,,Mandeville, 1. (Moundevile, de Montevilla), John de (właśc. Jean de Bourgogne), podróżnik franc.., (ok. 1300 – 1362), przypuszczalnie przebywał przez czas pewien na dworze egipskim, opisywał po większej części niezwiedzane kraje; często tłumaczony [...]’’ - ,,Encyklopedia Powszechna Wydawnictwa Gutenberga tom 10 Małże do Morny’’
W sierpniu 2022 r. przeczytałem ,,Podróże Jana z Mandeville’’ (ang. ,,The Travels and Voyages od Sir John Mandeville’’) będące cennym źródłem do poznania średniowiecznych wierzeń i wiedzy geograficznej.
John Mandeville, angielski rycerz z St. Albans był postacią wielce enigmatyczną. Nie jest pewne czy istotnie odbył przynajmniej część opisywanych podróży (najdalej do Egiptu). Bardziej prawdopodobne, że swoją relację oparł wyłącznie na licznych lekturach z klasztornych bibliotek. W swojej pracy czerpał garściami ze średniowiecznych legend o Aleksandrze Wielkim, z apokryficznego ,,Listu Księdza Jana’’, prac Jakuba de Vitry (1180 - 1240), bł. Jakuba de Voragine (1228 – 1298) 1, Cezarego z Heisterbachu (ok. 1180 - 1240), Wincentego z Beauvais (ok. 1194 - 1264), Wilhelma z Tripoli (1254 - 1273), Wilhelma z Boldensele (1285 - 1339), Odoryka z Pordenone (1286 - 1331), Jana z Hollywood (1195 – 1256), Marca Polo (1254 – 1324) 2 i wielu innych. Przypuszcza się też pod imieniem Johna Mandeville’a mogą kryć się takie osoby jak: Jena de Bourgogne (ok. 1300 – 1362), historyk Jean de Outremeuse z Liege (1338 – 1399; dziś jego kandydatura jest odrzucana) lub Jean le Long z Ypres (1315 – 1383). Do dziś nie mamy absolutnej pewności kto naprawdę był Johnem de Mandeville.
Omawiane dzieło obfituje zarówno w erudycję jak też w olśniewające fajerwerki nieskrępowanej wyobraźni. Poniżej chciałbym zaprezentować przykłady ówczesnych wierzeń jakie znalazły się w książce.
Święte miasto Jerozolima leżało w centrum świata. Sama Ziemia była okrągła i znajdowały się na niej antypody. Zwracam uwagę, że Mandeville i inni ludzie średniowiecza zawstydzają współczesnych płaskoziemców…
Król Węgier (chodzi o króla Polski i Węgier, Ludwika Andegaweńskiego, który w swoim kraju ojczystym otrzymał przydomek Wielki) władał znaczną częścią Bułgarii (Bourgiers) i Rusi graniczącej z ziemią Niflan (chodzi o Łotwę i Estonię). Na Węgrzech było miasto Cypron, zamek Neiseburgh i Złe Miasto.
W Bourgiers (Bułagarii) znajdował się kamienny most nad rzeką Marrak (Maricą).
Dunaj płynął min. przez Grecję, gdzie znajdowały się miasta: Nye, Fynopape i Dandrenoble. Dawna nazwa Konstantynopola brzmiała Bezanon.
Autor przytacza legendę o złotym posągu cesarza Justyniana I Wielkiego. Posągowi wypadło z dłoni złote jabłko, co znaczyło, że cesarz utracił większą część imperium (zachował tylko samą Grecję). Jabłko wypadało mu z dłoni gdy było do niej ponownie wkładane.
Krzyż Chrystusa wykonano z drewna palmy, cedru, cyprysu i oliwki.
Na Cyprze znajdował się krzyż św. Dyzmy (Dobrego Łotra). Miejscowi mnisi kłamali, że to krzyż Chrystusa, aby przyciągnąć pielgrzymów.
Autor przytacza apokryficzną legendę o wyprawie Seta do Edenu po lek dla swego ojca, Adama. Anioł dał Setowi trzy nasiona rajskiego drzewa. Wyrosły z nich trzy drzewa, z których zrobione krzyże dla Chrystusa i dwóch łotrów.
Św. Helena była rzekomo córką Coela, króla Anglii urodzonego w Colchesterze. Jej syn Konstantyn Wielki był cesarzem Rzymu i królem Anglii.
Jezusowi w czasie Męki zakładano na głowę wiele różnych koron cierniowych. Pierwsza z nich była upleciona z głogu, dlatego głód chronił przed demonami, piorunami i burzami.
