Zwierzęta Europy

Europa jest złączona z Azją przez góry Ural, toteż niemal połowa zwierzostanu naszego kontynentu pochodzi z Azji. Niektóre zwierzęta zostały sprowadzone przez człowieka z Afryki i obydwu Ameryk.

Malaria jest chorobą wywoływaną przez pierwotniaka; zarodźca malarycznego, który żyje w ciałach komarów. Zarodziec malaryczny ma wydłużony kształt swojej jedynej komórki. W Europie malaria występowała w Pontyjskich Błotach (Włochy), Fryzji Wschodniej (Niemcy) i na południu Polski ¹.

W Morzu Śródziemnym jest poławiana już od czasów starożytnych gąbka toaletowa, której szkielet 

jest używany do wyrobu gąbek. Nadecznik, żyjący w słodkich wodach Polski ma kształt wydrążonego w środku naczynia. Jedyną gąbką reagującą na bodźce mechaniczne jest żyjąca w Bałtyku, oraz u wybrzeży zachodniej Danii, Niemiec, Holandii i Belgii morska pomarańcza. Z jej ciała wystają rogowe wyrostki. Podrażniona kurczy się.

Z rozgwiazd żyje u wybrzeży Europy rozgwiazda czerwona (jedyna szkarłupnia żyjąca w Bałtyku). Oprócz niej w wodach opływających Europę żyją jeżowce: jeżowiec i serduszkowiec, wężowidła i strzykwy.

W Bałtyku żyje meduza chełbia modra. Jest niegroźna dla człowieka w przeciwieństwie do wielkiej bąbelnicy żyjącej w Morzu Śródziemnym i Atlantyku. Jedna bąbelnica jest kolonią wielu małych polipów zrośniętych w jeden organizm. Podobną budowę ciała ma porpita. W jeziorach i rzekach żyje kolejny europejski parzydełkowiec, stułbia. Morza i oceany Europy licznie zamieszkują ukwiały (w Bałtyku można je spotkać jedynie w Cieśninie Kattegat).

Największym robakiem świata jest należący do płazińców wstężnik (30 m długości). Żyje w kanale La Manche i w Atlantyku. Żywi się rybami, skorupiakami i innymi robakami.

Najrzadszym skorupiakiem Europy jest skrzelopływka bagienna żyjąca na pograniczu Polski i Słowacji oraz na Biegunie Północnym. Wyglądem przypomina kiełża. Głowa masywna i krótka, zakończona parą grubych czułków przypominających nieco rogi kozy. Tułów gruby, odnóża podkurczone pod brzuch, odwłok cienki. Występuje jedynie w Dwoistym Stawie Gąsienicowym i Wyżnim Furkotnim Stawie. Znajduje się w Polskiej Czerwonej Księdze. W Europie żyją trzy gatunki raków: rak rzeczny, rak stawowy i rak pręgowany (sprowadzony z Ameryki Północnej). Wszystkie te raki są biologicznymi wskaźnikami jakości wody (mogą żyć tylko w klasie pierwszej. Mają od 19 – 21 par odnóży rozmaitego kształtu pełniących przeróżne funkcje. Oczy są niewielkie, czarne, osadzone na chitynowych ,,słupkach''. Narządem dotyku są długie czułki (anteny), zwane potocznie acz błędnie ,,wąsami''. Pierwsza para odnóży jest masywna i silnie zbudowana, znakomita w zdobywaniu i ćwiartowaniu pokarmu. Odwłok zakończony ruchomą płytką chityny, zwaną 

,,wachlarzykiem'', który ułatwia rakowi pływanie. Według tego schematu zbudowany jest homar europejski. Jest jednak większy (60 cm długości; długość rekordowa: 1 m), ma krótsze anteny, bardziej przysadzisty głowotułów i dysproporcję między szczypcami. Jedna para służy do kruszenia, podczas gdy druga do cięcia. Homary żywią się padliną. Wchodzą w skład ..frutti di mare'' czyli 

owoców morza, do których należą także langusty. Masowe połowy tych ostatnich skorupiaków doprowadziły do zachwiania równowagi ekologicznej; z braku naturalnego czynnika regulującego ich populację jeżowce rozmnażały się bez przeszkód i zjadały zbyt wielkie ilości wodorostów. We wszystkich europejskich akwenach słonowodnych można spotkać krewetki i garnele. 

