smoki a muzyka'', ,,Dusza rośliny'', ,,Muchołapki w służbie spirytyzmu'', ,,Mandragora i ukrzyżowanie'', ,,Diabelska botanika'', ,,Order Ostu'', ,,Festiwal Flory'', ,,Polowanie na bazyliszka'', ,,Ochrzczenie Nessie'', ,,Egzorcyzmowanie potwora z Loch Ness'', ,,Ośmionoga mucha'', ,,Zwierzaki Arki Noego'', ,,Płeć a zachowanie się topielca'', ,,Strzeżmy się pełni księżyca'', ,,Syphilos i Apollo'', ,,Szatan w zbożu'', ,,Św. Albert a polski kanibalizm'', ,,Napój barona'', ,,Stan Indiana naprawia kosmos'')

Aruntjunow Siergiej, Swietłow Gieorgij,,Starzy i nowi bogowie Japonii''

Babuchowski Szymon ,,Baśń ewangeliczna'' [w]: ,,Gość Niedzielny nr 51 – 52, 24 grudnia 2017''

Ballinger Erich ,,ABC... Potwory, upiory, straszydła''

Bancroft Hunt Norman ,,Bogowie i mity Azteków''

Belmonte Carmona Marisa, Gallego Burgueño Margarita ,,Słownik mitów. Bogowie i herosi, mity i legendy''

Besala Jerzy ,,Tajemnicze dzieje Polski. Wątki magiczne i tragiczne'' (szczególnie rozdziały: ,,Obłęd lechicki'', ,,Bolesław Zapomniany?'' i ,,Tajemnica Sędziwoja'')

Black Jeremy, Green Anthony ,,Słownik mitologii Mezopotamii''

Bloch Marc ,,Królowie cudotwórcy''

Bobrowski Jakub, Wrona Mateusz ,,Mitologia słowiańska''

Botheroyd Sylvia, Botheroyd Paul F. ,,Słownik mitologii celtyckiej''

Brooke – Hitching Edward ,,Atlas lądów niebyłych. Największe mity, zmyślenia i pomyłki kartografów''

Campbell Joseph ,,Bohater o tysiącu twarzy''

Carwardine Mark ,,Atlas zwierząt świata'' (fragment: ,,Potwór z Loch Ness'')

Chouinard Patrick ,,Zaginiona rasa gigantów''

Constantine Nathan ,,Historia kanibalizmu''

Delumeau Jean ,,Strach w kulturze Zachodu''

Desalle Rob, Lindley David ,,Jak zbudować dinozaura, czyli nauka w Jurassic Park''

Diehl Daniel, Donnelly Mark ,,Dzieje kanibalizmu''

Donimirski Andrzej ,,Na krawędzi niepoznanego''

Dul Robert Andrzej, Liwak – Rybak Katarzyna ,,Mitologie świata. Ludy Oceanii''

Dżugaj Blanka Katarzyna ,,Fantastyka arabska'' [w]: ,,Fantom 3/ 2017''

Eliade Mircea ,,Od Zalmoksisa do Czyngis – chana''

Fowke Bob ,,Milenium przewodnik dla każdego''

Gaiman Neil ,,Mitologia nordycka''

Goff Jacques Le ,,Świat średniowiecznej wyobraźni''

Gourg Marianne ,,Michaił Bułhakow 1891 – 1940. Mistrz i jego los''

Graves Robert ,,Biała Bogini''

Guriewicz Aron ,,Kultura i społeczeństwo średniowiecznej Europy: exempla XIII wieku''

Haavio Marti ,,Mitologia fińska''

Hallam Elizabeth ,,Bogowie i boginie. Ponad 130 postaci bóstw w religiach świata''

Heyerdahl Thor ,,Z kontynentu na kontynent''

J. J. [Jura Jacek] ,,Yeti'' [w]: ,,Encyklopedia biologiczna XII Ws – Ż Suplement''

Jakimowicz – Shah Marta, Jakimowicz Andrzej ,,Mitologia indyjska''

Jean Thomas de ,,Księga tajemnnic cz. 1''

,,Księga tajemnic cz. 2''

Kalbarczyk Maciej ,,Bilbo wstaje z kanapy'' [w]: ,,Gość Niedzielny 38/ 2017''

Kerényi Karl ,,Dionizos''

,,Mitologia Greków''

Kienzler Iwona ,,Dziwactwa i sekrety władców Polski'' (szczególnie rozdział: ,,Przepowiednie, horoskopy, alchemia i siły naprzyrodzone'')

Knappert Jan ,,Mitologia Indii''

