Dzień Czerwonego Kapturka

 19 lipca przypada Międzynarodowy Dzień Czerwonego Kapturka, nieoficjalne święto dla najmłodszych, będące okazją do popularyzowania baśni, literatury i ... ostrzegania przed czyhającymi na dzieci niebezpieczeństwami. Od czasów Charlesa Perraulta (XVII wiek) i braci Grimm (XIX) losy dziewczynki w czerwonym płaszczyku i zagrażającego jej wilka do dziś fascynują całe pokolenia. Inspiracje nimi widoczne są min. w komiksach ,,Baśnie'', ,,Grimm Fairy Tales'' i ,,Wiedźmin. Ballada o dwóch wilkach'', horrorze ,,Towarzystwo wilków'' (na podstawie opowiadania Angeli Carter), filmie fantasy ,,Mścicielki Grimmów'', musicalu ,,Tajemnica lasu'' wytwórni Disneya, animacjach ,,Ognisty Czerwony Kapturek'' Texa Avery'ego i  ,,Czerwony Kapturek - prawdziwa historia'' oraz w polskich powieściach fantasy: ,,Czerwonej baśni'' Wiktorii Korzeniewskiej, ,,Czarnym Kapturku'' Karoliny Niwczyk i ,,Grimm City. Wilk!'' Jakuba Ćwieka, a także w jednym z opowiadań Andrzeja Sapkowskiego o wiedźminie. Charles Dickens wyznał po latach, że w dzieciństwie marzył o poślubieniu baśniowej bohaterki. 

Zwoje z Qumran

 

,,Wielki i święty jest JHWH,

najświętszy dla każdego pokolenia.

Przed Nim wspaniałość kroczy,

za Nim huk wielkiej wody.

Łaska i prawda są wokół Jego oblicza,

prawda, prawo i sprawiedliwość są podestem Jego tronu.

Oddzielił światło od mroku,

zorzę ustanowił dzięki wiedzy Swego serca.

Zobaczyli to wówczas Jego aniołowie i wielbili Go,

gdyż pokazał im to, czego nie znali.

Pokrył góry plonami,

dobrą żywnością dla każdego.

Błogosławiony niech będzie Ten, który uczynił ziemię dzięki swej sile,

ustanowił świat dzięki Swej mądrości.

Dzięki swemu rozumowi rozciągnął niebo

o spowodował, że [wiatr] wieje z Jego skar[bnicy].

On stworzył [błyskawice, iżby towarzyszyły desz]czowi,

i sprawił, że mgł[y] podnoszą się [z] końca [ziemi]’’

- 11 Q Psa 26, 9 - 15

 

W latach 90 – tych XX wieku oglądając jako dziecko katolicki program ,,Credo’’ w TVP1, dowiedziałem się po raz pierwszy o tajemniczych apokryfach ¹ z Ziemi Świętej. Do dziś otacza je aura sensacji. Nie brak takich, którzy doszukują się w nich treści niebezpiecznych dla chrześcijaństwa np. przekazu o św. Piotrze jako rzekomym rzymskim agencie.

W 1947 r. młody Beduin, Muhammad edh – Dhib odkrył w grocie w Qumran siedem pierwszych zwojów. Dalsze odkrycia z lat 1952 i 1956 również zostały dokonane przez Beduinów. Badaniem tych pism zajmuje się nauka zwana qumranologią. Zajmowali się nią tacy uczeni jak: amerykański jezuita Joseph A. Fitzmyer (1920 – 2016), ks. Józef Tadeusz Milik (1922 – 2006), dominikanin Roland de Vaux (1903 - 1971), niesłusznie oskarżany o antysemityzm ², John Strugnell (1930 – 2007), Frank Moore Cross (1921 – 2012), Joseph Starcky, John Marco Allegro (1923 – 1988) i inni. W 1989 r. odbyła się międzynarodowa konferencja qumranologów w Mogilanach w Polsce.

