,,Legendy''

 

,,Torgny Lindgren (1938 – 2017) Jeden z najważniejszych szwedzkich pisarzy po II wojnie światowej. Karierę literacką zaczynał od poezji, ale rozpoznawalność przyniosła mu powieść Droga wężowa na skale (1982), którą w 1986 roku przeniesiono na duży ekran. Od 1991 roku do śmierci był członkiem Akademii Szwedzkiej. Jego prozę wielokrotnie nagradzano, m.in. prestiżowymi Prix Femina étranger i Nagrodą Augusta, i przetłumaczono na ponad 30 języków’’ - z informacji na skrzydełkach okładki

W maju 2024 r. przeczytałem ,,Legendy’’ (szw. ,,Legender’’) Torgny Lindgrena; zbiór 13 opowieści fantastycznych z 1986 r. w polskim przekładzie Tomasza Feliksa.

Akcja tych utworów rozgrywa się od starożytności po XX wiek w Szwecji, Ziemi Świętej i Indiach.

Istoty fantastyczne

Freja była skandynawską boginią miłości i płodności. W opowiadaniu Lindgrena była żoną kamiennego olbrzyma Rungnara. Kazała mu tytułować ją ,,bogiem’’ i miała z nim syna, Głazka.

W miasteczku Mora ¹ w Dalarnie żyła dobrotliwa olbrzymka nazywana Dziewką. Jej kieszeń stanowiła bezpieczne schronienie dla malarza Andersa Zorna (1860 – 1920). Po utracie Dziewki malarz przeżywał trudne chwile, aż w końcu mądry lekarz umieścił go pod sercem pielęgniarki.

Zły Duch (pomylony z Duchem Świętym) mieszkał w lodówce wśród ryb i krabów. Połączył w parę kulturystkę i kulturystę, który uległ wypadkowi podczas podnoszenia ciężaru. Później Duch nakłonił kobietę, aby wyrzuciła swego partnera przez okno. Komentarzem do tego opowiadania mogłyby być słowa św. Pawła: ,,Sam bowiem szatan podaje się za ducha światłości’’ - 2 Kor 11,14.

W XX – wiecznej Szwecji żyli pan i niewolnik złączeni w jedno ciało. Nazywali się Ulv i Bolde. Początkowo cieszyli się dużym zainteresowaniem opinii publicznej. Zabili osobę trzecią, Boego, który chciał do nich dołączyć. Potem uśmiercili się nawzajem.

W antologii można też przeczytać o rolniku, który zabił mierniczego i lekarza. Z ich szczątków wyrosły ziemniaki o nietypowych kształtach. Stanowi to nawiązanie to nawiązanie do kompleksu mitologicznych bohaterów, zwanych ,,dema’’, czyli ludzi lub bóstw, których martwe ciała zamieniły się w użyteczne rośliny, bądź inne dobra (np. Hainuwele - na ilustracji, Kronos, Ozyrys, Pan Ku, Uke Mochi, Tiamat, Ymir).

Piłkarz ukarany śmiercią poprzez łamanie kołem za podanie piłki do tyłu, został wskrzeszony przez Jezusa Chrystusa. Wędrując przez las zaszedł do sąsiedniego miasta, w którym zrobił imponującą karierę piłkarska, zakończoną tragiczną śmiercią na boisku. Jego prześladowcą był krótkorogi byk (lub człowiek porównywany do tego zwierzęcia).

Postaci historyczne

Starotestamentowy Jozue (XIII wiek p. n. e.) został przedstawiony w niezbyt pochlebny sposób, jako nienasycony żarłok o wielkim brzuchu i okrutnik. Miał obsesję konsumpcji jagnięcia żyjącego na krańcu Ziemi Obiecanej, zanim dorośnie a jego mięso stanie się łykowate.

Budda (ok. 563 – 483 p. n. e.) został wystawiony na ciężką próbę przez demona (Marę?), który przybrał postać sokoła ścigającego gołębicę. Zmuszony do wyboru między spowodowaniem śmierci drapieżnika lub jego ofiary, Budda wybrał trzecie rozwiązanie. Ofiarował sokołowi swoje ciało, które pokroił na kawałki, aż do samego szkieletu. Lindgren tworząc tę opowieść wykorzystał hinduistyczny mit o pobożnym królu Usinarze (w innej wersji: Sibim), który ślubował nie krzywdzić żadnego stworzenia. Postaci sokoła i gołębia przybrali w celu wypróbowania go, bogowie Indra i Agni. Również Usinara wolał nakarmić drapieżnego ptaka swoim ciałem miast poświęcać życie gołębia.

Apostoł św. Jakub Młodszy (? - 62), syn Alfeusza (nie mylić ze św. Jakubem Starszym, synem Zebedeusza) miał żonę Mariam, którą zostawił, aby wędrować wraz z Chrystusem. Z niecierpliwością oczekiwał całkowitej przemiany świata. Tymczasem Mariam pogrążyła się w rozpaczy. Gdy Jakub umarł, opluła i pozbawiła oka jego zwłoki. Wówczas apostoł zmartwychwstał i po raz pierwszy okazał jej miłość.

Szwedzcy nobliści Selma Lagerlöf (1858 – 1940) ² i Verner von Heidenstam (1859 – 1940) darzyli się platoniczną miłością. Verner potrafił chodzić po wodzie, podczas gdy Selma była pozbawiona tej umiejętności. Zdołała za to napisać więcej książek.

Torgny Lindgren nieraz pytał w swoich opowiadaniach o istotę relacji człowieka z Bogiem. Początkowo był luteraninem, później zaś przeszedł na katolicyzm ;).

1 Odsyłam do posta: ,,Szwedzkie Salem’’.

2 Odsyłam do posta: ,,Cudowna podróż tom I’’.