Kamień enydros służył do wyrobu naczyń, które same napełniały się wodą.
W Stagirze miał miejsce pośmiertny kult Arystotelesa (zbudowano ołtarz na jego grobie) jakby był świętym.
Góra Athos sięgała czystego powietrza. Na jej szczycie nie było wiatru, zaś powietrze było tak suche, że nie mogło żyć tam żadne zwierzę. Ludzie oddychali za pomocą gąbek nasączonych wodą.
W Konstantynopolu znajdował się grób Hermogenesa Mądrego (żył 2 000 lat p. n. e.), który przepowiedział narodziny Chrystusa z łona Dziewicy (proroctwo to zostało wyryte na złotej tablicy znalezionej w jego grobie).
Według legendy św. Jan Ewangelista nie umarł, lecz kazał pochować się żywcem i śpi w grobie oczekując na Sąd Ostateczny. W innej wersji aniołowie zabrali jego ciało do Nieba.
Hipokrates był królem greckiej wyspy Lango. Jego córka została zamieniona przez boginię Dianę w smoka. Odczarować mógł ją tylko ten, kto by ją pocałował w usta (por. z hiszpańską legendą o Kolubrynie, którą przytacza Andrzej Sapkowski w ,,Rękopisie znalezionym w smoczej jaskini’’).
Młodzieniec z Cypru kopulował ze zwłokami zmarłej kochanki, która zamieniła się potem w latającą żmiję
Papiony z Cypru (nieco większe od lwów), używane do polowań, spisywały się lepiej niż psy myśliwskie. Owe zwierzęta to gepardy.
Cypryjczycy posilali się siedząc w dołkach wydrążonych w ziemi.
Jeszcze przed potopem biblijny Jafet założył Jaffę, gdzie do skały był przykuty olbrzym Andromade (jego odległym pierwowzorem była Andromeda z mitologii greckiej).
Chrześcijańskie miasto Cayphas Hajfa) zostało założone przez Kajfasza (nie zachowało się do czasów Autora).
Fosa Mennona, wypełniona niewyczerpującym się piaskiem używanym do wyrobu szkła, miała połączenie z Morzem Żwirowym. Wrzucony do niej metal zamieniał się w szkło.
Pierwszym sułtanem był Zarocon z Medii, ojciec Sahaladyna (Saladyna) , który zdobył władzę nad Egiptem,. Później rządzili: syn Sahaladyna: Boradyn, bratanek Baradyna, sułtani kumańscy: Melechsalam, Tympiemam, Melechamus (wcześniejsze imię: Cachas), Melechdare (Bendechdar), Melechsach, Elphi, Mehethaseraff, Melechnasser, Melechadel z Tartarii, Melechmanser, Melechmander i Melechmadobron.
W ruinach Wieży Babel żyły smoki i wielkie węże.
Król Nembroth (Nemrod) był pierwszym w władcą w dziejach świata, budowniczym Wieży Babel i twórcą bałwochwalstwa, który kazał czcić posag swego zmarłego ojca.
Czarownik Teofil jako pierwszy zawarł pakt z diabłem. Później został ocalony przez Maryję. Pochodził z miasta Daraym w Mezopotamii.
Babilon leżał nad Nilem (Gysonem), który wypływał z ziemskiego Raju. W jego wodach znajdowano lignum aloes (drewno rajskich drzew) używane do leczenia (prawdopodobnie chodzi tu bitumiczną substancję zwaną mumio, której używano w dawnej medycynie).
Pustelnik w Egipcie spotkał potwora; człowieka z koźlimi rogami i nogami (satyra), który prosił go o modlitwę. Głowa tej istoty jest przechowywana w Aleksandrii.
Do Heliopolis co 500 lat przylatuje jedyny na świecie egzemplarz Feniksa, spala się i odradza z popiołów. Autor wskazuje na Feniksa jako symbol Chrystusa.
W Kairze używano inkubatorów dla drobiu. Były to otwory w ścianach budynków zalepiane końskim nawozem.
W Egipcie rosły długie jabłka (banany), jabłka Adama (noszące ślady ugryzienia) i figi faraona rosnące na bezlistnych drzewach.
Jezus bawiąc się z innymi dziećmi w Egipcie utworzył stopą siedem studni. W tej okolicy rósł balsamowiec, który pozwalał się uprawiać tylko chrześcijanom.