W Morzu Śródziemnym żyje ich mniej znany krewny; rawka modliszkowata. Pokrojem przypomina nieco langustę. Końce odnóży są zakończone chitynowymi szczecinkami spiętymi półprzezroczystą błoną, co ułatwia pływanie. Pierwsza ich para została przekształcona w odnóża chwytne zbudowane na modłę tych modliszkowych, skąd nazwa skorupiaka. Rawka modliszkowata chwyta nimi ryby, skorupiaki i mięczaki. Jednym ich uderzeniem potrafi uciąć dłoń człowiekowi! Jedynymi krabami występującymi w Bałtyku są krab wełnistoszczypcy zawleczony z wybrzeży Chin i krabik amerykański. Szczypce tego pierwszego pokryte są chitynowym włosiem 

przypominającym wełnę skąd nazwa. Znacznie większy areał ma kieszeniec europejski.

W Europie żyje wiele owadów, dlatego omówimy tylko niektóre. Europejskie populacje modliszki zwyczajnej zasiedlają południe kontynentu. W Polsce występuje nielicznie, nie z winy człowieka, ale na skutek niekorzystnych warunków klimatycznych. Znajduje się w Polskiej Czerwonej Księdze. Największym owadem Europy jest jelonek rogacz nazwany tak z powodu żuwaczek samca przypominających poroże jelenia. Żuwaczki samicy są mniejsze i krótsze, ale bardziej ostre.

 Podobnie wygląda wynurt. Jest mniejszy i ma węższe żuwaczki niż jelonek rogacz. Żyje w spróchniałych drzewach i żywi się ich drewnem. Obydwa owady znajdują się w Polskiej Czerwonej 

Księdze. Wbrew swojej nazwie nadobnica alpejska żyje nie tylko w Alpach. Ten chrząszcz z rodziny kózek ma długie czułki zagięte do tyłu. Ubarwienie: czarne plamy na jasnoniebieskiej pokrywie skrzydłowej. Znajduje się w Polskiej Czerwonej Księdze.

Z wszystkich europejskich pajęczaków największy areał zajmuje roztocz. Żyje w każdym domu w kurzu i brudzie. Skorpiony żyją w Europie Południowej. W przeciwieństwie do swych krewnych z Azji, Afryki, Nowego Świata i Australii są o wiele mniej groźne dla człowieka. Ich użądlenie ma takie same skutki co ukąszenie żmii. Na tych samych terenach żyją największe europejskie pająki; tarantule. Drugim pod względem wielkości pająkiem europejskim jest tygrzyk nazwany tak dlatego, że jego głowotułów i odwłok są czarno – żółte.

Największym ślimakiem Europy jest ślimak winniczek (6 cm długości). Ze względu na wielkość we Francji jest jadany. Oprócz winniczka w Europie żyją też inne ślimaki jak gajowy, przydrożny czy wstężyk austriacki wbrew nazwie żyjący nie tylko w Austrii, słynny z powodu pięknego ubarwienia 

skorupki. Niektóre z nich nie mają muszli np. pomrów błękitny żyjący w masywie Pienin. Godne 

uwagi są również chitony i świdraki. W całej Europie gatunkiem ginącym jest skójka perłorodna. Jej naturalnym siedliskiem są górskie potoki. Ginie z powodu zatruwania akwenów i zjadania przez piżmaki i pstrągi. Do życia głowonogi potrzebują soli, toteż nie ma ich w słabo zasolonym Bałtyku. U wybrzeży Europy żyją: ośmiornica, kalmar, mątwa, żeglarek i łodzik.

W wodach europejskich żyje wiele gatunków ryb. W morzach i oceanach poławiane są: śledzie, makrele, szproty, flądry ² i sardynki. Najmniejszą rybą Bałtyku jest babka bycza długości jednego 

