Fobie bohaterów

 

Każdy się czegoś boi. Conan bał się czarów. Geralt w młodości odmówił zabicia niedźwiedzia, które zlecili mu bartnicy, zasłaniając się wymyślonym, wiedźmińskim kodeksem (A. Sapkowski ,,Rozdroże kruków''). Banga, pies Piłata, choć był odważnym zwierzęciem, lękał się burzy (M. Bułhakow ,,Mistrz i Małgorzata''). W rzeczywistym świecie Józef Piłsudski bał się myszy. (,,Na widok szarego zwierzątka gotów był wskoczyć na krzesło'' - pisał Walerian Meysztowicz w ,,Gawędach o czasach i ludziach''). Odważnym nie jest ten, kto nie odczuwa strachu, ale ten kto potrafi nad zapanować. 

Refleksja motywacyjna

 Łatwiej jest wymyśleć i opisać bohatera, który się nie poddaje, niż samemu postępować w ten sposób. 

Znalezione w sieci

 

,,Dałem Bogu tysiące powodów, by przestał mnie kochać. Żaden z nich Go nie przekonał''. 

,,Rozdroże kruków''

 

,, … jak w słynnej paraboli o młodym Heraklesie na rozstajnych drogach, nagabywanym przez ‘Szczęśliwość – Nieprawość’, Eudaimonia – Kakia, a wybierającym szlak wskazany przez ‘Męstwo’, Arete [...]’’ - Zygmunt Kubiak ,,Mitologia Greków i Rzymian’’

,,Ruszył więc i wkrótce Kijów pozostawił daleko w tyle. Niespodziewanie dojechał do rozwidlenia trzech dróg. Na rozstajach leżał ogromny głaz, na którym były wyryte trzy napisy: ‘Kto pojedzie w prawo – będzie zabity’, ‘Kto pojedzie w lewo – będzie bogaty’, ‘Kto pojedzie prosto – będzie żonaty’.

Ilja Muromiec począł zastanawiać się: ‘Do żeniaczki jestem już za stary. Żadnego bogactwa nie pragnę. Pojadę więc na prawo, toć starcy mówili, że zabity nie będę’’ - Aleksander Barszczewski ,,Mocarni czarodzieje’’

W lutym 2025 r. przeczytałem ,,Rozdroże kruków’’, najnowszą powieść fantasy Andrzeja Sapkowskiego. Opisane są w niej przygody młodego wiedźmina Geralta, zaraz po opuszczeniu Kaer Morhen, nim jeszcze poznał trubadura Jaskra i czarodziejkę Yennefer ¹.

Akcja rozgrywa się w latach 1229 – 1231 post resurectionem (po zmartwychwstaniu proroka Lebiody) w królestwie Kaedwen. Na jego tronie w stołecznym Ard Carraigh zasiadał łakomy król Miodrag, stojący na czele elitarnego klubu smakoszy, zaś w poszczególnych prowincjach najwięcej do powiedzenia mieli lokalni możnowładcy.

Bardzo jeszcze niedoświadczony wiedźmin spieszył z pomocą wszystkim pokrzywdzonym, przez co sam popadał w kłopoty. Zabił marudera w obronie wiejskiej dziewczyny przed gwałtem. Oskarżony o morderstwo, omal nie został powieszony. (Swoją drogą tak właśnie działa prawo w Polsce, bardziej troszcząc o przestępców niż ich ofiary). Geralt uniknął stryczka dzięki interwencji starszego i bardziej doświadczonego wiedźmina, Prestona Holta. Pod jego opieką Geralt uczył się szermierki i zadawania zabójczych ciosów pięścią. Porzucił młodzieżowy sposób wysławiania się i dostał w prezencie czarną, skórzaną kurtkę ze srebrnymi ćwiekami. Z powieści można się dowiedzieć dlaczego klacz Geralta nazywała się Płotka. Poznajemy również autora paszkwilu ,,Monstrum albo wiedźmina opisanie’’ i inicjatora szturmu na Kaer Morhen, w którym poległo wielu wiedźminów. (W naszym świecie podobny destrukcyjny wpływ wywarły np. ,,Protokoły Mędrców Syjonu’’ i antypolski film ,,Zielona granica’’). Był nim czarodziej Artamon z Asguth, kochanek starej markizy Cervii Herrady de Graffiacane. Oboje chcieli doprowadzić do pogromu kapłanek bogini Melitele z Elsborga za pomoc udzielaną wiedźminom. Zostali jednak zabici przez Geralta. Podczas pobytu w Kaedwen wiedźmin był śledzony przez agentów szefa wywiadu, Estevana Trillo da Cunha. Pierwszą poznaną przez niego czarodziejką była uzdrowicielka Vrai Natteravn. Pod jej wpływem Geralt umożliwił Redfernowi Finneganowi uwolnienie ukochanej Ludmilly Vaikinen, uwięzionej na wysepce. Redfern i Ludmilla wywodzili się z dwóch nienawidzących się rodów. Przywodzi to na myśl ,,Romea i Julię’’ Szekspira, choć w tym przypadku zakończenie było szczęśliwe.