Obecnie dysponujemy obszerną bibliografią qumranologiczną w języku polskim.

Baigent Michael, Leigh Richard ,,Zwoje znad Morza Martwego. Historia pewnego oszustwa’’ (pseudonaukowe)

Betz Otto, Riesner Rainer ,,Jezus, Qumran i Watykan’’

Campbell Jonathan G. ,,Zwoje znad Morza Martwego rozszyfrowane’’

Cekiera Andrzej ,,Reinterpretacja postaci Melchizedeka w 11Q Melch (11Q13)’’

Czyż Czesław ,,Biblia Qumrańska’’

Dąbrowski Eugeniusz ,,Odkrycia w Qumran nad Morzem Martwym a Nowy Testament’’

Dec Przemysław ,,Zwój hymnów dziękczynnych z Qumran (1Q Hodajota). Rekonstrukcja – przekład - komentarz’’

Drewnal Henryk, Piwowar Andrzej ,,Qumran. Pomiędzy Starym a Nowym Testamentem’’

Fitzmyer Joseph A. ,,101 pytań o Qumran’’

Jones Vendyl ,,Manuskrypty z Qumran. Historia prawdziwego Indiany Jonesa’’

Kapera Zdzisław Jan ,,Półwiecze sporu o zwoje znad Morza Martwego’’

Kulik Grzegorz ,,Wołanie o prawo i sprawiedliwość. Księgi i apokryfy Starego Testamentu, pisma z Qumran’’

Mędala Stanisław ,,Wprowadzenie do literatury międzytestamentalnej’’

Milik Józef Tadeusz ,,Dziesięć lat odkryć na Pustyni Judzkiej’’

Muchowski Piotr ,,Komentarze do rękopisów znad Morza Martwego’’

,,Rękopisy znad Morza Martwego: Qumran – Wadi Murabba’at – Masada’ - Nachal Chawar’’ (kompletny przekład ponad 300 zwojów)

Pilarz Krzysztof ,,Wychowanie we wspólnocie z Qumran’’

Skrzypczak Alfred ,,Idea świątyni w pismach qumrańskich’’

Tronina Antoni ,,Aramejska Księga Gigantów oraz pokrewne teksty z Qumran’’

,,Komentarze do biblijnych rękopisów z Pustyni Judzkiej’’

,,Reguła zrzeszenia i inne teksty prawne z Qumran. Adnotowany przekład z hebrajskiego 1QS, 1QSa, 1QSb, CD, 1QM’’

,,Wielki Zwój Psalmów z Qumran (11Q5) oraz teksty pokrewne’’

,,Zwój świątyni oraz pokrewne teksty z Qumran’’

Tyloch Witold ,,Rękopisy z Qumran nad Morzem Martwym’’

Vanderkam James C. ,,Manuskrypty znad Morza Martwego’’

Zdun Paweł ,,Pieśni Ofiary Szabatowej z Qumran i Masady’’ (tekst źródłowy z komentarzem)

Qumran było siedzibą żydowskiej sekty z przełomu er, przez część badaczy utożsamianej z esseńczykami. Członkowie wspólnoty razem modlili się, pracowali i spożywali posiłki. Żyli w celibacie i (podobnie jak później Jezus Chrystus) całkowicie odrzucali rozwody. Stanęli w opozycji wobec kapłanów z Jerozolimy, odrzucając min. kalendarz księżycowy. Dążyli do obalenia władzy rzymskiej.

Pisma zostały sporządzone na papirusie, pergaminie a nawet na metalu (miedzi). Oprócz pełnych tekstów znaleziono wśród nich również krótkie fragmenty używane jako filakterie i mezuzy. Znamy takie tytuły jak: ,,Podręcznik dyscypliny’’, ,,Dokument Damasceński’’, ,,Zwój Wojny’’, ,,Hymny (Psalmy dziękczynne)’’, peszarim (komentarze do ksiąg biblijnych), ,,Apokryf Księgi Rodzaju’’, ,,Zwój Miedziany’’, ,,Zwój Świątyni’’, ,,Zwój Psalmów’ i ,,Targum Hioba’’ (tłumaczenie Księgi Hioba na język aramejski).