centymetra, zawleczona z Morza Czarnego. Inną charakterystyczną dla Bałtyku rybą jest węgorzyca o wydłużonym ciele, zaokrąglonej głowie i biało – czarnym ubarwieniu skóry. Z ryb wędrownych możemy spotkać łososie i węgorze. W Bałtyku oraz w Morzu Czarnym i Kaspijskim żyją jesiotry. Te ryby mogą osiągać aż 3 metry długości. Są poławiane dla mięsa. Ceniony jest też ich kawior. Spokrewniony z jesiotrem sterlet zwany ,,czeczugą'' żyje w wodach słodkich i jest mniejszy. W Polsce na Wigilię jedzony jest karp, pochodzący z Europy Środkowej i Wschodniej. Największe hodowle karpi znajdują się w Czechach. Natomiast ,,wigilijnym'' przedstawicielem ryb w Szwecji jest molwa. Inne słodkowodne ryby Europy to: płoć, szczupak, okoń, pstrąg, sum (razem z jesiotrem dzielący tytuł największej słodkowodnej ryby Europy), ciernik (żyje również w Bałtyku) itd. W Europie żyją dwa gatunki kiełbi: kiełb białopłetwy i kiełb Kesslera.

Europa płazami bogata. Na naszym kontynencie żyją płazy bezogonowe i ogoniaste. Te pierwsze dzielą się na: żaby, ropuchy, rzekotki, kumaki i grzebiuszki. Najpospolitsze są żaby (najbardziej znana: żaba trawna). Na wielu rysunkach i w utartych wyobrażeniach żaby są zielone. Taki kolor ma żaba zielona, która oprócz tego ma na ciemieniu czarne pasy. W Polskiej Czerwonej Księdze znajduje się żaba zwinka. Z wyglądu ropuchy są podobne do żab, ale ich skóra jest pokryta gruczołami śluzowymi i jadowymi. W Europie żyje ropucha szara. Najmniejszą ropuchą Europy jest pętówka babienica (3 cm długości). Rzekotka w zależności od klimatu i tego jak się czuje może zmieniać kolor skóry, co stało się podstawą baśni o królewnach zaklętych w żaby. Rzekotka składa skrzek na liściach drzew rosnących nad wodą. W zależności od ukształtowania terenu (co uwydatniło się w nazwach) w Europie żyją dwa gatunki kumaków: kumak górski i kumak nizinny. Z wyglądu są podobne do ropuch, ale różnią się od nich kolorowym brzuchem, innym u każdego gatunku. Owe 

barwy ostrzegają drapieżnika o truciźnie zawartej w ciele tych płazów. Grzebiuszka ziemna, zwana ,,huczkiem'', w dzień jest zagrzebana w ziemi, skąd nazwa. Prowadzi nocny tryb życia. Nie ma stałego miejsca zamieszkania; kopie norę gdzie ją ranek zastanie. Z płazów ogoniastych żyją w Europie traszki i salamandry. Traszki żyjące w Europie to: traszka grzebieniasta, helwecka, alpejska i karpacka. W irlandzkich wierzeniach ludowych, jeśli ktoś polizał brzuch traszki zyskiwał dar leczenia oparzeń. Żywią się bezkręgowcami. Łapy traszki helweckiej zakończone są płetwami. Długi spłaszczony ogon służy jako ster i wiosło. W okresie godów na grzbiecie samca pojawia się skórny ,,grzebień''. W Polskiej Czerwonej Księdze znajduje się traszka karpacka. Podobne do traszek są salamandry. Ich cztery pięciopalczaste łapy są krótkie i grube, toteż gdy zwierzę idzie jego ciało przerzuca się na boki. W Europie żyją trzy gatunki salamander: salamandra plamista, salamandra 

czarna i odmieniec jaskiniowy. Ten ostatni żyje w bałkańskich jaskiniach. Jest bez wątpienia najdziwaczniejszym płazem Europy. Z powodu braku odpowiednich soli mineralnych nigdy nie osiąga wieku dojrzałego. Toteż, aby gatunek przetrwał, musi rozmnażać się w stadium larwalnym. Takie zjawisko nazywamy neotenią. Brak oczu. Skóra biała. Głowa wydłużona, pysk nieco zadarty do góry. Z jej boków wystają czerwone, pierzaste skrzela. Ciało wężowate, cztery chude łapy zakończone pięcioma palcami. Ogon zakończony przezroczystym ,,grzebieniem''. W czasie pływania służy jako ster i wiosło. Odmieniec jaskiniowy żywi się: skorupiakami, mięczakami, innymi płazami i rybami. Bez jedzenia potrafi przetrwać kilka lat.