Kondratow Aleksander ,,Zaginione cywilizacje'' (szczególnie rozdział: ,,W poszukiwaniu Atlantydy'')

Kościelny Robert ,,Z piekła rodem. Okultystyczne korzenie komunizmu'' [w]: ,,Tajna historia świata finansów i polityki 7/ 2017''

Kotański Wiesław ,,Japońskie opowieści o bogach''

Kozieł Hubert ,,Żywy Budda i klucze do bram piekieł'' [w]: ,,Uważam Rze. Historia nr 3 (60) marzec 2017''

Krawczuk Aleksander ,,Wojna trojańska. Mit i historia''

Krejči Karel ,,Praga. Legenda i rzeczywistość''

Krzak Zygmunt, Kowalski Krzysztof ,,Mówią tysiąclecia''

Krzyżowski Janusz ,,Mity i legendy Indii''

Kuczyński Maciej ,,Życie jest myślą''

,,Życie spadło z Nieba''

Ługowski Andrzej (red.) ,,Słownik mitologii hinduskiej''

Łysiak Waldemar ,,Jednorożec, czyli zwierzątko dziewic. Na Walentynki'' [w]: ,,Do Rzeczy nr 7/ 209 13 – 19 lutego 2017''

Maclellan Alec ,,Zaginiony świat Agarthi''

Mroziewicz Krzysztof ,,Mity indyjskie''

Niekrasz Lech Zdzisław ,,Trójkąt bermudzki''

Pitala Maciej ,,Toudi'' ,,Addandum: Pisarzu nie bój się Światowida'' [w]: ,,Fantom 3/ 2017''

Podlewski Adam ,,Za co kochamy turbosłowian'' [w]: ,,Fantom 3/ 2017''

Pol Zuzanna, Świetlik Andrzej ,,Nasze dobre złe moce'' [w]: ,,National Geographic Polska nr 3 (54) marzec 2004''

Sala Bartłomiej Grzegorz ,,Księga karpackich zbójników''

,,Legendy zamków karpackich''

,,Legendy zamków świętokrzyskich''

,,W górach przeklętych. Wampiry Alp, Rudaw, Sudetów, Karpat i Bałkanów''

,,Wycie w ciemności. Wilki i wilkołaki Europy''

Sobiecka Marta ,,Diabły polskie, diabły nasze cz. 1'' [w]: ,,Nowa Fantastyka nr 02 (413) 2017''

,,Diabły polskie, diabły nasze cz. 2'' [w]: ,,Nowa Fantastyka nr 03 (414) 2017''

Szrejter Artur ,,Kiedy Święty Mikołaj był kobietą'' [w]: ,,Science Fiction, Fantasy i Horror'' 2/ 2012

,,Krasnoludy i ich brodate żony'' [w]: ,,Nowa Fantastyka'' 04/ 2012

,,Niebezpieczne zabawy z Lokim'' [w]: ,,Nowa Fantastyka'' 04/ 2012

,,Polska bida Zimowych Nocy'' [w]: ,,Science Fiction, Fantasy i Horror'' 2/ 2012

,,Smoki niebanalne'' [w]: ,,Nowa Fantastyka'' 04/ 2012

,,Spalić staruchę! I utopić'' [w]: ,,Science Fiction, Fantasy i Horror'' 4/ 2012

Święch Zbigniew ,,Klątwy, mikroby i uczeni''

Teister Wojciech ,,Gdańszczanin Tolkien. Rozmowa z Ryszardem Derdzińskim'' [w]: ,,Gość Niedzielny nr 7, 19 lutego 2017''

,,Święty Mikołaj pisze listy'' [w]: ,,Gość Niedzielny nr 48, 3 grudnia 2017''

Trepka Andrzej ,,Chimiset'' [w]: Trepka Andrzej ,,Opowieści o zwierzętach''

,,Czui – mfisi i marozi'' [w]: Trepka Andrzej ,,Gawędy o zwierzętach''

,,Mngwa'' [w]: Trepka Andrzej ,,Gawędy o zwierzętach''

,,Życie we wszechświecie''

Użarowska Malwina ,,Krwawa hrabina z Transylwanii'' [w]: ,,Uważam Rze. Historia nr 3 (60) marzec 2017''

Wołyńska Joanna ,,Who is who w Amerykańskich bogach'' [w]: ,,Nowa Fantastyka 04/ 2017''

Zawada Piotr ,,Mitologia bez tajemnic'' [w]: ,,Nowa Fantastyka 04/ 2017''

Zych Paweł, Vargas Witold ,,Bestiariusz słowiański część druga. Rzecz o biziach, kadukach i samojadkach''

,,Bestiariusz słowiański część pierwsza i druga''