środa, 14 listopada 2018

Makarka, Makara, Indrik i mamut







,, [...] W innym miejscu Toporov wiąże Mokosz z Makarką, postacią z poleskich obrzędów zaklinania deszczu łączoną z wodą, śmiercią i służącym do wywoływania opadów makiem (w rosyjskich zagadkach mak zwano Makar Makarovič). Makarka (...) pochodzi od ie. * māk - 'mokry, moczyć', zaś rytualne czynności podczas wywoływania deszczu polegające na biciu, kłócenia źródła za pomocą kija i przyzywania Makarki pozwalają badaczowi na zestawienia imienia bitej, rozcieranej (mak!)  mitycznej istoty







także z ie. * māk - 'miesić, gnieść, cisnąć' (...). Indyjskim odpowiednikiem Makarki, zdaniem Toporova (...), jest prawdopodobnie indyjski Makara (sind. mákara - 'morski potwór, krokodyl, rekin, delfin'), związany z bezkształtną, pierwotną substancją, macierzą, z której wyłaniają się wszystkie formy i do której powracają. Symbolizujące stwórczą potęgę pierwotnych wód monstrum jest przedstawiane zawsze  z szeroko otwartą paszczą, z której wyłaniają się elementy fitomorficzne, perły lub postać ludzka.







[...]. Słowiańskim odpowiednikiem Makary jest, według Ivanova, tajemniczy Indrik, określany w Golubinnoj knige, 'matką wszystkich zwierząt' i lokalizowany w światowym morzu. Ivanov zestawia go, biorąc pod uwagę jego hybrydalną naturę (głowa i ogon konia, tułów ryby) z syberyjskim mamutem, zwierzęciem podwodnym lub podziemnym, reprezentującym Dolny Świat (u Ewenków rogata ryba, półryba - półzwierz z rybim







tułowiem i głową renifera itp.). Według Ewenków  mamut wziął udział w kształtowaniu ziemi, wydobywając jej grudy spod wody. Jakuci zwali go 'wodnym bykiem' (Nieńcy 'ziemnym bykiem'), uważając za gospodarza mórz, dla Selkupów mamuty miały podtrzymywać na swych grzbietach  ziemię, chroniąc wejście do świata zmarłych (...). W rocznym cyklu Makara Sankranti to zimowe solstycjum, zaś w zodiaku Makarze odpowiada znak Koziorożca (...), przedstawianego w tradycji śródziemnomorskiej jako półkozioł z ogonem ryby lub w kształcie muszli, którą można interpretować jako kreacyjne centrum, z którego wyłania się biokosmiczna energia. Znamienne, że w słowiańskiej tradycji mak (Makar Makarovič) należał do rytualnych pokarmów związanych z cyklem świąt zimowego solstycjum (...)'' - Artur Kowalik ,,Kosmologia dawnych Słowian'' (przypis 545 na stronach 214 - 215).