W Europie żyje stosunkowo dużo gadów. Umiarkowany klimat Polski nie sprzyja żółwiom. Z naszych rodzimych gadów (8 gatunków) jedynym gatunkiem żółwia jest żółw błotny. Zgodnie z nazwą zamieszkuje bagna, torfowiska, mokradła, rzeki i jeziora. Z powodu osuszania i zatruwania tych miejsc jest gatunkiem ginącym. Znajduje się w Polskiej Czerwonej Księdze. Żywi się rybami, płazami, rozmaitymi bezkręgowcami. Mięso ćwiartuje swoim rogowym, stale ostrzącym się dziobem. Chroniony! Natomiast nad Morzem Śródziemnym żyją wszystkie europejskie gatunki 

żółwi. Jednym z nich jest żółw grecki żyjący w Europie Południowej, Azji Południowo – Zachodniej i Afryce Północnej. Mimo dużego areału jest gatunkiem ginącym z powodu eksportu tych zwierząt na północ. Transportowane są one w skrzyniach lub beczkach. Te, które przeżyją mogą mieć kłopoty z aklimatyzacją w nowym otoczeniu. W trosce o uratowanie tych żółwi wiele państw podpisało specjalną konwencję. W niektórych z nich, np. we Francji handel tymi gadami jest całkiem zakazany. 

W Morzu Śródziemnym żyje karetta. On również jest zagrożony. Szanse na przeżycie małych żółwików zmniejszają ludzie, którzy nie tylko je tratują, ale stawiając byle gdzie leżaki i parasole pozbawiają jaja dostępu do światła. Znacznie większy europejski areał posiada największy żółw

 świata; żółw skórzasty (2,4 m długości). Zdarzało się nawet, że te wielkie morskie gady widywano u niemieckich wybrzeży Bałtyku! Najpospolitszym gadem Europy jest żmija zygzakowata, której obecność zanotowano nawet w Norwegii. Występuje w dwóch odmianach: ciemnej i rudej. U obydwu odmian na grzbiecie występuje czarny zygzak, któremu wąż ten zawdzięcza swą nazwę. Jej ogon jest zakończony rogowym kolcem. ,,Znakiem firmowym'' wszystkich żmij jest kształt ich źrenic; są one wąskie i pionowe. Mimo, iż są jadowite, ich ukąszenie jest śmiertelne tylko dla dzieci, starców i osób chorych fizycznie. Mimo tego były (tak jak i inne węże) mordowane, zaś wzięte pod ochronę zostały najpóźniej z wszystkich krajowych węży. Jeszcze nie tak dawno rozpowszechniano stereotypy o wężach, że trzeba od nich uciekać zygzakiem i inne bzdury. Poza Polską w Europie żyją inne gatunki żmij: żebrowana, stepowa i iberyjska. Ta ostatnia żyjąca w Hiszpanii i Portugalii jest najjadowitszym wężem Europy. Na nosie ma skórny wyrostek. Starożytni Grecy czcili węże jako poświęcone Asklepiosowi. Dlatego też wąż stał się emblematem lekarzy i farmaceutów. Bazując na tym fakcie, zoolodzy nazwali okazałego (1 – 2 m długości) węża żyjącego na obszarze śródziemnomorskim i w górach wężem Eskulapa. Kolor skóry tego węża jest żółto – brązowy. W odróżnieniu od żmij nie jest jadowity, toteż swoją zdobycz zabija dusząc. Znajduje się w Polskiej Czerwonej Księdze. Oprócz żmij w Europie żyje kolejny jadowity wąż. Jest to malpolon żyjący na obszarze śródziemnomorskim. […]. Gniewosz plamisty również nie jest groźny dla człowieka. Ma brązową skórę w czarne plamy. Zaskroniec natomiast ma w okolicach ciemienia plamy w kształcie półksiężyców. W Europie żyje stosunkowo dużo jaszczurek. Najpierwotniejszą z nich jest padalec (podobne do niego beznogie jaszczurki były przodkami węży). Od swoich młodszych potomków różni się: grubym, mięsistym językiem i łamliwym ogonem. Ze względu na podobieństwo do węży, nie cieszył się sympatią człowieka. Jego nazwa pochodzi z rosyjskiego ,,padlec'' – podlec. Żywi się owadami i ślimakami, toteż jest pożyteczny dla rolnictwa. Obecnie jest pod ochroną. Jedyną europejską jaszczurką umiejącą i lubiącą pływać jest jaszczurka żyworódka. Zgodnie z nazwą jest żyworodna. Żyje w wartkich, górskich strumykach. Najlepiej znaną europejską jaszczurką jest zwinka. Przez długie lata uważano, że jaszczurka zielona nie występuje w Polsce. Twierdzenia te upadły gdy znajdowano te jaszczurki pod Warszawą, Lubskiem i Lublinem. Obecnie znajduje się w 

Polskiej Czerwonej Księdze. W Polsce nie ma natomiast jaszczurki murowej, która zgodnie z nazwą poszukuje owadów w ruinach i zabudowaniach wiejskich. Z wyjątkiem padalca, opisane tu jaszczurki mają podobną budowę anatomiczną. Głowa owalna, w pysku szczątkowe zęby, język długi, na końcu rozdwojony. Cztery pięciopalczaste łapy. Wydłużony tułów. Długi ogon mający 

zdolności regeneracyjne. Zupełnie inaczej wygląda kameleon pospolity, zwany europejskim. Zamieszkuje Półwysep Iberyjski, Grecję, gdzie został sprowadzony przez Rzymian, oraz wyspy Morza Śródziemnego. Głowa masywna i toporna. Wielkie oczodoły, a w nich wyłupiaste oczy tak zarośnięte skórą, że wystaje tylko źrenica. Ponieważ kameleon nie ma widocznej szyi, jego oczy mogą kręcić się we wszystkich kierunkach. Ma zdolność zmieniania koloru skóry. Nadrzewny tryb życia ułatwiają mu podobne do obcęgów łapy i ogon zwijany w spiralę.

Najpospolitszymi ptakami Europy są wróble (wróbel domowy, mazurek i wierzbowy), które opanowały cały kontynent. Zimą z północy i wschodu Europy przylatują do Polski: gile, jemiołuszki 
i gawrony. W 1921 r. kilku sikorom bogatkom w Wielkiej Brytanii udało się rozbić kapsle zamykające butelki z mlekiem i gdy zasmakowały w znajdującej się na wierzchu śmietanie, inne 

sikory bogatki oraz sikory modre zaczęły je naśladować. Inne sikory żyjące w Europie to: czubatka, czarnogłówka i sikora uboga. Te dwie ostatnie są do siebie bardzo podobne. Spokrewniony z sikorami jest remiz tkający z wierzbowego puchu kunsztowne gniazda. W XIX wieku robiono z nich 

buty dla dzieci. W Norwegii i Islandii żyje kolejny ciekawy ptak – śnieguła. Ma czarne skrzydła kontrastujące z białą resztą upierzenia. Żywi się nasionami i owadami, a czasem nawet małymi skorupiakami. Jedna z nich towarzyszyła Markowi Kamińskiemu podczas jego wyprawy na Biegun 

Północny. Łozówka ma wysmukły korpus i wydłużony dziób. Umie imitować głosy ptaków (w tym tych, które spotyka na afrykańskich zimowiskach). Podobne zdolności mają: szpak i kos. Ciekawą grupą ptaków wróblowatych są dzierzby. W Europie żyją: dzierzba gąsiorek, czarnoczelna, rudogłowa i srokosz. Ostatni jest największy i wyglądem przypomina srokę. Zdarza się, że atakuje przepiórki, toteż w XVII wieku we Francji próbowano układać srokosze jako ptaki łowcze. W Polskiej Czerwonej Księdze znajdują się dzierzba czarnoczelna i dzierzba rudogłowa (figurująca tam 