Podobnie inne książki Sapkowskiego, ta również obfituje w liczne i różnorodne nawiązania.

Paleontologia

Meganeura, która poturbowała Prestona Holta, zawdzięcza swą nazwę karbońskiej ważce o 75 cm rozpiętości skrzydeł.

Mamutak (Aepyornis maximus), przypominający 3 – metrowego strusia żył na Madagaskarze w plejstocenie i holocenie (do XVII wieku). Malgasze określali go nazwą vorumpatra. Był pierwowzorem ptaka Roka z arabskich baśni. Zdaniem kryptozoologów mógł przetrwać do naszych czasów. W powieści Sapkowskiego miał grzebień na głowie i długi, pierzasty ogon oraz atakował ludzi. Zabity w ich obronie przez Geralta trafił na stół króla Miodraga i jego Szlachetnego Bractwa Smakoszy.

Pierwowzorem skolopendromorfa, znanego już z innych utwór Sapkowskiego, mogła być artropleura. Ten karboński wij osiągał do 2,5 m długości. W przeciwieństwie do skolopendromorfa był jednak roślinożerny.

Mitologia grecka i rzymska

Dejanira była ostatnią żoną Heraklesa. Zazdrosna o urodziwą brankę, Iole, za radą umierającego centaura Nessosa (swego niedoszłego gwałciciela) uprała szatę męża w jego krwi. Wierzyła bowiem, że w ten sposób odzyska jego miłość. Rzekomy afrodyzjak palił Heraklesa żywym ogniem, aż ten postanowił zakończyć swoje cierpienie na ofiarnym stosie. W powieści Deianira była zazdrosną żoną margrabiego Luitpolda Lindenborga. Razem ze swoją niemą córeczką, Herzeloide (nawiązanie do Hercelajdy, matki rycerza Parsifala z legend arturiańskich) utkała magiczne okrycie, mające moc zamienić kobietę w strzygę. Mimo wyrządzonego przez nie zła, Geralt darował życie matce i córce.

Niewymieniony z imienia Prometeusz był legendarnym herosem, który skradł bogom ogień.

Hippokampy mogły żyć zarówno w wodach słonych jak i słodkich. Odżywiały się wodorostami. Dla ludzi były groźne jedynie w samoobronie. Geralt był świadkiem polowania na hippokampy, których mięso miało być spożyte podczas uczty Szlachetnego Bractwa Smakoszy.

Persefona była boginią świata podziemnego, żoną Hadesa. Jej imię nosiła żona hrabiego Gordona Finnegana.

Jupiter to inne imię rzymskiego boga Jowisza, utworzone z połączenia słów Iovis Pater. Jupiter Mello był królewskim komornikiem, który wstydził się swojego dziada, zwykłego chłopa.

Wierzenia germańskie

Lorelei, uwodzicielska syrena z XIX – wiecznej, niemieckiej legendy ² użyczyła swego imienia domowi publicznemu madame Pampinei Monteforte w Spynham. Zarówno Preston Holt jak i Geralt korzystali z usług zatrudnionych w nim prostytutek (Zoe, Hippolyty i Fervidy) czego nie pochwalam.

Demonologia słowiańska

Wśród potworów zabijanych przez Geralta na wczesnym etapie jego wiedźmińskiej kariery były kikimory i lesze.

Pierwsza strzyga, z którą walczył Geralt była 15 – letnią kochanką margrabiego Luitpolda Lindenbroga. Zamieniła się w potwora z powodu czarów jego żony, Deianiry. Mieszkała na cmentarzu i pożerała ludzi. Geralt zabił w walce.

Wodnik był mało inteligentnym humanoidem, przypominającym nieco żabę, który zamieszkiwał jeziora. Wchodził na pokład statku ,,Nihil Novi’’ (nazwa biblijna, zaczerpnięta z Księgi Koheleta) gdzie wyrządzał szkody. Wydawał z siebie dźwięk ,,brekek’’. Geralt darował mu życie.