Piramidy to spichlerze Józefa (Autor stanowczo odrzucał przekonanie, że były to grobowce faraonów argumentując to min. tym, że były na to zbyt duże).
Na Sycylii żył wąż kąsający tylko dzieci z nieprawego łoża.
Wulkany na Sycylii to podobno wejścia do piekła.
Autor przytacza liczne legendy o klasztorze na Synaju. Ptaki przynosiły mnichom gałązki oliwne, aby ci mogli mieć oliwę. Aniołowie zanieśli ciało św. Katarzyny na Synaj. Każdy mnich miał swoją lampę oliwną, która gasła gdy miał umrzeć. Dzięki Maryi w klasztorze nie było żab, jaszczurek, much, pcheł, wszy, ani innych nieczystych zwierząt (wcześniej mnisi uciekali przed robactwem). Na Synaju znajdował się również odcisk ciała Mojżesza.
Miasto Bersabe założyła Bersabe (Batszeba); żona Uriasza i kochanka Dawida.
Adam opłakiwał Abla przez 100 lat.
W Hebronie mieszkali niegdyś olbrzymi.
Cambill to czerwonawa substancja wydobywana z ziemi i służąca za przyprawę. Jej zasoby nigdy się nie wyczerpywały.
Suche Drzewo; dąb Dirpe rosnący od początku świata, usechł w chwili śmierci Chrystusa. Zazieleni się ponownie gdy król krzyżowców podbije Ziemię Świętą. Wówczas Żydzi i Saraceni nawrócą się widząc ten cud. Drewno Suchego Drzewa chroniło przed demonami.
W pięknej legendzie o Polu Kwiatów dziewica niewinnie oskarżona o nierząd i skazana na stos, modliła się o ratunek. Wówczas Bóg zamienił płomienie w pierwsze róże na świecie.
Mahomet zakazał pić wina, bo wmówiono mu, że po pijanemu zabił pustelnika, który był dla niego autorytetem.
Saraceni nie jedli wieprzowiny, bo uważali świnie za swoich braci
Konstantyn Wielki podbił Bliski Wschód dzięki wędzidłu sporządzonemu z gwoździa z krzyża Jezusa.
Karol Wielki dostał w Jerozolimie od anioła relikwię; napletek Jezusa.
Cesarz Tytus zdobył Jerozolimę, mordował Żydów i sprzedawał ich w niewolę, aby pomścić śmierć Jezusa (nawiązanie do apokryfu ,,Zemsta Zbawiciela’’, który moim zdaniem mógł wywrzeć pewien wpływ również na twórczość Jacka Piekary).
Św. Jerzy nawrócił Gruzinów na chrześcijaństwo (w innej wersji uczyniła to św. Nina).
Na miejscu dawnej Sodomy rosły jabłka wypełnione węglem i popiołem.
Antychryst urodzi się w Chorozain lub w Babilonie, wychowa się w Betsaidzie i będzie panował w Kafarnaum.
Pan młody z Kany Galilejskiej nazywał się jakoby Architriclin. W rzeczywistości słowo to oznacza starostę weselnego.
Mieszkaniec Tyberiady rzucił w Jezusa pochodnią. Gdy ta upadła na ziemię, zamieniła się w zielone drzewo o czarnej korze.
Spowiedź jakobitów (syryjskich chrześcijan jakoby ochrzczonych przez św. Jakuba) polegała na tym, że rozpalali ogień, wrzucali doń kadzidło i wyznawali Bogu grzechy bez udziału spowiednika
Elizeusz Damasceńczyk (Eliezer), sługa Abrahama założył Damaszek.
Św. Paweł z Tarsu był lekarzem, który nauczał medycyny św. Łukasza.
W Sardenek znajdował się ożywający obraz Maryi.
W rzece Sabatary (Sabbathicus) woda płynęła tylko w sobotę.
W Ziemi Świętej znajdował się strumień zamarzający nocą (w dzień nie było w nim lodu).
Św. Jerzy zabił smoka w Bejrucie.
Książę Batho (mongolski władca Batu - chan) był władcą Tartarów, a jego stolica nazywała się Orda
Muzułmanie wierzyli, że Jezus mówił zaraz po urodzeniu.
Czarownik Taknia przybierał postać anioła i uwodził dziewice. Stąd wzięły się początkowe obawy Maryi w czasie zwiastowania.
Młody Mahomet dokonał swego pierwszego cudu, sprawiając, że małe i niskie drzwi kaplicy w Egipcie stały się wysokie.
Albania (na Kaukazie) była krajem jasnoskórych ludzi i psów zabijających lwy.
U wybrzeży Libii znajdowało się wrzące morze (nie było w nim ryb).
Piękna wróżka z Armenii Mniejszej opiekowała się krogulcem pana Cruka. Kto przez siedem dni i nocy będzie doglądał ptaka bez snu i towarzystwa, temu wróżka spełni życzenie.
Arka Noego znajduje się na górze Ararat, lecz jest niedostępna z powodu obfitych śniegów. Tylko jednemu mnichowi udało się przynieść z niej deskę czczoną jako relikwię.
W mieście Gethe w Persji każdy chrześcijanin, który tam trafił, szybko umierał z nieznanego powodu.
Chaldea była krajem przystojnych i pięknie odzianych mężczyzn, oraz brzydkich, źle ubranych, ciemnoskórych i podłych kobiet.
Amazonia, sąsiadująca z Chaldeą, była krajem wojowniczek żyjących bez mężczyzn. Szlachta na czele z królem Colepeusem zginęła w wojnie ze Scytami. Wówczas kobiety wymordowały resztę mężczyzn. Mężczyznom wolno było przebywać w Amazonii tylko siedem dni i nocy. Po odkarmieniu dzieci płci męskiej matki odsyłały je ojcom (lub zabijały). Dziewczynkom amputowały jedną pierś, aby mogły walczyć. Miały królową. Ich państwo leżało na wyspie. Za wodą mieszkali kochankowie Amazonek.
Temegyte było zamożnym krajem, gdzie Aleksander Wielki założył pierwszą Aleksandrię.
W Mauretanii biło źródło, z którego nie można było pić wody. W nocy była za zimna, zaś w dzień za gorąca.
Na południe od Etiopii rozciągała się niezamieszkała strefa gorąca.
W Etiopii żyli szybcy ludzie mający tylko jedną, olbrzymią stopę, którą zasłaniali się przed słońcem (skiapodzi).
W północnych Indiach panowało potworne zimno.
Diamenty miały rodzaj męski i żeński, rosły, żywiły się rosą i wydawały na świat potomstwo. Miały też magiczną moc. Chroniły min. przed demonami, koszmarami, dzikimi i jadowitymi zwierzętami, zaś pocąc się, ostrzegały przed trucizną.
W Indusie żyły węgorze osiągające 30 stóp długości a nawet większe.
Nad Indusem żyli ludzie o żółtozielonej skórze.
Wpływ Saturna rozleniwiał Hindusów i odbierał im chęć do podróży, podczas gdy wpływ Księżyca (błędnie uznawanego za planetę) czynił Anglików bardzo mobilnymi.
Na indyjskiej wyspie Crues mężczyźni mieli jądra zwisające do kolan z powodu upału. Chcąc temu zaradzić, podwiązywali je lub używali maści do podtrzymywania ich w górze.
W Etiopii znajdowały się skały adamantowe (magnetyczne), które wyciągały wszystkie żelazne elementy ze statku. Stąd nie używano tego metalu w szkutnictwie.
Wyspa Chana została w dużej mierze pochłonięta przez morze (jeden z odpowiedników Atlantydy). Jej król walczył z Aleksandrem Wielkim. Mieszkańcy wyznawali kult Słońca, Księżyca, ognia, węży, drzew, lub pierwszej rzeczy napotkanej rano. Żyły tam szczury wielkości psów, na które polowano z mastyfami. Nie urządzano pogrzebów (Słońce samo czyściło ciała z kości). Stosowano maść ze ślimaków, która odstraszała węże i robaki w czasie zbiorów pieprzu.
W mieście Polombie (u stóp góry o tej nazwie) znajdowała się studnia, w której woda miała smak i zapach wszystkich przypraw zmieniający się co godzinę. Wypita na czczo leczyła wszystkie choroby.
Mieszkańcy Chany czcili woły, ich mocz i gnój (ślad indyjskiego kultu bydła).
Na Chanie kobiety piły wino i goliły brody, podczas gdy mężczyźni nie czynili tego.
W indyjskim kraju Mabaran odbywano sądy przy pomocy relikwii dłoni św. Tomasza Apostoła, która odrzucała włożone do niej kartki z fałszywymi zeznaniami.
Indyjscy poganie praktykowali rytualne samobójstwa za pomocą noża lub rzucania się pod koła rydwanów.
W kraju Lamary kobiety i mężczyźni chodzili nago z powodu upału i gardzili ludźmi ubranymi. Panował tam powszechny promiskuityzm. Wspólne były żony, ziemia i własność. Praktykowano kanibalizm (najbardziej cenione było mięso dzieci).
