Kafirowie (,,niewierni’’) są indoeuropejskim ludem pasterskim z prowincji Nuristan w Afganistanie. Żyją również w Pakistanie. Swoją nazwę zawdzięczają wierzeniom politeistycznym, prześladowanym przez muzułmańską większość. Około 1895 r. zostali podbici przez Abdar Rahman Chana i przymuszeni do przejścia na islam. Uważają się za potomków żołnierzy Aleksandra Wielkiego, co ma tłumaczyć często spotykane u tego ludu błękitne oczy.
Mitologia kafirska wykazuje wpływy indyjskie i perskie. Naukowe badania nad nią rozpoczęły się w XIX wieku. W 1954 r. francuski uczony Georges Dumezil 1, znawca mitów indoeuropejskich zamierzał odwiedzić Nuristan w celu bliższego poznania miejscowych wierzeń. Niestety nie zdołał zrealizować tego celu.
Na czele panteonu stał Imra (Mara), bóg stworzyciel i zarazem strażnik podziemnej krainy zmarłych. Jego pierwowzorami byli zarówno Jama – indyjski bóg śmierci oraz perski Jima – pierwszy władca ludzi. Jako najstarszy z bogów, Imra stworzył wielką, żelazną kolumnę (axis mundi) i oparł na niej Ziemię. Stworzył swym oddechem bogów, by zwalczali jusze, demony sprawiające cierpienie Ziemi. Jego dziełem byli również pierwsi ludzie. Miejsce ich stworzenia w Urtsum upamiętnia kamienny ołtarz ofiarny. Składano mu w ofierze krowy. W jednym z mitów Imra ubijał masło w dolinie Prasum. Z masła tego wyszły trzy kobiety, od których wywodzą się mieszkańcy ościennych krain. Kiedy Imra dodał do masła wody, stworzył z niego cztery protoplastki Kafirów, które zamieszkały w dolinie Prasum. Zdobył złote łoże, wcześniej stanowiące wspólną własność pomniejszych bogów (motyw rywalizacji bóstw pojawia się również w bardziej znanych mitologiach np. greckiej). Po podboju islamskim został utożsamiony z Allahem.
Ryc. za: Deviant Art
Mon był pierwszym bogiem stworzonym przez Imrę. Odznaczał się mądrością. Zabił w bitwach wiele demonów, przygotowując miejsce dla mających nadejść ludzi. Po podboju Nuristanu przez muzułmanów został utożsamiony z Mahometem.
Później stworzeni zostali bogowie Gisz i Bagiszt, para demiurgów pomagających Imrze w dziele stworzenia. Powołali do życia bogów, zwierzęta i rośliny. Podczas gdy Gisz otrzymywał w ofierze kozy lub byki, na ołtarzach Bagiszta zabijano przeważnie owce, rzadziej kozy lub byki.
Gisz był bogiem wojny, pierwszym wojownikiem, szczególnie popularnym wśród młodzieży. Poczęła go panna imieniem Outhiz. Ciąża trwała 18 miesięcy. Wreszcie Gisz opuścił łono swej matki przez jej pępek, zaciekawiony widokiem drzewa orzechowego. Zaraz po narodzeniu zaszył dziurę w brzuchu swej matki za pomocą stalowej igły. Chodził po świecie w ludzkiej postaci. Zabijał w walce muzułmańskich najeźdźców i kafirskich kolaborantów. Z jego ręki zginął historyczny pierwszy kalif, Ali (ok. 600 – 661) i jego następca, Hasan (625 – 670) wraz ze swym bratem, Husajnem (626 – 680), pretendentem do godności kalifa. Gisz uśmiercił również swego teścia, boga Sonu za próby nawracania Kafirów na islam i odtąd grał w polo jego uciętą głową. Wykarmił swoją armię orzechami. Na jej czele zniszczył wrogi lud Samów. Podczas wojny z nimi dokonywał cudów. Stworzył most dzięki ofierze z bezrogiego byka. Uderzając włócznią ziemię, sprawił, że wyrosły z niej słodkie korzenie. Ostatnio widziany był jako ryczący byk.
Bagiszt był bogiem bogactwa, mającym ponadto związek z wodą.
Bogini Disani żyła na Ziemi w postaci kobiety w złotym wieńcu. Składano jej ofiary z mleka. Zdemaskowała demony czyniąc ich linę prowadzącą do nieba widzialną poprzez przylepienie do niej białych plew. Wówczas Mon wystrzelał antagonistów z łuku.
Kafirskie demony nazywano juszami. Niekiedy w mitach pojawia się pojedynczy demon imieniem Jusz (podobnie jak Szatan i szatani w demonologii chrześcijańskiej). Jusze, niekiedy wyobrażane z wieloma głowami (jak skandynawskie trolle), stanowiły odpowiednik diabłów, ogrów i olbrzymów. Były groźne, a jednocześnie głupie. Próbowały wspiąć się do nieba po niewidzialnej linie. Zaniepokojeni bogowie zwołali naradę, prosząc o pomoc starą czarownicę, mającą konszachty z juszami. Do klęski demonów przyczyniła się bogini Disani w wyżej opisany sposób.
Do mitologii kafirskiej nawiązał amerykański pisarz John Updike (1932 – 2009) w opowiadaniu ,,Bóg mówi’’ ze zbioru ,,Muzea i kobiety oraz inne opowiadania’’ (1972). Występujący w nim Gish Imra był synem zamordowanego władcy fikcyjnego, środkowoazjatyckiego państwa, Nuristanu.
W języku polskim hasła przybliżające wierzenia Kafirów można znaleźć w pracy Andrzeja Kempińskiego ,,Encyklopedia mitologii ludów indoeuropejskich’’. Pisząc tego posta korzystałem również z artykułu Nicka J. Allena ,,Some gods of Pre – Islamic Nuristan’’ opublikowanego w ,,Revue de l’histoire des religions’’ z 1991 roku.
1 Odsyłam do posta: ,,Bogowie Germanów’’.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz