wtorek, 9 lipca 2013

,,Wąż bajecznym smokiem przezwany od ssania''. Aligator chiński




[...] Rozważmy jakie zwierzęta mogły się przyczynić do powstania żywotnego mitu o smokach,
[...].



Aligator chiński. Chociaż dinozaury znikły z powierzchni globu, do dziś istnieją inne stworzenia, które mogły być prototypami smoków. Smoki zostały wymyślone w Chinach, tam zaś żyją aligatory chińskie - gady z rzędu krokodylowatych, których najbliższymi krewnymi są aligatory missisipijskie oraz południowoamerykańskie kajmany. Krewni aligatorów to: krokodyle właściwe i gawiale. Nazwa aligator pochodzi od portugalskiego ,,los lagortos'' - jaszczurki. Określenie to wyewoluowało później w angielską nazwę ,,alligator'', niemiecką ,,Alligator (Krokodill)'' i polską - aligator. Od krokodyli właściwych różnią się wyglądem zamkniętej paszczy, w której nie widać czwartego zęba dolnej szczęki. Dodam jeszcze, że spotykane tylko w Azji gawiale (gawial gangesowy i krokodyl gawialowy) mają długie, wąskie pyski, wypełnione podobnymi do szpilek zębami, służącymi do chwytania śliskich ryb. Owa niespotykana u krokodyli właściwych i aligatorów budowa pyska, że gawiale mogą się odżywiać wyłącznie drobną zwierzyną. Krokodyle właściwe żyją w Azji (krokodyl syjamski), w Afryce (krokodyl nilowy i krótkopyski), w Ameryce Południowej (krokodyl z Orinoko) i w Australii (krokodyl różańcowy). Aligatory żyją w Azji (aligator chiński), Ameryce Północnej (aligator missisipijski) i Południowej (kajmany). Wszystkie te zwierzęta należą do starej, spokrewnionej z dinozaurami i pterozaurami grupy krokodylowatych, wywodzącej się z triasowej formacji słodkowodnych tekodontów (,,gadów o zębach w zębodołach'', od łac. ,,theca'' - pochwa, tzw. ,,tekodontalny'' typ uzębienia posiadają wszystkie uzębione ssaki, także człowiek). Co prawda, już permskie mezozaury były z wyglądu podobne do gawiali, ale jest to podobieństwo wyłącznie zewnętrzne i nie określa prawdziwego pokrewieństwa. W triasie żył tekodont proterozuch (Proterosuchus), podobny do krokodylowatych, lecz posiadający ciało krótkie i przysadziste. Prawdziwym krokodylowatym był dopiero triasowy protozuch (nie mylić z proterozuchem!), o proporcjach ciała ,,jak na krokodyla przystało'', z wyjątkiem wydłużonych łap przystosowanych do kroczenia po lądzie. Jednak kolejne gatunki krokodylowatych z wolna ewoluowały do życia w wodach słodkich, później zaś w ... morzach i oceanach. Tą ostatnią drogę wybrały nystriozaury z okresu jury, odkryte w Niemczech. Nystriozaur wyglądem przypominał współczesnego gawiala, osiągał zaś ok. 5 m długości. Swoim długim pyskiem łapał ryby, głowonogi i małe gady wodne. Największym mezozoicznym przedstawicielem krokodylowatych był dinozuch (grec. ,,deinos'' - straszny, ,,suchus'' - krokodyl) o 15 m długości (dla porównania: największy współczesny przedstawiciel krokodylowatych, krokodyl różańcowy mierzy 7 m długości). Kiedy 65 mln lat temu w kredzie wyginęły dinozaury, krokodylowate przetrwały  ... do naszych czasów. W niemieckich złożach z wczesnego trzeciorzędu, w Geiselstall znaleziono szkielet azjatozucha (Asiatosuchus), zaś w bardziej znanym rejonie - w okolicach jeziora Messel na wschodzie Niemiec odkopano pristochampusa, żyjącego już w kredzie, co skłoniło ówczesnych paleontologów do wysunięcia mylnego wniosku, że jakoby dinozaury miały przetrwać aż do eocenu. Początkowo pristochampusa uważano bowiem za dinozaura z racji podobieństwa jego zębów do ,,łowieckiego oręża'' terapodów Carnosauria (np. tyranozaur). Pristochampus wyróżniał się ... niewielkimi kopytkami kończącymi każdą z jego kończyn. Najmłodszą grupą krokodylowatych są gawiale, które powstały w Azji 2 mln lat temu. 
Co wiemy o aligatorze chińskim, który był jednym ze zwierząt inspirujących do stworzenia chińskich smoków?



