,,Potwory i krytycy''

,,Trylogia J. R. R. Tolkiena ‘Władca pierścieni’ nie wymaga reklamy. Ale czy wiece, co najwcześniejszym dziełem Tolkiena? A niektórzy twierdzą, że najważniejszym? Był to zbiór zatytułowany ‘Potwory i krytycy’. 

Nie brakuje w nim ani potworów i potworności. Ani krytyki wymierzonej w różnych krytyków i w to, co trzeba śmiało krytykować. Ani dowcipu. Ani zajadłości. Ani tego, co trzeba wiedzieć, żeby mieć jasny obraz wielu spraw i postaci, które nas otaczają: na przykład kultury i profesorstwa. Ale również tego, z czym i jak można i trzeba walczyć.

Gdzie są głębsze korzenie tego wszystkiego? W dawnej czy w dzisiejszej rzeczywistości? W historii czy w baśni? W prawdzie czy w kłamstwach? Mało kto przystępniej i ciekawiej otworzy nam oczy na wiele spraw niżeli J. R. R. Tolkien’’ - z blurbu.

W 2011 r. przeczytałem antologię tekstów J. R. R. Tolkiena zatytułowaną ,,Potwory i krytycy’' (ang. ,,The Monsters and The Critics’’). Jest to zbiór pięciu esejów (pierwotnie wygłaszanych jako wykłady okolicznościowe) pod redakcją syna pisarza, Christophera Tolkiena (1924 – 2020) w polskim przekładzie Roberta Stillera (1928 – 2016). Dwa końcowe eseje: ,,Zabawa w wymyślanie języków’’ i ,,Mowa pożegnalna’’ zostały pominięte w polskim wydaniu.

Oto co można znaleźć w książce:

- ,,Beowulf: potwory i krytycy’’, odczyt upamiętniający Sir Israela Gollancza, wygłoszony do Akademii Brytyjskiej 25 listopada 1936 r. Był to przełomowy tekst ukazujący literacką wartość staroangielskiego eposu o Beowulfie, który wcześniejsi badacze uważali za niepoważny z powodu wyeksponowania walk z potworami i umieszczenie aluzji do zdarzeń historycznych na dalszym planie. ¹

- ,,O tłumaczeniu Beowulfa’’, jedyny artykuł w zbiorze nie będący odczytem. Głosił min., że przekładając epos o Beowulfie z języka staroangielskiego na współczesny angielski, nie należy przesadzać z archaizmami. ²

- ,,Pan Gawen i Zielony Rycerz’’; odczyt upamiętniający W. P. Kera wygłoszony 15 kwietnia 1953 r. na uniwersytecie w Glasgow. Jest to analiza arturiańskiego poematu z XIV wieku, podkreślająca jego chrześcijańską wymowę i wysokie standardy etyczne głównego bohatera. ³

- ,,O baśniach’’ - odczyt upamiętniający Andrew Langa, wygłoszony na Uniwersytecie St. Andrews 8 marca 1939 r. ⁴

- ,,Po angielsku i po walijsku’’; odczyt pamięci O’Donnella wygłoszony w Oksfordzie 21 października 1955 r. omawia historię koegzystencji języków walijskiego i angielskiego (inkrustując ją przykładami walijskich legend ⁵). Tolkien uważał walijski za bardzo piękny język (posłużył mu przy tworzeniu sindarinu – jednego z języków elfów) i krytykował angielską politykę na przestrzeni wieków zmierzającą do wynarodowienia Walijczyków.

1 Odsyłam do posta: ,,Beowulf’’.

2 Odsyłam do posta: ,,Beowulf oczami Tolkiena’’.

3 Odsyłam do posta: ,,Pan Gawen i Zielony Rycerz’’.

4 Odsyłam do posta: ,,O baśniach’’.

5 Odsyłam do postów: ,,Walijczycy w Niebie’’, ,,Poliglota’’ i ,,Legenda o Oksfordzie’’.