Antylopy

Antylopy są grupą ssaków parzystokopytnych, spokrewnionych z kozami i jeleniowatymi. Żyją w Eurazji i Afryce, z czego więcej gatunków żyje w tej ostatniej.

2 mln lat temu na stepach Europy i Azji aż po Alaskę żył suhak. Ta reliktowa antylopa nazywana bywa sajgą. Obecnie przetrwała na stepach Rosji, Mongolii i Chin. Dawniej żyła również na Ukrainie. Jej areał zmniejszył się w wyniku niekontrolowanych polowań. Jak suhak wygląda? Ciało krępe, pokryte płowym maskującym futrem. Głowa gruba i niekształtna, rogi proste. Nos wydłużony w ,,trąbkę'' stanowi rodzaj filtra. Jest pod ochroną.

Inną azjatycką antylopą jest nilgau. Sylwetką przypomina nieco krowy zebu i jest największą z antylop Azji. Skóra jasnobrązowa (ubarwienie samca jest ciemniejsze niż samicy). Samiec posiada ponadto krótkie i proste, czarne rogi, a także kępkę włosów na podgardlu. Żyje w Indiach.

W Afryce żyje gnu, które dzielimy na kilka gatunków: gnu brunatne, białobrode i pręgowane. Od XVII – XVIII wieku sprowadzano je do Europy i w cyrkach jak i wędrownych menażeriach pokazywano te antylopy publiczności i zbierano za to pieniądze. Nikt jednak nie zastanawiał się nad klasyfikacją tej antylopy. A wygląda cudacznie! Przypomina wychudzonego konia z głową krowy. Do bydła jest podobne ponoć także w smaku mięsa. Oto jak określił te dziwolągi brytyjski myśliwy Pringle:

,,Chociaż gnu posiada charakterystyczne cechy antylopy, to jednak w zewnętrznym swym składzie, w całej postaci, w ruchach, nawet w smaku mięsa wyraźnie posiada oznaki bliskiego powinowactwa z bydłem rogatym. Obok innych właściwości spostrzegłem, że gnu podobnie jak bawół i byk są wrażliwe na widok czerwonego koloru; czasem zbliżając się do nich zawieszaliśmy na drągu czerwoną chustkę; zabawne było patrzeć na ich dziwaczne zachowanie się; biły się po bokach ogonami, szarpały ziemię racicami w największym rozdrażnieniu jakby chciały się rzucić na nas, lecz gdy chcieliśmy dać do nich ognia, wtedy uciekały, ale w pewnej odległości powtarzały znowu to samo.

Jak powierzchowność tak i charakter ich jest dziwny. Z ponurym i dzikim spojrzeniem w razie niebezpieczeństwa rzucają się ze spuszczonym łbem na przeciwnika i nagle w stanowczej chwili zatrzymują się, zwracają w nazad i w największym pędzie uciekają. Czasami całymi godzinami stoją w jednym miejscu, patrząc nieruchomo przed siebie i nagle bez żadnego widocznego powodu uciekają. Ponieważ jednak nie można z góry obrachować tych wybryków ich humoru, przeto polowanie na te zwierzęta nie jest wolne od niebezpieczeństwa i nieszczęśliwe wypadki nie są rzadkością''.

Rogi występują u przedstawicieli obydwu płci. W XIX wieku z ogonów gnu wytwarzano packi na muchy. Żyją w stadach o silnie rozbudowanym życiu społecznym, razem z innymi antylopami, zebrami i strusiami. Samce są bardzo agresywne, zajmują przylegające do siebie terytoria, na których tolerują wyłącznie samice. Walczą ze sobą codziennie, aby uniknąć walk z samicą. Podczas walki klęczą i bodą się głowami, nie robią sobie nawzajem krzywdy. Ciężarne samice gromadzą się w niewielkie stadka. Noworodki gnu są bardzo szybkie, mogą biegać kilka sekund po urodzeniu. Podczas ucieczki matka gnu broniąc swoje młode wydala łożysko, aby odwrócić uwagę drapieżnika. Początkowo rogi gnu są proste, później sukcesywnie rozchylają się na boki.

Są też inne ,,krowiaste'' antylopy. Antylopa krowia zwana bawolcem różni się od imienniczki bardziej smukłym (jak na krowę) korpusem. Rogi krzywe, zagięte do tyłu. Ubarwienie brązowe.

Jednym z podgatunków bawolca był bawolec krowi. Żył w Afryce Północnej i Środkowej. Wyginął na skutek zmasowanych polowań już w 1925 r. (w Algierii). Ostatni osobnik zginął w berlińskim zoo w 1945 r.

Tymczasem w wieku XIX wytępiono inną antylopę – antylopę modrą żyjącą w Afryce Południowej. Miała smukłą budowę ciała i długie rogi zagięte do tyłu. Sierść koloru szaro – niebieskiego. Po antylopie modrej zostało kilka skór.

