Powrót do natury

 

,,Wsi spokojna, wsi wesoła!

Który głos twej chwale zdoła?

Kto twe wczasy, kto pożytki

Może wspomnieć zaraz wszytki?’’

- Jan Kochanowski ,,Wsi spokojna, wsi wesoła!’’ (fragment)

Powrót do natury jest fantazmatem społeczeństw cywilizowanych i wysoko uprzemysłowionych, polegający na idealizowaniu społeczeństw tzw. ,,prymitywnych’’ jako – nomem omen – z natury szlachetniejszych, bardziej uduchowionych, ekologicznych itp.

Już autorzy starożytni (np. Wergiliusz w ,,Eklogach’’) marzyli o powrocie Wieku Złotego, co znalazło odbicie w hermetycznej idei renovatio. Tworzono wówczas (popularny także w wiekach XVI – XVIII) gatunek literacki zwany sielanką opowiadający o beztroskim życiu pasterzy i rolników.

W XVIII wieku powrót do natury postulował francuski filozof Jean – Jacques Rousseau, który obwiniał cywilizację; rozwój nauki i sztuki o rzekomo demoralizujący wpływ na człowieka. Pomysły te były utopią już w jego czasach, a cóż dopiero teraz.

W wiekach XVIII i XIX popularny był pokrewny mit zakładający istnienie ,,dobrego dzikusa’’. Idealizowano w ten sposób zwłaszcza północnoamerykańskich Indian, Tybetańczyków, Hindusów i Polinezyjczyków, zaś niemiecki filozof Johann Gottfried Herder jako ,,dobrych dzikusów’’ ukazywał Słowian (nawiasem mówiąc ten fantazmat bardzo spodobał się narodom słowiańskim, w tym Polakom i do dziś ma swoich wyznawców). W XX wieku miały miejsce liczne nieudane próby osiedlania się na Tahiti białych chcących żyć w takich samych ,,rajskich’’ warunkach co tubylcy. ,,Dobry dzikus’’ jest błędem przeciwstawnym do upatrywania w pierwotnych plemionach podludzi i tak samo fałszywym. Naprawdę dzicy ludzie są tacy jak my i mają takie same potrzeby komfortu. Na drodze dyfuzji kulturowej chętnie piją coca colę, noszą bawełniane ubrania i pokrywają dachy blachą falistą. Odnośnie przekonania o dzikich plemionach zawsze żyjących w harmonii z przyrodą, warto przypomnieć fakt wybicia plejstoceńskiej megafauny przez przodków Indian obu Ameryk, Aborygenów, Malgaszów i Maorysów. ¹

Tzw. syndrom Bambiego zawdzięcza swą nazwę kreskówce Disneya o sympatycznym jelonku imieniem Bambi, na którego polował zły myśliwy. Polega na idealizowaniu zwierząt jako istot zawsze miłych i postępujących bardziej moralnie niż ludzie. Człowiek zawsze jest zagrożeniem dla zwierzęcia, nigdy zaś na odwrót. Jako kontrargumenty można podać zwycięskich samców lwów i goryli, które zabijają wszystkie młode spłodzone przez pokonanych rywali, aby tym sposobem nakłonić samicę do szybszej kopulacji, oraz krwawą wojnę dwóch stad szympansów toczoną nad rzeką Gombe w Tanzanii. Szczytem głupoty jest zwłaszcza zmuszanie mięsożernych zwierząt jakimi są psy do zachowywania diety wegetariańskiej, a niestety w naszych czasach nie brakuje takich przypadków :(.

Żywa/ surowa woda (to jest: w stanie naturalnym, nieoczyszczona) ma być jakoby krystalicznie czysta i zdrowa. W rzeczywistości jest dokładnie na odwrót. W najczystszej klasie wody kwitnie życie organiczne wydalające masę odchodów. Tymczasem wielu ludzi w krajach Trzeciego Świata umiera w męczarniach z powodu braku dostępu do oczyszczonej wody.

Mit powrotu do natury jest popularny w reklamach min. wód mineralnych, mrożonek, kosmetyków itd. Występują na nich piękne, młode kobiety na łonie natury, a czasem nawet sama upersonifikowana Matka Natura. W postaciach tych można widzieć nawiązanie do antycznych mitów o nimfach i bogini Gai. Innym przykładem są ,,słowiańskie’’ humorystyczne teledyski Donatana i Cleo - ,,My Słowianie’’ i ,,Brać’’, przedstawiające Słowian jako półdzikich wieśniaków beztrosko pędzących żywot na żłopaniu wódki i seksie.

Powrót do natury wielu ludziom wydaje się czymś jak najbardziej pozytywnym, należy jednak pamiętać i o krwawej stronie tego medalu. W XX wieku komunistyczny zbrodniarz Pol Pot, absolwent Sorbony łączący marksizm z filozofią Rousseau, zmuszał mieszkańców Kambodży do przenoszenia się z miast na wieś i niszczył wszelkie przejawy wyższej cywilizacji. Wdrażając powrót do natury uciekał się do terroru, przy którym bladły zbrodnie Hitlera i Stalina (min. karał śmiercią za noszenie okularów). Idee mają konsekwencje...

1 Odsyłam do posta: ,,Ekologia’’ (fragment: ,,Ekologia i ochrona środowiska’’).