pod nazwą ,,rudogłówki''). Kawka tak nazwana, ponieważ jej pióra mają kolor kawy z mlekiem. Pożyteczna jest jako tępiciel owadów i gryzoni, ale gnieżdżąc się w kominie utrudnia pracę pieca. Dlatego ludzie wkładają do kominów druciane siatki. Ptaki te są znane od dawna, ale ich zwyczaje społeczne zostały poznane dopiero w XX wieku, kiedy Konrad Lorenz zakupił w Wiedniu jedną kawkę do prywatnej hodowli. Czy wie Czytelnik, że to kawka karmiła z dzioba swojego opiekuna ślimakami, które jej dawał? Po II wojnie światowej kawki zwiększyły swoją liczebność ponieważ ruiny zbombardowanych budynków dostarczyły im miejsc do gniazdowania. Mimo niezgrabnej budowy ciała maskonury umieją latać. Zostały tak nazwane ponieważ ich kolorowe dzioby przypominają maski karnawałowe. Nieprzemakalne upierzenie jest koloru czarno – białego. Maskonur żyje u wybrzeży Norwegii, Francji, Wysp Brytyjskich i Islandii. Żywi się rybami. Zdarza się, że aby zdobyć miejsce do gniazdowania wypędza króliki z nor! Znacznie mniejszy areał zasiedla 

traczyk lodowy (Norwegia, Islandii, Nowa Ziemia). On również potrafi latać. Natomiast spokrewniona z nimi alka olbrzymia była ptakiem nielotem. Jej podobieństwo do pingwina uwydatniło się w walijskiej nazwie tego ptaka (pengwein – biała głowa). Jej czarny, gruby dziób miał białe pręgi. Żywiła się rybami. Ostatnia para tych ptaków została zamordowana na wyspie Eldey koło Islandii. Dobrze znane bociany występują w Europie w dwóch gatunkach: bocian biały i bocian czarny. Ten ostatni jest rzadszy od białego. Z powodu zatruwania zbiorników wodnych i chemizacji rolnictwa, bociany wyginęły w Szwecji, Szwajcarii, Włoszech i w Wielkiej Brytanii. Największe populacje bocianów (obu gatunków) żyją w Polsce. Bocian biały stał się bohaterem licznych bajek, anegdot i legend. Na południu Europy można spotkać (żyjące również w Afryce) ibisy i flamingi. Kiedyś stado tych ostatnich było widziane w Polsce! Kolejnym egzotycznym ptakiem Europy jest 

warzęcha żyjąca nad Morzem Śródziemnym, oraz w Holandii; sporadycznie zalatuje do Polski. Ma długi dziób, spłaszczony na końcu, służący do chwytania ryb. W Europie żyje wiele gatunków czapli. Min. gnieżdżą się tam żyjące również w Afryce czapla nadobna i czapla biała. Są łatwe do rozpoznania po pięknych, białych piórach. Inne europejskie czaple to: czapla siwa, czapla purpurowa, ślepowron oraz bąk. Żyją tam również żurawie (żuraw, drop, streptet). W Islandii, Norwegii i na północy Finlandii gnieździ się sowa śnieżna. Zgodnie z nazwą upierzenie ma białe, maskujące w śniegu. Jej podstawowym pokarmem są lemingi. W poszukiwaniu pożywienia wędruje na południe min. do Polski gdzie jest pod ochroną. Największą sową świata jest puchacz. Na głowie ma kępki piór przypominające uszy. Jest tak wielki, że czasem poluje na mniejsze sowy np. sowę uszatą. Znajduje się w Polskiej Czerwonej Księdze. Najmniejszą sową Europy jest sóweczka. 

Podobnie jak wspomniana sowa śnieżna i sowa błotna prowadzi dzienny tryb życia. Żywi się ptakami wróblowatymi. W Europie występują min. trzy gatunki gołębi: gołąb skalny, gołąb grzywacz i sierpówka. Ta ostatnia została tak nazwana ponieważ na karku ma czarną pręgę przypominającą sierp. Nazywano bywa również synogarlicą. W odróżnieniu od innych gołębi ma wysmukły kształt ciała. Pochodzi z Azji Południowo – Zachodniej, gdzie Turcy hodowali ją w klatkach jak kanarki. W związku z tureckim podbojem Bałkanów zaaklimatyzowała się w Europie. Oto kolejne etapy jej europejskiej kolonizacji: 1912 r – Belgrad, 1930 – Budapeszt, 1942 – Wiedeń, Rumunia i Ukraina, oraz Czechy, 1944 – Ulm, Ratyzbona, Wrocław, 1955 – reszta Polski, Szwecja, państwa bałtyckie, Skandynawia. Kuropatwa jest najpłodniejszym ptakiem Europy (20 piskląt z jednego wylęgu). Inne europejskie kuraki to: przepiórka, bażant, pardwa, głuszec, cietrzew. Liczne są ptaki drapieżne żyjące w Europie. Z sępów żyją: sęp płowy, orłosęp brodaty i ścierwnik biały, wszystkie w basenie śródziemnomorskim. Orły europejskie to: orzeł przedni, orlik krzykliwy, orlik grubodzioby, orzełek włochaty i orzeł cesarski. Błotniaki: błotniak stawowy, zbożowy i łąkowy. Kanie: kania ruda, kania czarna i bielik. Sokoły: sokół wędrowny, białozór, drzemlik, kobuz, pustułka, kobczyk. Oprócz nich żyją jeszcze: trzmielojad, gadożer, myszołów i rybołów.

