,, - Być może język, którego użyję, wyda ci się mową barbarzyńców – powiedział Ransom – ponieważ dawno już go tutaj nie słyszano. A nawet w Numinorze nie mówiono nim na ulicach. […]
- Twoi panowie pozwolili ci igrać niebezpiecznymi zabawkami. Powiedz mi, niewolniku, co to jest Numinor?
- Prawdziwy Zachód – odrzekł Ransom’’
- C. S. Lewis ,,Ta straszna siła’’
Mit Atlantydy inspirował wielu pisarzy fantastów, zwłaszcza tych dawnych. Mierzyli się z nim: H. R. Haggard (,,Przez przepaść wieków’’), Pierre Benoit (,,Atlantyda’’), E. R. Burroughs (,,Tarzan i klejnoty Oparu’’ 1), Abraham Merritt (,,Twarz w otchłani’’), Clark Ashton Smith (cykl ,,Poseidonis’’), H. P. Lovecraft (mitologia Cthulhu 2), R. E. Howard (szkic ,,Era hyboryjska’’ i ,,Kull. Banita z Atlantydy’’ 3), satanista Aleister Crowley (,,Atlantyda. Zaginiony kontynent’’), W. Montyhert (,,Atlantyda i Agharta’’), Mór Jókai (,,Oceania. Historia świata zaginionego. Opowieść o zagładzie Atlantydy’’), C. S. Lewis (,,Siostrzeniec Czarodzieja’’ 4), Henry Kuttner (,,Elak z Atlantydy’’ 5), Poul Anderson (,,Tancerka z Atlantydy’’), Ursula K. Le Guin (,,Nowa Atlantyda’’ 6), Marion Zimmer Bradley (,,The Fall of Atlantis’’), Sean A. Moore (,,Kull Zwycięzca’’), Maciej Kuczyński (,,Atlantyda wyspa ognia’’), Stephen R. Lawhead (cykl ,,Pendragon’’ 7), Michalina Olszańska (,,Atlantyda dziecko gwiazd’’), Jerzy M. Łatak (,,Córka króla Atlantydy’’), Grzegorz Rosiński i Jean Van Hamme (komiks ,,Thorgal’’ 8), Peter David i Esteban Morato (komiks ,,Aquaman: Kroniki Atlantydy’’), Neil Gaiman (,,Nigdziebądź’’), Marah Wood (trylogia ,,Kroniki Atlantydy’’), Evan Currie (trylogia ,,Atlantis Rising’’) oraz twórcy seriali ,,Herkules’’ 9 i ,,Zaginiony Świat’’ 10. Należy też wspomnieć o filmach wytwórni Disneya: ,,Atlantyda: Zaginiony ląd’’ (2001) i ,,Atlantyda: Powrót Milo’’ (2003).
Również J. R. R. Tolkien (1892 – 1973) interesował się Atlantydą, która w jego literackiej mitologii nosi nazwę Numenoru. Wprowadził ten wątek do swojej twórczości pod wpływem nawracających koszmarów o wielkiej powodzi. Pisarz sam twierdził, że ... odziedziczył ten sen po swoich przodkach.
W listopadzie 2024 r. przeczytałem jego książkę ,,Upadek Numenoru i inne opowieści z Drugiej Ery Śródziemia. Kompilacja fragmentów Władcy Pierścieni, Silmarillionu, Niedokończonych opowieści oraz Historii Śródziemia Christophera Tolkiena i innych źródeł’’ (ang. ,,The Fall of Numenor’’) pod redakcją Briana Sibleya, z ilustracjami Alana Lee i w polskim przekładzie Pauliny Braiter.
Numenor (nazywany też Andorem, Elenną i Westernesse) był wyspą na oceanie, leżącą między Amanem (nieśmiertelnymi krainami) na zachodzie, a Śródziemiem na wschodzie. Stanowił dar Valarów (anielskich mocy zarządzających światem) dla ludzkiego plemienia Dunedainów, potomków Earendila za ich wierność w czasie wojny z Morgothem (odpowiednikiem szatana).
Wyspa miała kształt pięcioramiennej gwiazdy. Dzieliła się na pięć prowincji (analogia do pięciu stron świata w chińskiej kosmologii): Forostar (północ), Andustar (zachód), Hyarnustar (południowy zachód), Orrostar (wschód) i Mittalmar (środek). Stolica mieściła się w mieście Armenalos. Najwyższym wzniesieniem była góra Meneltarma (Kolumna Nieba). Kilka razy w roku król modlił się na jej szczycie do boga Iluvatara w imieniu całego swego ludu. Upodabnia to Meneltarmę do takich biblijnych gór jak Synaj, Horeb czy Tabor. Kształt wyspy jak też zmiana w postrzeganiu Numenorejczyków przez mieszkańców Śródziemia (od dobroczynnych herosów kulturowych do mrocznych oprawców) odzwierciedla moim zdaniem ewolucję znaczenia pentagramu w chrześcijaństwie. W średniowieczu symbolizował pięć ran Chrystusa i pięć cnót rycerskich (wielkoduszność, odwagę, czystość, rycerskość i pobożność). Jako taki widniał na tarczy Gawena, jednego z rycerzy Okrągłego Stołu 11. Później jednak (XIV – XV wiek) stał się symbolem szatana.
