,,Niech na serbskiej błyszczy gałęzi
bratniej zgody złoty owoc
Boże zbaw nas, Boże ochroń
serbskie ziemie, serbski ród’’
- Jovan Djordjević ,,Sprawiedliwy Boże’’ (1872),
aktualny hymn Serbii (fragment)
W maju 2025 r. przeczytałem ,,Historię Królestwa Słowian czyli Latopis Popa Duklanina’’ (łac. ,,Presbiteri Diocleatis regnum Slavorum’’), zabytek serbskiej historiografii z XII – XIII wieku w polskim przekładzie Jana Leśnego (1947 – 1994) z 1988 r. Dowiedziałem się o nim po raz pierwszy na studiach z pracy Jerzego Strzelczyka ,,Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian’’ 1. Nazwa latopis, użyta po raz pierwszy w 1874 r. przez chorwackiego historyka, Ivana Črčića (1830 – 1897) jest błędna z powodu braku w omawianym tekście źródłowym jakichkolwiek dat rocznych. Bardziej jest to kronika genealogiczna. Przekład włoski Maura Orbiniego ukazał się w 1601 r,, zaś 1722 r. Sawwa Władysławicz Raguzinski przetłumaczył dzieło na język rosyjski. Przekłady serbsko – chorwackie były wydawane w latach 1853, 1950 i 1967.
Pop Duklanin był nieznanym z imienia duchownym katolickim z Księstwa Dukli, starożytnej Dioklei.
,,Mieszkańcy byłej Jugosławii słowem dukla określali górski obszar zajmowany przez jedną z zadróg, rodowo – plemiennych wspólnot bałkańskich Słowian’’ - Witold St. Michałowski ,,Szamańskie safari’’
Pochodził z miasta Baru, w którego nazwie zostało podkreślone położenie po przeciwnej stronie włoskiego Bari. W swojej kronice wykazał ogromną przychylność ludności romańskiej. Przedmiotem sporu historyków jest to czy Pop Duklanin zapisał najstarszą wersję swojej kroniki głagolicą 2 czy cyrylicą oraz czy w ogóle był Słowianinem. Niektóre teorie identyfikują go z czeskim cystersem Rudgerem lub arcybiskupem barskim Grzegorzem.
Kronika przedstawia dzieje VI – XII wieku rozgrywające się w legendarnym, południowosłowiańskim Królestwie Zety, na terenach obecnych państw: Serbii, Czarnogóry, Bośni i Hercegowiny, Chorwacji, Bułgarii i Albanii (Skadar, czyli dzisiejsza Szkodra).
Zbiorowym bohaterem jest legendarna (tak jak polscy Popielidzi i chińscy cesarze z rodu Xia 3) dynastia Swewladićów, założona przez Gotów, lud germański, błędnie uznany za Słowian (w XXI wieku turbolechici uparcie trzymają się tego błędu). Pop Duklanin wymienił jako swoje źródła ,,Księgę Gotów’’ i ,,Metodiusza’’; najprawdopodobniej oba fikcyjne. Kronika jest pełna fantazji i nieścisłości, przy znikomej ilości faktów historycznych. Jej wartość źródłową można porównać z ,,Historią królów Brytanii’’ Geoffreya z Monmouth 4.
Swewlad I był ojcem Brusa, Totili i Ostroila, ojca Swewlada II, ojca Silimira, ojca Bladina, ojca Ratomira. Po jego śmierci panowało czterech nieznanych królów. Gdy umarł ostatni z nich na tron wstąpił Swetomir, ojciec Świętopełka, ojca Swetolika, ojca Władysława i Tomisława, ojca Sebesława, ojca Razbiwoja i Władymira I, ojca Chranimira, ojca Twardosława i nieznanego syna, syna Ostriwoja, ojca Tolimira, ojca Pribysława, ojca Krepimira, ojca Swetozara, ojca Radosława I, ojca Czasława i Petrysława I, ojca Bello – Pawlimira I, ojca Tyszemira, ojca Prelimira i Kraszimira.