Na wyspie Sumabar (Sumatrze) twarze mężczyzn i kobiet były znaczone rozgrzanym żelazem jako oznaka prestiżu.
Na wyspie Pathan rosły drzewa rodzące mąkę (chlebowce), miód, silną truciznę (Żydzi chcieli nią uśmiercić wszystkich chrześcijan) oraz wino. Znajdowało się tam też jezioro bez dna i żywych istot oraz magiczne kamienie chroniące przed ranami od żelaza.
Król wyspy Colonek miał 1000 żon i słonie bojowe. Raz w roku ryby wyskakiwały na plaże owej wyspy i pozwalały się zbierać. Co trzy dni przybywał tam inny gatunek ryby. W ten sposób ryby składały hołd królowi, który płodził wiele dzieci.
Na wyspie Colonek żyły olbrzymie ślimaki. Ludzie mogli się chronić w ich muszlach. Mięso tych ślimaków oraz białych robaków stanowiło przysmak mieszkańców wyspy.
Na wyspie Coffoles ciężko chorych ludzi wieszano na drzewach wydając na żer ptakom, które uważano za anioły.
Mieszkańcy innej wyspie mieli psy dusicieli, które wykorzystywali do eutanazji. Uduszeni ludzie byli potem zjadani
Mieszkańcy Milke lubili zabijać ludzi w walce i pić ich krew.
Na wyspie Tracodzie żyli bezrozumni i bojaźliwi jaskiniowcy, którzy jedli węże i syczeli jak one. Ich jedyne bogactwo stanowił kamień tracodon o 60 kolorach (rodzaj opalu).
Na wyspie Nacumerze mieszkali psiogłowcy (Canophalos). Byli inteligentni i czcili woły. Na czołach nosili złote podobizny wołu (znak miłości do bożka). Zjadali pokonanych wrogów. Król Nacumery był sprawiedliwy i pobożny. Nosił różaniec z 300 pereł i wielki rubin, którego nie chciał oddać cesarzowi Kataju (Chin).
Wyspa Silha (Cejlon) była pełna smoków, węży i krokodyli (żółtych, jadowitych węży z czterema łapami). Na szczycie góry jezioro utworzone z łez Adama i Ewy (nawiązanie do Góry Adama, najwyższego szczytu Sri Lanki). Na jego dnie znajdowały się klejnoty, które król pozwalał zbierać ubogim. Wyspę zamieszkiwały białe lwy i dwugłowe gęsi wielkości wołów.
Na wyspie Dondun praktykowano kanibalizm w rodzinie jako forma eutanazji zalecaną przez bożki.
Na różnych wyspach mieszkali cyklopi żywiący się surowym mięsem i rybami, podli akefale z oczami na ramionach, ludzie bez nosów i ust, lud zakrywający twarz górną wargą, syczące karły z małą dziurką zamiast ust, ludzie o uszach zwisających do kolan, mocarni hipopodzi (ludzie z końskimi nogami) żywiący się dziczyzną, owłosieni ludzie chodzący na czworakach i wspinający się na drzewa, hermoafrodyci, oraz 8 – palczaści ludzie poruszający się zawsze na kolanach. Istoty te były potomstwem kobiet, który oddawały się diabłom (inkubom).
Mancy, zwany Albanią ze stolicą w Latorynie, to kraj pięknych i bladych ludzi, bez biedy i żebraków. Mężczyźni mieli długie i rzadkie brody przypominające kocie wąsy. Żyły tam białe gęsi z czerwonymi szyjami i kogucimi grzebieniami, oraz kury pokryte białą wełna. Popularnością cieszyły się potrawy z węży. Ryby łowiono z pomocą wydr (layres). W Mancy znajdowało się największe miasto świata: Cassay (,,miasto nieba’’). Kapłani karmili małpy resztkami pożywienia, wierząc, że mieszkają w nich dusze ludzi (nawiązanie do indyjskiego kultu małp).
Pigmeje żyli zaledwie osiem lat i byli zdolnymi rzemieślnicy. Toczyli wojny ptakami, które potem zjadali (odwrócenie greckiego mitu, w którym Pigmeje sami padali łupem żurawi). Istniała wśród nich kasta rolników złożona z ludzi naszego wzrostu.
Pantery miały czerwoną skórę o słodkim zapachu, chroniącą przed niezdrowym powietrzem. Z tego powodu niektórzy czcili te zwierzęta.