Na Numenorze żyły lopoldi (prawdopodobnie króliki, możliwe nawiązanie do XVII – wiecznych wyobrażeń stad czarnych królików zamieszkujących mityczną wyspę Hy Brasil), brązowe i czarne niedźwiedzie (dobrowolnie tańczące ku uciesze zaprzyjaźnionych z nimi ludzi), lisy, wiewiórki (uwielbiane zwłaszcza przez kobiety), wydry, borsuki, dzikie świnie i bydło, jelenie, sarny, bobry, ekelli (jeżozwierze lub duże jeże), dzikie kozy, konie (udomowione przez pierwszych osadników), orły, kirinki (małe, szkarłatne ptaszki o piskliwych głosach), jastrzębie, sokoły, kruki, wrony, kawki, wrończyki, zięby i słowiki. U jego wybrzeży morskie ssaki (odróżnianie przez wyspiarzy od ryb) jak: foki, wieloryby, narwale, delfiny i morświny. Z ryb występowały licznie łososie i węgorze. Dzięki błogosławieństwu Valarów wyspę omijały natomiast groźne dla ludzi rekiny.
Florę tworzyły graby, klony, kasztanowce, orzechy, kasztany jadalne, dzika winorośl (możliwe nawiązanie do skandynawskiej legendy o Vinlandzie, krainie utożsamianej z Ameryką Północną), więzy, dęby oraz fantastyczne drzewa laurinque, wyróżniające się złotymi kwiatami. Pierwowzorem tych ostatnich mogły być rzeczywiście istniejące złotokapy. Symbolem przymierza Numenoru z Valarami było białe drzewo Nimloth, wywodzące się od Telperiona.
Numenorejczycy posiadali własny język (adunaicki), lecz woleli używać quenyi, języka elfów. Przewyższali wzrostem ludzi ze Śródziemia. Zostali obdarzeni imponującą długowiecznością, zaś ich śmierć miała łagodny przebieg i nie budziła lęku. Jako znakomici żeglarze zapuszczali się do Śródziemia, dzieląc się z jego mieszkańcami zdobyczami swojej cywilizacji. Nie budowali świątyń, a jedyny ośrodek ich kultu stanowiła góra Meneltarma. Osiągnęli biegłość w sztukach i rzemiosłach. Niestety dokumentujące to księgi zaginęły w kataklizmie. Żyli w harmonii z przyrodą, Valarami i Edainami (elfami). Łączyli się w monogamiczne małżeństwa, zachowujące wierność aż do śmierci. Byli wolni od rozpusty, pijaństwa i łakomstwa. Valarowie zakazali im żeglowania na zachód od wyspy Tol Eressei (wzorowanej na Avalonie z legend arturiańskich), aby oddalić od nich zgubną pokusę nieśmiertelności. Jest to tolkienowski odpowiednik biblijnego owocu zakazanego.
Numenorem władało wielu królów: Elros Tar – Minyatur (syn Earendila i Elwingi, brat Elronda), Vardamir, Tar – Amandil, Tar – Elendil, Tar – Meneldur, Tar – Aldarion, Tar – Ancalime (pierwsza panująca królowa), Tar – Anarion, Tar – Surion, Tar – Telperien (druga królowa), Tar – Minastir, Tar – Ciryatan, Tar – Atanamir Wielki, Tar – Ancalimon, Tar – Telemmaite, Tar – Vanimelde (trzecie królowa), Tar – Alcarin, Tar – Calmacil, Tar – Ardamin, Ar – Adunakhor (jako pierwszy przybrał imię adunaickie), Ar – Zimrathon, Ar – Sakalthor, Ar – Gimilzor, Ar – Inziladun (nawrócony przybrał imię Tar – Palantir), Tar – Miriel (przeznaczona do bycia czwartą królową) i uzurpator, Ar – Pharazon Złoty.