W stosunku do Starego Testamentu źródła qumrańskie wprowadzają liczne ,,ubarwiające’’ dodatki np. szczegółowy opis urody Sary, żony Abrahama. Przepisy kultyczne są jeszcze surowsze niż w Starym Testamencie np. w szabat nie wolno ratować ludzi ani zwierząt wpadających do dołów czy studni.

,,Zwój Miedziany’’ (zgodnie z nazwą spisany na arkuszu miedzi) podaje wykaz ukrytych skarbów. Archeolodzy kierujący się jego wskazówkami, nie znaleźli ich jednak. Możliwe jest czysto alegoryczne znaczenie tekstu.

W czasie wojny członkowie wspólnoty mogli brać do niewoli podobające im się kobiety. Brance należało ogolić głowę i przez pewien czas zabraniać jej spożywania czystych pokarmów, dozwolonych toczącym świętą wojnę.

Mieszkańcy Qumran utożsamiali się z kapłanami z rodu Sadoka, którzy pozostali czyści w przeciwieństwie do współczesnych religijnych elit Jerozolimy. Sekta oczekiwała na przyjście proroka, przypominającego Mojżesza oraz dwóch Mesjaszy: Aarona i Izraela. Dodać należy, że wiara w dwóch Mesjaszy jest obecna również w innych nurtach judaizmu np. wśród chasydów ³, podczas gdy dla chrześcijan jedynym Mesjaszem, zapowiadanym przez proroków jest Jezus Chrystus. Do Chrystusa porównuje się niekiedy tajemniczego Nauczyciela Sprawiedliwości, cierpiącego prześladowania ze strony Niegodziwego Kapłana. Teksty z Qumran nic jednak nie mówią o śmierci Nauczyciela Sprawiedliwości na krzyżu. Wprowadzają natomiast dualistyczny podział ludzkości na Synów Światła i Synów Ciemności. Przy końcu czasów Synowie Światłości, wspierani przez archaniołów Michała, Rafała i Sariela stoczą ostatnią walkę z Kittim (Rzymianami, nazwa odnoszona do Cypryjczyków i Macedończyków). Po stronie Kittim walczyć będzie demon Belial. Te eschatologiczne mity stwarzają okazję do wielorakich interpretacji. Nauczyciel Sprawiedliwości był utożsamiany min. z arcykapłanem Oniaszem III, kapłanem Jose ben Joazerem, Judą Esseńczykiem, cudotwórcą Oniaszem, św. Janem Chrzcicielem (według australijskiej badaczki, Barbary Thiering), św. Jakubem Sprawiedliwym (pogląd Roberta H. Eisenmana) i arcykapłanem Alkimosem (zdanie ks. Stanisława Mędali).

Teorie spiskowe głoszą, że Watykan ukrywa zwoje z powodu zawartych w nich treści, podważających prawdziwość Ewangelii. Przeczą temu jednak liczne przykłady, również polskie, podane powyżej w bibliografii. W rzeczywistości te ciekawe teksty źródłowe z epoki poprzedzającej bezpośrednio narodziny chrześcijaństwa, nie zawierają nic co mogłoby obalić wiarę dojrzałego chrześcijanina.

1 Zainteresowanym tematyką apokryfów polecam wpisy: ,,Apokryfy Biblii’’ i ,,O Morzu Tyberiadzkim’’.

2 Oskarżenia te wzięły się z powodu braku uczonych izraelskich w pracach kierowanego przezeń zespołu qumranologów. Prawdziwą przyczyną uniemożliwiającą im tą działalność nie był antysemityzm de Vauxa, ale tocząca się wojna między Izraelem a Jordanią.

3 Odsyłam do posta: ,,Dwóch Mesjaszy’’.