Katajskie damy nosiły nakrycia głów w kształcie stopy na znak poddaństwa mężczyznom.
Na dworze cesarza Kataju uczty uprzyjemniały śpiewające i tańczące automaty w postaci złotych pawi i innych ptaki. Autor nie było pewien czy nie działały za sprawą czarnej magii, niemniej nie kryje podziwu.
Cham był najpotężniejszym z synów Noego, władcą Azji i przodkiem pogan.
Dawną Tartarią rządziły klany: Tartar, Tenghlat, Enech, Valair, Semoche, Magly i Cologhe. Pierwszym chanem był ubogi Changuys z klanu Tartar. Miał senne widzenie, w którym rycerz na białym koniu (posłaniec Boga natury) kazał mu zjednoczyć Tartarię i zostać cesarzem. Chan poddał swoich wasali okrutnej próbie posłuszeństwa. Każdy z nich miał własnoręcznie ściąć swego najstarszego syna. Władca na rozkaz białego rycerza przeszedł suchą nogą przez morze i podbił Kataj. Umierając kazał swoim 12 synom złamać pęk związanych strzał. Synowie nie byli w stanie tego ucznić, dopóki najmłodszy z nich nie zaczął wyjmować strzał z pęku i łamać je pojedynczo. Ojciec wykorzystał ten przykład jako wezwanie synów do jedności i braterskiej zgody. Pamiętam, że gdy byłem dzieckiem, ksiądz na kazaniu opowiadał podobną historię :).
Następcami Chana byli: Eccheche – chan (podbił Ruś i Prusy), Guyo – chan, Mango – chan (dobry chrześcijanin), oraz chrześcijanin Cobyla – chan, założyciel miasta Izonge w Kataju.
Halaon, brat Mango – chana pomógł chrześcijanom podbić Saracenów i odzyskać Ziemię Świętą. Pokonał kalifa miasta Baldek i skazał go na śmierć głodową wśród jego kosztowności.
Wielki Chan miał rubin i karbunkuł ,,długi na stopę’’, który sprawiał, że noc stawała się jasna jak dzień.
Tartarski bóg natury nazywał się Yroga. Miał miejsce kult sowy (widząc tego ptaka wrogowie ścigający Chana zaprzestali pogoni) i liczby dziewięć (darów składanych chanowi zawsze musiało być dziewięć). Na dworze cesarza Kataju przebywało wielu wróżbitów i iluzjonistów, zaś ceremoniał dworski był skomplikowany.
Cesarz Kataju współczesny Autorowi, nosił imię. Thiaut – chan i poganinem przychylnym chrześcijanom. Jego synowie to:Tossue (najstarszy), Cuncy, Ordii, Chadebey, Buryn, Negu, Nacab, Cadu, Cuten, Balacy, Babylan i Goregan. Żona (zawsze będąca córką Prebitera Jana) nazywała się Seriach – chan. Dwie pozostałe żony nosiły imiona Borak – chan i Karanka – chan.
Tartarzy w Kataju (Mongołowie) jedli psy, lwy, lamparty, klacze, źrebięta, osły, szczury, myszy, lecz unikali wieprzowiny i innych mięs zakazanych w Starym Testamencie. Lubili też marynowane uszy odcięte mieszkańcom zdobytych miast.
Królestwo Tharse (należące niegdyś do jednego z Trzech Króli) zamieszkiwali sami wegetarianie i abstynenci.
W Kumanii ze stolicą w Saraku leżała najwyższa góra na świecie zwana Chotaz.
W królestwie Achchaz, w prowincja Hanyson znajdowała się kraina ciemności. Nieprzenikniony mrok zapadł jako kara Boża za grzechy perskiego cesarza Sauresa (Szapura II), który prześladował chrześcijan. Odtąd armia Sauresa została uwięziona w ciemnościach aż do dnia Sądu Ostatecznego.
W królestwie Caldilha można było znaleźć rośliny rodzące jagnięta. Mieszkańcy tego kraju nie dowierzali Autoriw, gdy mówił im o berniklach; gęsiach rosnących na drzewach.
W kraj Uber za wzgórzem Caspye mieszkali Żydzi z 10 plemion Goga i Magoga uwięzieni przez Aleksandra Wielkiego. W sumie12 królów z poddanymi zostało uwięzionych w dolinie między górami a Morzem Kaspijskim. Żydzi ci płacili daninę królowej Amazonek. Gdy przyjdzie Antychryst, uwolnią się i urządzą rzeź chrześcijan. Autor wierzył w globalny spisek żydowski. Pisał, że jakoby Żydzi zmierzali pomóc ludom Goga i Magoga i w tym celu uczyli się języka hebrajskiego. Wydostaną się na wolność podążając za nieznanym sobie zwierzęciem, lisem, który wykopie podkop. Mandeville był według dzisiejszych standardów antysemitą :(, który jednak o Saracenach i poganach pisał z dużo większym szacunkiem niż o Żydach.