Dużo miejsca zajmuje w książce nieszczęśliwy romans Aldariona i Erendis. Królewicz był rozdarty między marzeniami o żegludze, a obowiązkami wobec żony i królestwa. Popadł też w konflikt ze swym ojcem, starym królem Meneldurem, który starał się przywołać go do porządku. Przypuszczam, że Tolkien, znawca i miłośnik skandynawskich mitów, tworząc tą opowieść, oparł się na przekazie o nieudanym małżeństwie Njorda, boga morza i Skadi, górskiej olbrzymki.
Wrogiem Numenorejczyków i sprawcą zatonięcia ich ojczyzny był zły duch Sauron, upadły Majar, były sługa Morgotha. Po klęsce swego władcy, odmówił ukorzenia się przed Valarami. Dla Śródziemia nastały ponure czasy, kiedy osiadł w Mordorze. Zgromadził wokół siebie orków, smoki i inne złe istoty. Namówił elfickich kowali z Eregionu do wykucia pierścieni władzy. Sam w ogniu Orodruiny wykuł własny, Jedyny Pierścień, dający mu władzę nad posiadaczami pozostałych klejnotów. Elfy i krasnoludy przejrzały jego podstęp, jednak dziewięciu ludzkich królów zamieniło się w straszliwe Nazgule, Upiory Pierścienia. W owym czasie Sauron prowadził wojny z Numenorem i potrafił przybierać zwodniczą, jakby ludzką postać.
Tymczasem Numenorejczycy coraz silniej pożądali nieśmiertelności. Tar – Atanamir Wielki był pierwszym królem, kurczowo trzymającym się życia. Na wyspie zapanował kult zmarłych. Uczeni gorączkowo pracowali nad wydłużeniem ludzkiego życia. Narastał bunt wobec Valarów. Do Śródziemia wyruszyły łupieskie wyprawy. Ar – Pharazon pojmał Saurona i uczynił go swoim doradcą. Upadły Majar przedstawiał się jako Annatar, Pan Darów (tytuł ten przypomina nieco słowiańskiego Dadźboga). Za jego radą wybudował świątynię ku czci Morgotha, w której składano krwawe ofiary z ludzi. Na ołtarzach ginęli jeńcy wojenni oraz Wierni, odmawiający uczestnictwa w demonicznym kulcie. Powszechne stało się donosicielstwo, zaś historię zaczęto przepisywać na nowo. Drzewo Nimloth zostało ścięte z rozkazu Saurona. Numenor dysponował w tym czasie maszynami wojennymi i okrętami z metalu (przejaw awersji Tolkiena do techniki). Kiedy król podburzony przez Saurona, zaatakował Valinor, Valarowie oddali swą władzę w ręce Eru Iluvatara. Wówczas fale oceanu zatopiły wyspę z jej pełnym pychy władcą. Sauron utracił na zawsze powabną postać. Ocalał jedynie Elendil wraz z synami i innymi wiernymi. Przypomina tym biblijnego Lota, uchodzącego z Sodomy oraz Noego, ratującego się z potopu (tego ostatniego porównania użył sam Autor). Jego potomkowie założyli w Śródziemiu królestwa Arnoru i Gondoru. W gondorskiej stolicy, Minas Tirith ocalała sadzonka Nimloth, rozrosła się w słynne Białe Drzewo. W wyniku kataklizmu Ziemia stała się kulista. Ukrytą, prostą Drogę prowadzącą do Valinoru, znali tylko nieliczni.
Tak jak dotychczas, jestem pod wrażeniem przepięknej i mądrej fantasy Tolkiena :). W swojej twórczości nawiązywałem do historii Numenoru tworząc takie imiona jak Tar – Alatyr Lorenzkrafft (imię niedźwiedzia polarnego z ery siódmej) czy Ardanazy II (ostatni król Atlantydy, wzorowany na Ar – Pharazonie Złotym).
1 Odsyłam do posta: ,,Tarzan i klejnoty Oparu’’.
2 Odsyłam do posta: ,,H. P. Lovecraft i mitologia Cthulhu’’.
3 Odsyłam do postów: ,,Conan – władca wyobraźni’’ i ,,Kull. Banita z Atlantydy’’.
4 Odsyłam do posta: ,,Cudowny świat Narnii’’.
5 Odsyłam do posta: ,,Elak z Atlantydy’’.
6 Fantazmat Nowej Atlantydy wprowadził po raz pierwszy Francis Bacon w XVII wieku. W ,,Wyspie Pingwinów’’ Anatola France’a Nową Atlantydą został nazwany odpowiednik USA.
7 Odsyłam do posta: ,,Merlin’’.
8 Odsyłam do posta: ,,Thorgal’’.
9 Odsyłam do posta: ,,Herkules’’.
10 Odsyłam do posta: ,,Zaginiony Świat (serial)’’.
11 Odsyłam do posta: ,,Pan Gawen i Zielony Rycerz’’.
