czwartek, 16 sierpnia 2018

Czeska odpowiedź na Piękną i Bestię









,,Piękna i Bestia’’ jest moją ulubioną baśnią, którą czytano mi już w wieku przedszkolnym. Wtedy to oglądałem również film Disneya ,,Piękna i Bestia’’, zaś w drugiej klasie szkoły podstawowej byłem na przedstawieniu teatralnym na podstawie tej baśni. Zainspirowała mnie nawet do napisania dostępnego na tym blogu opowiadania fantasy ,,Jatva i gryf’’’ ze zbioru ,,Legenda’’ ;).








Baśń tę napisała w XVIII wieku francuska pisarka Jeanne – Marie Leprince de Beaumont (1711 – 1780), lecz jej korzenie sięgają już mitu o Erosie i Psyche zapisanym przez Apulejusz w książce ,,Metamorfozy, albo Złoty osioł’’. Omawiana opowieść występuje w licznych odmianach lokalnych. W baśni Antoniego Józefa Glińskiego rolę Bestii pełni smok (odsyłam do posta: ,,Zaklęty w smoka’’). Carlo Gozzi pisał o królowej Kerestani zaklętej w węża, którą odczarował pocałunkiem książę Faruskad (odsyłam do posta: ,,Carlo Gozzi’’). W antologii baśni włoskich zebranych przez Italo Calvino królewny odczarowują książąt zaklętych w wieprza i kraba. Wreszcie w szwedzkiej baśni ze zbioru ,,Zaczarowany dzban’’ odpowiednikiem Bestii był wilk.








,,Piękna i Bestia’’ wywarła wpływ również na literaturę fantasy. Andrzej Sapkowski w opowiadaniu ,,Ziarno prawdy’’ ze zbioru ,,Ostatnie życzenie’’ na drodze wiedźmina Geralta postawił zaklętego w potwora Nivellena i manipulującą nim, uwodzicielską bruxę (rodzaj wampirzycy z portugalskiego folkloru) – Vereenę. Piękna i Bestia pojawiają się również w znakomitej serii komiksów ,,Baśnie’’ Billa Willinghama. W amerykańskiej komedii ,,Piękna i Borys Bestia’’ z 1997 r. rolę potwora pełni dyktator fikcyjnego państwa w Europie Wschodniej. Echa ,,Pięknej i Bestii’’ pobrzmiewają również w ,,Shreku’’, ,,Sadze Zmierzch’’i w ,,Kształcie wody’’; jednak w tych ostatnich dziełach – co spotyka się z krytyką – to piękna kobieta zamienia się w Potwora (ogrzycę, wampirzycę, wodnego stwora).








W sierpniu 2018 r. obejrzałem czechosłowacki film fantasy ,,Piękna i potwór’’ (czeskie: ,,Panna a netvor’’) z 1978 r. w reżyserii urodzonego na Słowacji czeskiego reżysera Juraja Herza (1934 – 2018) na podstawie baśni Františka Hrubina (1910 – 1971).







Czas i miejsce akcji są nieokreślone (pojawiają się jednak wzmianki o rzeczywistych miejscach takich jak: Bruksela, Amsterdam, Japonia czy Maroko). Główną bohaterką jest piękna i dobra Julia, córka kupca, mająca chciwe siostry. Fabuły nie będę streszczał, nie odbiega ona bowiem zbytnio od innych wersji tej dobrze znanej baśni.







Na uwagę zasługuje tytułowy Potwór (czeskie: Netvor). Miał postać pół – człowieka, pół – orła. Mieszkał w zaczarowanym zamku w Czarnym Lesie, a jego służbę stanowiły potwory. Żywił się mięsem łani, które zabijał szponiastymi łapami. Dzięki miłości Julii uzyskał najpierw ludzkie dłonie, a potem cały przemienił się w przystojnego księcia.