Synami Prelimira byli: Chwalimir I, Bolesław (ojciec Sylwestra), Dragisław i Swewlad III.
Synami Kraszimira byli Stefan i Leget, ojciec siedmiu nieznanych synów.
Sylwester był ojcem Tugemira, ojca Chwalimira II, ojca Petrysława II, Dragimira i Mirosława I.
Synem Petrysława II był św. Władymir II, ojciec Gojisława.
Synem Dragimira był Dobrosław I, ojciec Michała I, Saganka, Radosława II i Predimira.
Synami Michała I i nieznanej Greczynki byli: Władymir III (ojciec Władymira IV i dziad Michała II), Prijasław, Sergiusz, Deria, Gabriel, Mirosław II, Bodin, Dobrosław II i Petrysław III (ojciec nieznanego syna).
Synami Gabriela byli Nikefor i Teodor,
Synami Bodina byli Michał III, Jerzy, Archiriz i Tomasz.
Dziećmi Radosława II byli: Branisław, Gradysław (ojciec Petrysława IV), Chwalimir III, Koczapar, Wojsław, Dobrosław III, Pribinek i cztery nieznane córki.
Dziećmi Branisława byli: Predichna, Petrysław IV, Gradichna (ojciec Radosława III, Jana i Władymira V), Twardysław, Dragil, Dragichna (ojciec Prwosza, Grubeszy II, Nemanji i Stracimira) i Grubesza I.
Boczne linie dynastii panowały w Raszce, Dukli (Zecie, obecnie Czarnogóra), Trawunii i Zachlumiu.
Swewlad I był okrutnym królem pogańskich Gotów, barbarzyńca najeżdżającym chrześcijan. Legenda o jego trzech synach (Brusie, Totili i Ostroilu) stanowiła nawiązanie do biblijnych trzech synów Noego (Jafecie, Semie i Chamie).
Historycznym pierwowzorem i imiennikiem Totlili był król Ostrogotów zmarły w 552 r. Kiedy najechał Italię, św. Benedykt z Nursji, założyciel klasztoru na Monte Cassino przepowiedział mu śmierć. Proroctwo wypełniło się 5.
Chociaż Silimir i jego syn, Bladin byli poganami, odnosili się przyjaźnie do chrześcijan. Sprawowali pokojowe rządy.
Prześladowcą chrześcijan był natomiast Ratomir i jego czterej nieznani z imienia następcy. Władcy ci zostali zapomniani z powodu swego okrucieństwa. Nasuwa się tu analogia z legendarnym, polskim władcą, Bolesławem Zapomnianym.
Świętopełk przyjął chrzest z ręki św. Cyryla. (Kronikarz pomylił go ze Świętopełkiem, historycznym księciem Wielkich Moraw). Pierwszy chrześcijański król Słowian zwołał siedmiodniowy wiec na równinie Dalma. Zostały na nim wyłożone zasady nowej religii. Ustanowiono podział królestwa na Białą i Czerwoną Chorwację oraz Serbię. Wprowadzono godności banów (wojewodów) i żupanów (komesów).
Władysław był pełnym pychy mocarzem. Został ukarany za bezbożność pochłonięciem przez ziemię, podobnie jak biblijny Korach i Amfiaraos z mitologii greckiej.
Tomisław odparł najazd Attyli, króla Węgrów 6. W rzeczywistości to starożytne imię odnosiło się do Arpada. 7
Pawlimir I wychowywał się w Rzymie, gdzie szanowano go za odwagę. Otrzymał za nią imię Bello, pochodzące od Bellony, bogini wojny. Bronił Italii przed saraceńskimi piratami. Założył Dubrownik w skalistym miejscu, które starożytni Grecy nazywali Lausium (od tego greckiego słowa miała się wywodzić nazwa Raguza). Stoczył bitwę nad rzeką Lim z Lutomirem, zbuntowanym banem Raszki. W bitwie pod Belliną pokonał Węgrów i zbuntowanych Sremian.
Prelimir zawarł pokój z Raszką. Poślubił piękną Prechwałę, córkę poległego żupana Lutomira, siostrę Plena i Radigrada.