W Bacharii rosły drzewa rodzące wełnę (bawełnę). Żyły tam ypotayes (nazwa utworzona od hipopotamów); pół – ludzie, pół – konie żywiący się ludzkim mięsem. Płynęły rzeki z wodą bardziej gorzką niż w morzu zaś olbrzymie gryfy potrafiły unieść w powietrze konia lub zaprzęg wołów.
Prezbiter Jan był chrześcijańskim władcą wyspy Pantoixoire w Indiach ze stolicą w Nyse. Znajdowały się tam skały z adamantu (magnetyczne) przyciągające żelazo, miasto Hermes założone przez filozofa Hermesa, oraz miasto Golbach (pełno papug). Prezbiter Jan zawsze żenił się z córką Wielkiego Chana (ten zaś brał jego córkę za żonę), lecz miał też inne żony. Państwo składało się z 72 prowincji (każda miała swego króla). Wśród wielu innych cudów można tam było ujrzeć obfitujące w ryby i burzliwe Morze Żwirowe, w którym nie było jednak ani kropli wody. Podobnie w wypływającej z Raju rzece zamiast wody znajdowały się klejnotami zamiast wody. Na żwirowej równinie wyrastały jednodniowe, zaczarowane drzewka, lecz nikt nie miał odwagi rwać ich owoców. Żyła tam też rasa rogatych i chrząkających ludzi. Niewyobrażalnie bogaty Prezbiter Jan używał na wojnie trzech złotych krzyży zamiast sztandarów bitewnych.
Niegodziwy bogacz Gotholonabes (wzorowany na Starcu z Gór; przywódcy sekty asasynów) z wyspy Milstonek wybudował sztuczny Raj pełen piękna i rozkoszy. Za pomocą narkotycznych napojów manipulował gośćmi, obiecując im raj w zamian za dokonywanie morderstw. Fałszywy raj został zdobyty i zniszczony przez wrogów Gotholanabesa.
W Dolinie Niebezpieczeństw znajdowały się skarby strzeżone przez diabła (ukazywała się tylko jego twarz i ramiona). Zdobyć mogli je tylko prawi chrześcijanie.
Na jednej z wysp żyły olbrzymy i kanibale, którzy nosili skóry zwierząt, jedli surowe mięso i pili mleko, oraz posiadali ogromne owce wielkości wołów (echo cyklopów z ,,Odysei’’ Homera).
Na Oceanie znajdowała się wyspa złych kobiet. Miały one drogie kamienie w oczach, gdy patrząc z gniewem, zabijały wzrokiem jak bazyliszek.
Istniała wyspa, gdzie mężowie wynajmowali mężczyzn, aby deflorowali im żony. Wierzyli bowiem, że kiedyś kobiety miały w pochwach jadowite węże.
Na jeszcze innej wyspie kobiety płakały gdy rodziły im się dzieci, a cieszyły się gdy te umierały. Rządzili nią elekcyjni królowie wybierani za przymioty charakteru i bezdzietność. Mieszkańcy byli bardzo sprawiedliwi.
Wreszcie była też wyspa gdzie nie jadało się zajęcy, gęsi i kur (hodowanych tylko dla przyjemności). Pito za to mleko i jedzono mięso innych zwierząt. Mieszkańcy żenili się z córkami, siostrami i krewnymi, zaś żona spała z wszystkimi mężczyznami w domu.
Autor podzielał starożytne przekonanie o krokodylach opłakujących swoje ofiary (przysłowiowe ,,krokodyle łzy’’). Tak jak Herodot podawał też, że krokodyle nie mają języków.
Zwierzę orafles (arab. gerfauntz) było łaciate lub cętkowane i nieco większe od konia. Miało szyja długą na 20 łokci, zad i ogon jelenia. Łatwo rozpoznać w nim żyrafę.
Kameleony były wielkości dzikich kóz i żywiły się samym powietrzem.
Istniały dwunożne, jadowite węże z grzebieniami i wielobarwne dziki wielkości wołów.
Zwierzęta loeranes (odenthos) miały smukłe ciało i czarne głowy z trzema rogami, którymi mogły zabić słonia.