Baba jaga z rosyjskich baśni leciała po nocnym niebie w stępie i zacierała za sobą ślady miotłą. Polowała na dzieci. Geralt zostawił ją jednak w spokoju, spiesząc na ratunek kapłankom bogini Melitele.

Mitologia Bałtów

Melitele, której świątynia znajdowała się w Elsborgu zawdzięcza swe imię problematycznej, litewskiej bogini, wzmiankowanej dopiero przez romantyczne źródła z XIX wieku. Jej imieniem został nazwany rocznik literacki Antoniego Edwarda Odyńca, ukazujący się w latach 1829 – 1830. Powieściowa Melitele posiada również cechy wiccańskiej Wielkiej Bogini ³. Jej kapłanki leczyły rannych wiedźminów i przyrządzały dla nich eliksiry. Z oddaniem opiekowały się Geraltem, okaleczonym przez żelazny potrzask.

Nawiązania literackie i filmowe

Powieść zawiera odniesienia do twórczości J. R. R. Tolkiena ⁴ (elfy i kowal; niziołek Augustus Hornpepper), ,,Frankensteina’’ Mary Shelley ⁵, Tadeusza Boya – Żeleńskiego ⁶ (,,Z tym największy jest ambaras, żeby dwoje chciało naraz’’), irlandzkiej ballady ludowej ,,Finnegan’s Wake’’ z 1850 r. (pijany Frederik Vaikinen spadł z masztu jak równie nietrzeźwy Tim Finnegan z drabiny), a nawet do ,,Świata według Kiepskich’’ ⁷ (wójt Bulava tak jak Ferdynand Kiepski mówił: ,,po pierwsze primo, po drugie primo, po trzecie primo’’).

Istoty wymyślone przez AS – a

Zatrawce przypominały wyglądem pawiany (,,małpy psiogłowe’’) i zamieszkiwały kopalnie. Były pierwszymi potworami, z którymi młody Geralt stoczył walkę.

Sierposz był bliżej nieokreślonym potworem, uzbrojonym w długie szpony. W przeszłości walczył z nim Preston Holt.

Zorill mieszkał w lesie. Przypominał jaszczura z pewnymi kocimi cechami wyglądu. Czyżby jego pierwowzorem mógł być rzeczywiście istniejący dziki kot, jaguarundi, którego nazwa oznacza ,,kota – jaszczura’’?

Leśne szraty były małpoludami o łysych głowach. Potrafiły wytwarzać broń z kijów i kamieni. Pożerały ludzi i defekowały w miejscu swego posiłku. Przypuszczam, że ich pierwowzorem mogły być koolakamba, łyse szympansy, stanowiące obiekt zainteresowania kryptozoologów.

Młody Geralt był bardzo pozytywnym bohaterem. Wrażliwy na cudzą krzywdę, bronił zagrożonych nie tylko wtedy gdy spodziewał się zapłaty. Postępował daleko bardziej szlachetnie i uczciwie niż większość sobie współczesnych. Powodowany współczuciem oddał swój leczniczy eliksir pobitemu chłopu. W finałowej scenie porzucił zemstę na okrutnej Meritxell, aby bronić bawiących się na plaży dzieci przed skolopendromorfem.

Nie spodobał mi się natomiast wątek kapłanek Melitele, mordujących nienarodzone dzieci i nazywających to ,,pomocą kobietom’’ oraz słowa kapłanki Nenneke wzorowane na bzdurnej wypowiedzi feministki Florynce Kennedy (1916 – 2000) z 1973 r. : ,,Gdyby mężczyźni zachodzili w ciążę, aborcja byłaby sakramentem’’. Maciej Parowski (1946 – 2019) powiedział kiedyś: ,,Sapkowski ma swoje feministyczne, proaborcyjne odchyły. Inteligentny czytelnik potrafi je jednak wypluć i wgryźć się w soczysty miąższ, który jest sednem jego literatury’’.

1 Zainteresowanym książkami o wiedźminie polecam posty ,,Geralt i inni’’ oraz ,,Sezon burz’’.

2 Odsyłam do posta: ,,Lorelei’’.

3 Odsyłam do posta: ,,Wicca’’.

4 Odsyłam do posta: ,,J. R. R. Tolkien – początek przygody’’.

5 Odsyłam do posta: ,,Frankenstein’’.

6 Odsyłam do posta: ,,Tadeusz Boy – Żeleński’’.

7 Odsyłam do posta: ,,Świat według Kiepskich’’.