Żyje na wschodzie Chin (prowincje Anhui, Zheijang i Jangsu) w środowisku wodnym. Aligatory to jedyni reprezentanci krokodylowatych mogący żyć na terenach, gdzie temperatura wody zimą spada poniżej 0 stopni Celsjusza i co najdziwniejsze obywają się bez hibernacji.  Aligator chiński ma wydłużony pysk, opływowy kształt ciała, krótkie łapy i olbrzymi ogon. Pokryty jest gruba, szarą skórą zawierającą kostne płytki na grzbiecie. Kiedy znajduje się zanurzony w wodzie, potrafi nurkować, woli jednak mieć zachowany kontakt ze środowiskiem lądowym dzięki wystającym z wody narządom zmysłów - nozdrzom, oczom i otworom słuchowym. W ten sposób czatuje na lądowe zwierzęta, przychodzące do wodopoju. nawet jeśli aligator (lub inny przedstawiciel krokodylowatych) wystaje z wody, łatwo go pomylić z dryfującym po powierzchni pniem. Aligator chiński odżywia się: rybami, ptakami i rozmaitymi ssakami; ofiarą krokodyli właściwych i aligatorów mogą padać zarówno kopytne jak i ludzie. Chcąc konsumować zwierzęta większe od krokodylich głów, krokodylowate obdzierają je z mięsa, obracając się z jego kawałkiem w pysku wokół własnej osi. Omawiana grupa gadów ma wpływ nie tylko na zwierzęta, ale także na rośliny. Brzmi to paradoksalnie i wymaga wyjaśnienia. Prawdą jest, że żaden krokodyl, aligator, kajman, czy gawial nigdy by nie tknął roślinnego wiktu, ale ... Gdy wysychają zamieszkane przez nie zbiorniki wodne, krokodylowate



zakopują się w mule, czego efektem ubocznym jest wyrywanie wodnej roślinności. Dzięki temu zamieszkiwane przez krokodylowate zbiorniki wodne pozostają żeglowne. W trawieniu pomagają im kamienie żołądkowe - gastrolity (grec. ,,gastros'' - brzuch, ,,lithos'' - kamień), które występowały także w żołądkach dinozaurów. Są to zwierzęta rozdzielnopłciowe i jajorodne. Wiele z nich toczy zacięte walki godowe - powiem jeszcze, że drażni je hałas. Toteż, kiedy w czasie drugiej wojny światowej, Japończycy zaatakowali brytyjskich aliantów z zaskoczenia (przeliczyli się z siłami ...) otrzymali alianci nieoczekiwaną pomoc ze strony ... krokodyli różańcowych, rozwścieczonych hałasem. Po kopulacji, samica składa w wykopanym na brzegu akwenu gnieździe ogromne ilości jaj, których strzeże przed mogącymi je zjeść zwierzętami. Opiekuje się również młodymi - pomaga im wydostać się z jajka, po czym bierze do pyska i przenosi do wody. Nie ma w tym nic dziwnego - inaczej aligatory nie potrafią transportować swoich młodych, ale dawniej uznano, że je zjadają. Nie może to być prawdą, wówczas bowiem krokodylowate dawno by wymarły. Oczywiście występuje u nich kanibalizm, ale jego ofiarami nigdy nie padają ,,rodzone'' młode. Rodzaj pobieranego pokarmu mięsnego zmienia się wraz ze zmianami w osiąganych wymiarach ciała. 
Chociaż egzystują od triasu w niemal niezmienionej formie, to jednak obecnie wiele gatunków krokodylowatych z winy człowieka znalazło się na krawędzi zagłady. Zmalał areał krokodyla nilowego i aligatora missisipijskiego. Wytępiono krokodyle na Madagaskarze (te, którymi zachwycał się Arkady Fiedler, który chciał poświęcić im osobną książkę). Do gatunków ginących należą min. krokodyl syjamski i krokodyl z Orinoko. Głównie zagraża im handel wyrobami z ich skóry - jego zakaz uratował przed wyginięciem aligatory missisipijskie. Zwracam uwagę, że krokodyl, czy aligator zabija człowieka wyłącznie z głodu, poza tym jako zwierzę nie potrafi wartościować i człowieka traktuje jak każdą inną zdobycz. Tymczasem człowiek zabija krokodylowate kierując się próżnością, choć potrafi się przed tym uchronić.
I który z tych gatunków jest potworem?



Brak komentarzy:

Prześlij komentarz