niedziela, 6 czerwca 2021

,,Pałac Snów''

 

,, […] W 1961 komunistyczni przywódcy A.[lbanii] zerwali stosunki dyplomatyczne z ZSRR (oskarżonym przez nich o ‘rewizjonizm’), 1962 A. przestała uczestniczyć w pracach RWPG, 1968 wystąpiła z Układu Warszawskiego i nawiązała bliską współpracę polit. z ChRL. Równocześnie nasilono komunistyczną indoktrynację społeczeństwa, odciętego całkowicie od kontaktów ze światem zewnętrznym. W 1967 zamknięto świątynie wszystkich wyznań, wszelka działalność o charakterze rel. została zakazana. […] Od 1968 gospodarka kraju była całkowicie uzależniona od pomocy chiń., wstrzymanie tej pomocy 1978, wskutek krytyki przez komunistyczne kierownictwo A. polityki zagranicznej ChRL, spowodowało całkowite załamanie się gospodarki. [...]’’ - ,,Encyklopedia Powszechna Wydawnictwa Gutenberga tom 23 Suplement A do Chiny’’






W czerwcu 2021 r. przeczytałem ,,Pałac Snów’’ (tytuł oryginału: ,,Pallati i Ëndrrave’’) Ismaila Kadarego; albańską dystopię fantasy pisaną w latach 1976 – 1981 w polskim przekładzie Doroty Horodyskiej.






,,Kádáre, Ismail (ur. 1936), pisarz i poeta albański, tworzący od 1990 we Francji. Twórczość K. poświęcona jest egzystencjalnej tragiczności ludzkiego losu, uwikłanego w wielorakie uwarunkowania zewnętrzne zagrażające ludzkiej godności. Autor powieści, m.in. Generał martwej armii (1964, wyd. pol. 1984), Krew za krew (1980, wyd. pol. 1988), opowiadań, nowel, utworów poetyckich, m.in. zbiór Përse mendohen Këto male (1964)’’ - ,,Encyklopedia Powszechna Wydawnictwa Gutenberga tom 25 Suplement Grancille do kongijski konflikt’’


Kadare był pierwszym laureatem edycji międzynarodowej The Man Booker Prize. Jest także kandydatem do Literackiej Nagrody Nobla.

Aby zmylić komunistyczną cenzurę akcja ,,Pałacu Snów’’ rozgrywa się zimą w XIX – wiecznym Stambule; stolicy imperium osmańskiego jeszcze przed wojną o niepodległość Grecji w latach 1821 – 1832.






Głównym bohaterem jest młody Albańczyk; Mark – Alem Ura. Po kądzieli pochodził ze starego, arystokratycznego rodu Ciuprilich (tur. Köprülü), z którego w przeszłości wyszło pięciu wezyrów. Ponadto Ciuprili – jako jedyny ród w Europie i na świecie – byli bohaterami poświęconego im bośniackiego eposu. Mark – Alem otrzymał pracę urzędnika w Pałacu Snów. Zaczął od pracy w dziale Selekcji, szybko awansując na stanowisku w Interpretacji, aż w końcu został państwowym dygnitarzem. Choć wszyscy traktowali go teraz z wielkim szacunkiem, nie dało mu to szczęścia. Tymczasem rodowy epos stał się przyczyną tragedii Ciuprilich, bowiem ściągnął na rodzinę Marka – Alema gniew i zawiść sułtana. Kiedy w czasie przyjęcia rodzinnego miał występ albańskich i bośniackich rapsodów, do rezydencji wdarło się wojska. Poeci zostali na miejscu wymordowani, zaś Kurt – ulubiony wujek Marka – Alema został aresztowany i niedługo potem ścięty.







Tytułowy Pałac Snów (tur. Tabir Seraj) mieszczący się w niebieskim budynku pełnym niekończących się, ciemnych korytarzy, był tajną państwową instytucją gromadzącą i analizującą sny z całego imperium w celu zduszenia możliwości buntu już na poziomie podświadomości. Wewnątrz pałacu czuło się dojmujące zimno (ponoć emanowały nim spisane sny) i wszechobecną grozę. Sny mieszkańców imperium spisywano na najdalszych jego rubieżach, po czym były dostarczane przez dostawców dysponujących konnymi wozami. Sny były kopiowane, sortowane, interpretowane i umieszczane w rozległych archiwach. Niekiedy śniący byli wzywani do pałacu gdzie przesłuchiwano ich bez przerwy dniami i nocami, aż do ich śmierci z wyczerpania. Wówczas urzędnicy wynosili ich ciała w czarnych trumnach. Mistrzowie Snu mieli za zadanie wyodrębnić Arcysen, czyli sen szczególnie groźny dla bezpieczeństwa państwa i przedstawić go sułtanowi. Działo się tak co najmniej od czasów bitwy na Kosowym Polu. Zdarzało się też, że niektóre sny, a nawet Arcysny były fałszowane na potrzeby walki politycznej (istniał konflikt między rodem Ciuprilich a Pałacem Snów).







Powieść Kadarego jednocześnie wciąga, przeraża bardziej niż ,,Rok 1984’’ George’a Orwella, pobudza wyobraźnię i daje do myślenia. Jest alegorią totalitarnego reżimy Envara Hoxhy jak również innych systemów dążących do całkowitej kontroli nad ludźmi i nie wahających się ich bardzo okrutnie krzywdzić (np. scena spotkania w kawiarni ludzi oślepionych z rozkazu sułtana). Innym fragmentem zapadającym w pamięć jest sen o piekle państw, do którego schodzą dawne imperia, aby potem odrodzić się w nowej postaci. Przykładowo imperium Tamerlana odrodziło się pomalowane całe na czerwono, aby zamaskować plamy krwi (czytelna aluzja do totalitarnego ZSRR).

1 komentarz:

  1. Brzmi interesująco gdyż historia Albanii jak i sama Albania jest mało poznana w naszym kraju. I żartobliwa teoria spiskowa że Albania tak naprawdę nie istnieje i łańcuszek z ''albańskim'' wirusem też się znikąd nie wzięły ;) Co ciekawe do dzisiaj Chiny mają pewien wpływ w Albanii gdyż Chińskie Radio Międzynarodowe wynajmuje maszt nadawczy na terenie Albani pracujący na falach krótkich...

    OdpowiedzUsuń