Allen Ginsberg

 

,, [...] wpływowy poeta beatowy Allen Ginsberg [...] zafascynowany magicznymi grzybami rozebrał się i postanowił naga skakać po ulicach Bostonu, aby wszystkim przekazać radosną nowinę. 'Nauczymy ludzi, jak przestać nienawidzić', mówił rozentuzjazmowany i ogłaszał: 'Rozpoczynamy ruch na rzecz pokoju i miłości'. Kiedy Leary go powstrzymywał, ponieważ za zewnątrz była zima, Ginsberg skoczył do najbliższego aparatu z zamiarem zatelefonowania do amerykańskiego prezydenta, pierwszego sekretarza KPZR i Mao Tse - tunga. Ponieważ nie udało mu się dotrzeć do decydentów, zadzwonił z łóżka do swojego kolegi Jacka Keroucka, autora kultowej powieści W drodze. Ten musiał mu obiecać, że w przyszłości zamiast speedem [amfetaminą - przyp. T. K.] zajmie się psychodelikami'' - Norman Ohler ,,Odurzeni. Naziści, CIA i sekretna historia psychodelików''

 

    Allen Ginsberg (1926 - 1997) napisał min. ,,Skowyt i inne wiersze'' (1984), ,,Kadysz i inne wiersze'' (1992), ,,Utwory poetyckie'' (1984) i ,,Znajomych z tego świata'' (1992). Trzeba przyznać, że Amerykanin narozrabiał po grzybach jak pijany zając.

,,Prasłowiańskie źródła nowszej poezji polskiej''

 

,,Płomień rozgryzie malowane dzieje,

Skarby mieczowi spustoszą złodzieje,

Pieśń ujdzie cało...’’

- Adam Mickiewicz ,,Konrad Wallenrod’’

W 2008 r. przeczytałem pracę dr. Jolanty Krzysztoforskiej – Doschek ,,Prasłowiańskie źródła nowszej poezji polskiej’’ z 2000 r. Stanowi próbę rekonstrukcji zaginionego mitu pogańskich Słowian na podstawie folkloru Słowiańszczyzny zachodniej, wschodniej i południowej. Przesłankę do podjęcia tej próby stanowiły podobne wątki (np. ekstatyczny taniec w dziurawych butach) i rymy (hoditi – roditi, rosa – bosa), świadomie, bądź w sposób niezamierzony powielane w wierszach polskich poetów z XIX – XX wieku. Autorka wykorzystała prace etnograficzne Oskara Kolberga (1814 - 1890), Zygmunta Glogera (1845 - 1910), Joanny i Ryszarda Tomickich (,,Drzewo życia. Ludowa wizja świata i człowieka’’), Władimira Toporowa (1928 - 2005) i Wiaczesława Iwanowa (1929 - 2017) oraz Radoslava Katičicia (1930 - 2019) z Chorwacji.

Poddana analizie pod kątem występowania motywów prasłowiańskich została twórczość takich poetów jak: Bolesław Leśmian (1877 - 1937)¹, Maria Pawlikowska – Jasnorzewska (1891 - 1945), Teofil Lenartowicz (1822 - 1893), Tytus Czyżewski (1880 - 1945), Jan Kasprowicz (1860 - 1926), Kazimierz Przerwa – Tetmajer (1865 - 1940), Ernest Bryll (1935 - 2024), Seweryn Goszczyński (1801 - 1876), Wincenty Pol (1807 - 1872), Stanisław Młodożeniec (1895 - 1959), Jan Bolesław Ożóg (1913 - 1991), Tadeusz Nowak (1930 - 1991), Jalu Kurek (1904 - 1983), Emil Zegadłowicz (1888 - 1941) i Anatol Stern (1899 - 1968).

Na gałęzi Drzewa Świata (zwykle dębu) siedział mityczny ptak, nazywany zazwyczaj pawiem lub rajskim ptakiem ². Rosła też na nim złota rzęsa (frędzle), używana przez złotnika do wyrobu weselnego kubka. Jabłko, odgrywające ważną rolę również w kulturach innych niż słowiańska (np. chrześcijańskiej, greckiej, skandynawskiej i celtyckiej) było symbolem płodności. Typowo słowiański jest powtarzający się motyw toczonego jabłka. Wybrankiem dziewczyny zostawał młodzieniec, któremu udawało się złapać owoc (,,komu jabłko, temu dziewczyna’’ - mówiło przysłowie chorwackie).

Bohaterem jest młody bóg płodności (połabski Jarowit i ruski Jaryło). Jedzie na ,,zielonym’’ (tzw. siwym) koniu przez lasy i błota. Ma szablę i futrzaną czapkę. Cechami tego bóstwa zostali obdarzeni tacy bohaterowie folkloru jak:

a) Zielony Jerzy – postać z chorwackich obrzędów wiosennych ³.

b) XVIII – wieczny słowacki zbójnik, Juraj Janosik, nadludzko silny obrońca prostego ludu. Wyrywał potężne drzewa i gołymi rękami pokonał niedźwiedzia. W wierszu Ernesta Brylla kiedy jako niemowlę po raz pierwszy oddał mocz, austriaccy żandarmi odpłynęli do Wiednia. Został zamęczony z powodu zdradzieckiej kochanki ⁴.

c) ,,Król’’ Grzela – charyzmatyczny przywódca buntu XIX – wiecznych, zakopiańskich górników. Zniknął w niewyjaśnionych okolicznościach. Pamięć o nim przechowały pieśni starej Magdy.

d) Jan (Johannes) – dobroczynny olbrzym z pieśni Bałtów (kulturowo najbliższych Słowianom) nosił wysoką czapkę tak jak Janosik.

Celem zalotów była bogini Mara. Przebywała zamknięta w ogrodzie lub chodziła boso po pokrytej rosą łące. Porównywano ją do kukułki lub zwierząt futerkowych (łasicy, kuny, gronostaja, bobra). Zwracam uwagę, że w ,,Opowieściach z Wilżyńskiej Doliny’’ Anny Brzezińskiej występowała kobieta imieniem Gronostaj. Bogini miała dziewięciu braci – złotników, którzy wykuli złoty klucz, aby otworzyć bramę ogrodu. Związek junaka i dziewczyny był kazirodczy, ponieważ narzeczona okazała się siostrą swego wybranka ⁵. Po ślubie Mara (jako bogini śmierci) zamordowała męża z pomocą swej matki i siostry.

Choć przedstawione w książce tezy są dyskusyjne (tak jak każda inna próba rekonstrukcji mitologii słowiańskiej), może ona dostarczyć wielu cennych inspiracji twórcom fantasy ⁶.

1 Odsyłam do posta: ,,Bolesław Leśmian – arcypolski piewca Niesamowitej Słowiańszczyzny’’.

2 Należy tu odróżnić mitologiczne rajskie ptaki od ich zoologicznych odpowiedników z Nowej Gwinei, noszących tą samą nazwę.

3 Odsyłam do posta: ,,Maria Ognista i Jerzy Zielony: źródło inspiracji’’.

4 Odsyłam do posta: ,,Księga karpackich zbójników’’.

5 Odsyłam do posta: ,,Bratek w mitologii słowiańskiej’’.

6 Polecam również wpis: ,,Herby, legendy, dawne mity’’. Jest to recenzja książki, której autorzy (Marek Derwich i Marek Cetwiński) podjęli próbę odtworzenia mitologii słowiańskiej na podstawie polskich legend heraldycznych.