Jedyną małpą europejską jest magot sprowadzony z Afryki Północnej przez Rzymian lub Arabów. Żyje na Gibraltarze pod opieką garnizonu brytyjskiego. Podobnie pochodzenie ma należąca do 

łaszowatych; geneta. Żyje nad wybrzeżem Morza Śródziemnego. W średniowieczu zastępowała w domach koty. W plejstocenie hieny miały znacznie większy zasięg. Na ziemiach polskich żyły na terenie Jury Krakowsko – Częstochowskiej. Można natomiast współcześnie spotkać liczne psowate. Ich największy przedstawiciel, wilk przetrwał w Hiszpanii, Włoszech, na Bałkanach, w Rumunii, Polsce, Finlandii i w Rosji. Europę zamieszkują trzy gatunki lisów: lis rudy, piesiec i korsak. Z Syberii, Chin i Mongolii pochodzi jenot hodowany na futro, ale także zdziczały. Z kotowatych żyją w Europie żbik i ryś. Obydwa koty znajdują się Polskiej Czerwonej Księdze. Chociaż ryś ma duże rozmiary ciała, obydwa koty są zaliczane do kotów małych. 2 000 lat temu na Bałkanach żyły lwy. 

W Europie żyje dużo łasicowatych. Oprócz najmniejszej z nich – łasicy należy wymienić sobole, gronostaje, kuny, tchórze, norki i wydry. Mimo swojej nazwy borsuk europejski pochodzi z Azji. Jeszcze w XIX wieku rosomak żył w Polsce Wschodniej, a nawet na Wołyniu, ale na wskutek zmian klimatycznych zniknął z naszego kraju. Obecnie europejskie populacje rosomaków żyją w Skandynawii i północnej Rosji. Największym drapieżnikiem Europy jest niedźwiedź brunatny. Populacje tych zwierząt kolonizujące Biegun Północny na drodze ewolucji wytworzyły odrębny gatunek; niedźwiedzia polarnego. Jego europejskie populacje żyją w Norwegii. W Bałtyku żyją trzy gatunki fok: foka szara, pospolita i obrączkowana. W Morzu Kaspijskim żyje natomiast słodkowodna foka kaspijska, a w Morzu Śródziemnym – mniszka śródziemnomorska. Natomiast u wybrzeży Norwegii żyją morsy. Liczne walenie żyją w morzach opływających Europę. Przytoczę tu przykłady ich ekspansji w Bałtyku. W 1979 r. koło Gdańska widziano długopłetwca i płetwala 

błękitnego. W Kołobrzegu rybacy wyłowili parę delfinów białonosych. W 1994 r. w Cieśninie Kattegat widziano stado złożone z 50 orek. Stałymi mieszkańcami Bałtyku są morświny, żyjące również w Morzu Śródziemnym i w Atlantyku. Znajdują się w Polskiej Czerwonej Księdze. A jakie owadożerne żyją w Europie? Z ryjówek są to: najmniejszy ssak świata ryjówka etruska, malutka, 