Istniały podstępne i okrutne zwierzęta o głowie świni, sześciu stopach zakończonych szponami, tułowiu niedźwiedzia i ogonie lwa.
Wśród egzotycznej fauny Autor wymieniał też myszy wielkości psów, żółte myszy wielkości kruków, czerwone gęsi o czarnej głowie i piersi (trzykrotnie większe od zwykłych gęsi).
Bragman (Ziemia Wiary) była wyspa pobożnych i cnotliwych pogan. Nie było tam złodziei, morderców, prostytutek i żebraków, a także klęsk żywiołowych. Mieszkańcy byli wstrzemięźliwi w jedzeniu i piciu oraz długowieczni. Aleksander Wielki chciał ich podbić, lecz zrezygnował gdy przeczytał ich list.
Na wyspach Oxidrote i Gynosopha żył lud cnotliwy i chodzący nago. Swoją odpowiedzią zawstydził pysznego Aleksandra Wielkiego, który zrezygnował z zamiaru ich podbicia. Było wśród nich wielu proroków, którzy przepowiedzieli narodzony Jezusa z Maryi Dziewicy już 3000 lat temu.
Na wyspie Pytan żyły karły, których jedynym pożywieniem był zapach dzikich jabłek.
Na jednej z wysp żyli kosmaci ludzie mogący poruszać się zarówno po lądzie jak i po dnie morza. Jedli surowe mięso i ryby.
Drzewa Słońca i Księżyca przepowiedziały ludzkim głosem śmierć Aleksandrowi Wielkiemu. Opiekunowie tych drzew żywili się ich owocami i balsamem, dzięki czemu żyli 400 – 500 lat. Można tam było spotkać smoki, białe słonie i jednorożce. Przypuszczam, że te dwa drzewa mogły być jednym z pierwowzorów srebrnego i złotego drzewa z Valinoru noszących imiona Laurelin i Telperion (J. R. R. Tolkien ,,Silmarillion’’).
Prezbiter Jan nazywał się tak, bo zafascynowany chrześcijaństwem postanowił, że przybierze imię pierwszego księdza, który wyjdzie z kościoła.
Na wyspie Taprobane rządzili: elekcyjni królowie. Znajdowały się tam złote góry strzeżone przez olbrzymie mrówki. O tych niezwykłych owadach pisał już Herodot.
Na wyspach o mówiących nazwach Orilla i Argyte ziemia była ze złota (aurum) i srebra (argentum).
Ziemski Raj stanowił najwyżej położone miejsce na świecie, które niemal dotykało Księżyca. Otaczał go porośnięty mchem mur z niewiadomego budulca, zaś jedyne wejście było strzeżone przez ogień. Pośrodku Raju znajdowało się źródło czterech rzek: Gangesu, Nilu, Tygrysu i Eufratu, które częściowo płynęły pod ziemią.
Nazwa Ganges miała jakoby pochodzić od indyjskiego króla Gangaresa.
Na wyspie Rybothe (wzorowanej na Tybecie) wszyscy mieszkańcy mieszkali w czarnych namiotach. Żył tam ,,papież’’, zwany Lobassy (Dalajlama). Ciała zmarłych były pozbawiane głów, ćwiartowane i rzucane na żer ptakom uważanym za anioły. Synowie dzielili się z biesiadnikami mięsem z głów zmarłych ojców, a z ich czaszek robiło się puchary.
Pewien możnowładca o monstrualnie długich paznokciach był obsługiwany przez 50 pięknych dziewic. W kraju tym kobietom deformowano stopy, aby były małe. Należy tu dostrzec relację o autentycznych chińskich zwyczajach zapuszczania długich paznokci przez mężczyzn czy bolesnego zmniejszania kobiecych stóp.
Omawiane dzieło cieszyło się wielką popularnością i uważano je za wiarygodne nawet w dobie odkryć geograficznych. Wśród jego czytelników byli min. Leonardo da Vinci i Krzysztof Kolumb. Z okresu średniowiecza mamy ok. 300 rękopisów w 11 językach: francuskim, czeskim, duńskim, holenderskim, angielskim, niemieckim, irlandzkim, włoskim, łacinie, hiszpańskim i walijskim. W mojej ocenie książka mogłaby dostarczyć współczesnym pisarzom fantastom wiele cennych inspiracji literackich :).
1 Odsyłam do posta: ,,Złota legenda’’.
2 Odsyłam do posta: ,,Opisanie świata’’.