Antylopa szabloroga natomiast ma długie, grube rogi. Sierść samca jest czarna, a samicy jasnobrązowa. U obu płci występuje grzywa.

Pokrewieństwo z kozami uwydatniło się w nazwie jednej antylopy; angielskie ,,water buck'' – kozioł wodny to synonim koba liczi czującego się jednakowo dobrze zarówno na lądzie jak i na bagnach. Sierść brązowa, na ramionach i udach jaśniejsza, brzuch i zad (wyposażony w lustro) – białe. Zakończenia nóg są czarne, podobnie jak rogi. Ogon puszysty. Racice są szerokie i elastyczne, chronią przed zapadaniem się w błoto. Rogi długie, wygięte do tyłu i ostrymi końcami skierowane do przodu.

Niala grzywiasta ma sierść jasno lub ciemno ubarwioną, zdobną w piękne, białe pasy. Samce posiadają bujną grzywę i jasno – szare, grube, skrzyżowane rogi. W odróżnieniu od innych antylop, niala grzywiasta zamieszkuje lasy tropikalne zamiast sawann.

Nieco podobnie wyglądają kudu, które dzielimy na kudu wielkie i kudu małe. Sierść ciemnobrązowa z białymi paskami. U samców wyszczerbiona grzywa na grzbiecie i długie, szare rogi wyglądające jak korkociąg. Owe rogi są ich zgubą, ponieważ zdradzają je drapieżnikom i należą do cenionych trofeów łowieckich.

Adaks jest typową antylopą pustynną. Ma piaskowe, niekiedy nawet białe ubarwienie ochronne maskujące wśród piasków,  na pysku czarno – białe. Rogi długi i rozłożyste.

Największą antylopą świata jest eland żyjący w Afryce. Osiąga 2 m wysokości w kłębie (warto sobie uzmysłowić, że 10 – letnie dziecko osiąga przeciętnie 1,2 m wysokości). Rogi długie i proste. Skóra jasnobrązowa, na przednich nogach czarne łatki. Podgardle zwieńczone worem skóry z czarnym kosmykiem. Ogon krótki zakończony czarnym, okrągłym chwostem. Nazwa eland utworzona przez Burów oznacza łosia.

Podobnie jak adaks, również oryks był hodowany przez starożytnych Egipcjan w zagrodach. Ta piękna antylopa ma pysk wydłużony w kolorze czarno – białym, rogi długie i proste, koloru czarnego, ciało szare lub beżowe. Żyje w Afryce i w Azji Południowo – Zachodniej. Rasa arabska tej antylopy od wieków była otaczana nimbem tajemnicy i zabobonów. Części jej ciała były bardzo poszukiwane jako panaceum na wszelkie dolegliwości. Te absurdalne wierzenia stały się dla oryksów groźne w XX wieku, kiedy to nowocześnie wyposażeni szejkowie arabscy mordowali te antylopy całymi stadami. Jednak udało się je uratować z pomocą majora Iana Grimwoode'a. Ostatnie kilka sztuk umieszczono w zoo w Phoenix w Arizonie (USA). Udało się rozmnożyć te kilka antylop, po czym sprowadzić na dawne tereny, gdzie uzyskały ochronę prawną.

A wie Czytelnik czym różni się gazela od antylopy? Gazele nie stanowią jednostki systematycznej. Jest to tylko grupka smukłych, jasno ubarwionych antylop, charakteryzujących się swoistym wdziękiem.

Należy do nich impala. Sierść płowo – brązowa, brzuch biały. Rogi poskręcane, długie i ostro zakończone.

Innym przykładem jest gazela Thompsona. Ma rogi krótsze niż u impali. Sierść jasnoruda, boki czarne, podbrzusze białe.

Podobnie ubarwiony jest dorkas, ale z większą przewagą koloru rdzawego. Rogi czarne i cienkie. Oprócz Afryki, dorkas zamieszkuje również Arabię Saudyjską. Jest gatunkiem ginącym z powodu licznych polowań.

Zajmijmy się teraz liliputami w antylopim rodzie. Należy do nich koziołek skalny. Ma krępe ciało niewielkich rozmiarów. Sierść koloru brązowo – szarego. Oczy duże i czarne. Rogi krótkie i czarne. Żyje w górach Afryki.

Słowo ,,dujker'' pochodzi od afrykanerskiego określenia nurka. Nazwa ta pasuje do małej, afrykańskiej antylopy, dujkera zebrowatego, który chroni się przed drapieżnikami kryjąc się w wysokiej trawie. Ubarwienie brązowe, na grzbiecie występują czarne i białe pasy. Rogi krótkie i czarne, występują u obu płci. ¹

Najmniejszą antylopą świata jest antylopa karłowata (26 cm długości). Ubarwienie brązowo – szare. Rogi małe i czarne. Żyje w Afryce.

1 Obecnie dujkerów nie zalicza się już do antylopa, ale uznaje się je za odrębny rząd ssaków parzystokopytnych.