aksamitna oraz (najrzadsza) ryjówka białowieska, zwana średnią, żyjąca wyłącznie na pograniczu Polski i Białorusi. Znajduje się w Polskiej Czerwonej Księdze. Jedynymi jadowitymi ssakami Europy są spokrewnione z ryjówkami rzęsorki: rzęsorek rzeczek i rzęsorek mniejszy. Ponieważ mają słabe zęby, ich jad zawarty jest w ślinie. Innymi owadożernymi Europy są kret i jeż. Ten ostatni żyje w dwóch podgatunkach; ciemnym i jasnym w zależności od usytuowania od Odry. Nietoperze pochodzą z Europy. Ich najstarszy reprezentant, ikaryokteris został odkryty nad brzegiem jeziora Messel w Niemczech. Najmniejszym nietoperzem Europy jest karlik malutki, a największym borowiec wielki. W niektórych krajach żyją zdziczałe konie domowe, nieraz stanowiące atrakcję turystyczną np. na Islandii – kucyki islandzkie, w Wielkiej Brytanii – kuce dortmoor, we Francji – konie z Camarque, w Polsce – koniki polskie. Natomiast ich dziki przodek, tarpan wyginął na Ukrainie na początku XX wieku. Natomiast przodkiem świń jest dzik. Kiedy Juliusz Cezar podczas wyprawy wojennej do Galii spotkał tury porównywał ich wielkość do słoni. Ten przedstawiciel dzikiego bydła był przodkiem krowy. Był potężny i ciężko zbudowany, rogi miał długie i mocne. Ostatni tur padł w Puszczy Jaktorowskiej w 1627 r. Innym przedstawicielem europejskiego dzikiego bydła jest żubr. Z powodu wycinania lasów i polowań, stał się gatunkiem ginącym. W 1919 r. ostatni dziki żubr został zabity przez kłusownika. Gatunek przetrwał w ogrodach zoologicznych, gdzie przeżył jeszcze II wojnę światową. Kiedy tylko nastał pokój, polscy uczeni sprowadzili kilka żubrów ze Szwecji i wypuściwszy je na wolność, podjęli się odtwarzania gatunku. Plan się powiódł i liczba żubrów zwiększyła się. W Polsce żubry zasiedlają Białowieski Park Narodowy, wyspę Wolin, Bieszczady i Śląsk. Są pod ochroną i znajdują się w Polskiej Czerwonej Księdze. Z jeleniowatych Europę zamieszkują jeleń szlachetny, jeleń sika, sarna, daniel, łoś i renifer. Ten ostatni żyjący obecnie na Islandii, Półwyspie Skandynawskim i na północy Rosji zasiedlał kiedyś w Europie większy areał. Zachowały się naskalne rysunki i grawerunki tych zwierząt. Renifer jest wpół – udomowiony przez koczownicze plemiona Lapończyków. W Europie żyją również dzikie kozy 

(kozica, koza bezoarowa, będąca przodkiem kozy domowej, koziorożec alpejski) i owce (muflon – przodek owcy domowej). Ten ostatni (pochodzący z Europy Południowej) został w XVI wieku sprowadzony do Polski w celach łowieckich. Obecnie jest pod ochroną. Jedyną europejską antylopą jest suhak, którego dawny areał obejmował wschód Polski, Ukrainę i Rosję. Obecnie suhak zwany sajgą nie występuje w Europie. Starożytni Rzymianie sprowadzili do Europy jeżozwierze afrykańskie na mięso. Ssaki te zaaklimatyzowały się na południu naszego kontynentu. Największym gryzoniem Europy jest bóbr europejski, zaś najpospolitsze są myszy i szczury pochodzące z Azji Środkowej np. mysz domowa, leśna, badylarka, oraz szczur śniady i szczur wędrowny. Europę zamieszkują dwa gatunki chomików: chomik europejski, dziko żyjący na wschodnich rubieżach kontynentu i chomik syryjski, występujący jako popularne zwierzę domowe. Lasy i parki zamieszkuje kilka gatunków wiewiórek. Wiewiórka ruda jest coraz bardziej wypierana przez sprowadzoną z Ameryki Północnej wiewiórkę szarą. Polatucha żyjąca w lasach państw bałtyckich, Szwecji i Finlandii potrafi latać lotem ślizgowym. Z wyglądu piżmak i nutria wyglądają podobnie, ale nutria jest większa i ma pomarańczowe zęby. Jest hodowana jako zwierzę futerkowe. Z takim samym zamiarem sprowadzono w 1905 r. z Ameryki Północnej piżmaka (nutria pochodzi z Ameryki Południowej). Zrezygnowano z hodowli i wypuszczono piżmaki do Wełtawy. Wkrótce opanowały cały kontynent.

1 Obecnie pierwotniaków nie zalicza się już do królestwa zwierząt.

2 Flądra to potoczna nazwa takich gatunków ryb jak: zimnica, gładzica, stornia i turbot.