Leget był chromy na obie nogi. Z opiekującą się nim służącą, Lovicą miał siedmiu nieznanych synów. Wymordowali za tyrańskie rządy Prelimira. Ocalał tylko Sylwester, syn Bolesława. Ród Legeta dotknęła kara Boska za bratobójstwa. Wymarł z powodu chorób i waśni.
Mirosław I utonął podczas rejsu po jeziorze Balta.
Św. Władymir II pokonał plagę jadowitych węży. Dzięki jego wstawiennictwu u Boga gady straciły swój jad. Czyhających na monarchę zbójców przeraził widok ochraniających go aniołów. W końcu jednak został zabity przez siepaczy Władysława, cesarza Bułgarów. Oprawcy ucięli głowę świętemu królowi. Ucztujący Władysław został za swą zbrodnię ukarany śmiercią przez anioła. Ukochaną żoną Władymira II była Kosara, pobożna i wrażliwa księżniczka bułgarska. Opiekowała się nim gdy przebywał w niewoli jej ojca, cesarza Samuela.
Historyczność Bodina (1081 – ok. 1101/ 11020 potwierdza ,,Historia Ecclesiastica’’ Orderyka Vitalisa, w której padają słowa: ,,Bodinus Sclavorum rex’’. Miał złą żonę Jakwintę (Hiacyntę, imię popularne wówczas na południu Włoch). Otruła Władymira IV, aby zapewnić sukcesję swemu synowi, Jerzemu. Bodin i Jakwinta zostali porównani do ewangelicznych Heroda i Herodiady. Polskim odpowiednikiem Jakwinty była Ryksa, żona Popiela II.
Radosław III toczył z pomocą braci walki z Desą, synem Urosza o odzyskanie Zety i Trawunii. W tym miejscu narracja urywa się.
Pop Duklanin przedstawił legendarne początki Bułgarów. Błędnie wywodził ich nazwę od rzeki Wołgi (podobnie jak anonimowy autor ,,Kroniki Wielkopolskiej’’). Bardziej prawdopodobne, że etnonim Bułgarzy pochodzi od tureckiego bulga, czyli pomieszanie. Wodzem Bułgarów w drodze na Bałkany był chan Kris, nazywany kaganem czyli cesarzem.
Protoplastą żupanów Raszki był Tihomil, syn księdza z Rabiki w prowincji Sraga, siłacz i łowczy Czasława. Zbiegł z jego włości po tym jak na polowaniu zabił niechcący kijem Palusię, ulubioną myśliwską sukę władcy. Walczył z najazdem Węgrów. W bitwie pod Civelino zabił ich księcia, Kisa i odrąbał mu głowę. Nazwa pola bitwy pochodziła od jęków konających Węgrów, które przypominały świński kwik (serbski odpowiednik polskiej legendy o bitwie na Psim Polu). Tihomil miał wiele cech wspólnych z biblijnym królem Dawidem. Pod pewnymi względami przypomina również Aloszę Popowicza z ruskich bylin (syn duchownego broniący ojczyzny na polu bitwy) 8.
Kronika Popa Duklanina wywarła duży wpływ na kształtowanie się świadomości narodowej Słowian Południowych.
1 Odsyłam do posta: ,,Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian’’.
2 Odsyłam do posta: ,,Głagolica’’.
3 Odsyłam do posta: ,,Turbo Chińczycy’’.
4 Odsyłam do postów: ,,Historia królów Brytanii’’, ,,Przepowiednie Merlina’’ i ,,Legenda o Geoffreyu z Monmouth’’.
5 Totila jest jednym z bohaterów mojego opowiadania fantasy ,,Vitek Ursinus’’ dostępnego na tym blogu.
6 Odsyłam do postów: ,,Attyla w mitologii węgierskiej’’ i ,,Turbo Węgrzy’’.
7 Odsyłam do posta: ,,Arpad’’.
8 Odsyłam do postów: ,,Alosza Popowicz’’, ,,Alosza Popowicz i Tuharyn Zmiejewicz’’ oraz ,,Alosza Popowicz i Wąż Tugaryn’’.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz