Afrykańskie kulty w Brazylii

,, [...] w odradzających się w Brazylii afrobrazylijskich kultach, wyrosłych na tradycji ludów Joruba i Bantu, z których pochodziła większość czarnych niewolników, szczególnej czci doznają tzw. orisza. Są to inne bóstwa, które wywodzą się od Oloruna (Olodumare), Pana Nieba. Jest on nieosiągalny dla ludzi, dlatego nie oddaje mu się żadnego kultu. Stworzył Obatala (Oxala), czyli niebo, i Oduduwa, czyli ziemię, z których połączenia powstało stworzenie, w tym orisza. Orisza w Afryce oznaczały pierwotnie praprzodków, jedno plemię, jeden naród, w Brazylii połączono je z siłami natury i zdolnościami rzemieślniczymi lub, obecnie najczęściej, chrześcijańskimi świętymi. Ponadto w Brazylii afroamerykański kult nazywa się najczęściej macumba (określa religijne tańce cumbasów - tancerzy i jednocześnie kapłanów fetyszowych lub czarowników wśród Bantu), a jego najczystszym przykładem jest, występujące w stanie Bahia, candomble (nazwa wywodzi się z języka bantu i oznacza kultowy instrument perkusyjny). Uroczystości kiltowe (xire) w candomble rozpoczynają się od zabicia zwierząt ofiarnych, których krew jest rozlewana na kamieniu oriszów, posadzki ich świątyń i symboliczne figury oraz zbierana w glinianych naczyniach. Serce, wątroba i nerki zwierzęcia pozostają przez trzy dni w świątyni i później zostają zagrzebane. Mięso jest bezpośrednio przygotowywane na uroczystą ucztę. Wieczorem po czynnościach ofiarnych wspólnota kultowa zbiera się w barracao (sala świąteczna). Muzycy odśpiewują, w ustalonej kolejności, trzy pieśni dla czczonych orisza. Śpiewom towarzyszy taniec Filhas de Santo ('Córki świętości - po procesie inicjacji przypisane określonemu bóstwu) w kierunku odwrotnym do ruchu wskazówek zegara wokół środkowego filara. Kolejne Filhas wpadają w trans, w kolejności odgrywanej muzyki, po czym są przebierane w sąsiednich pomieszczeniach w specyficzne szaty ich bóstw i wprowadzane na nowo do sali kultu. Odtąd występują już nie jako ludzie, lecz jako narzędzia orisza. Święci, wcieleni w ludzkich pośredników, umożliwiają w ten sposób ludziom doświadczenie ich przynoszące zbawienie obecności. 'Bóstwa' wykonują następnie swój specyficzny taniec, rzucając się na ziemię przed świętymi bębnami, czcząc Mad de Santo ('Matka świętości' - pośredniczka między ludźmi a światem nadprzyrodzonym, stoi na czele żeńskiej hierarchii. [...] Według przekonania zebranych od tańczących Filhas promieniuje święta moc (axe), która może być przyjęta przez obecnych do uzdrawiania chorób, do pomocy w nieszczęściu lub niepowodzeniu. Pewną odmianą tego kultu jest kult szango na Trynidadzie, w którym Szango to bóstwo z panteonu Jorubów, władcy piorunów i bębnów bata (utożsamiany ze św. Janem Chrzcicielem)'' - ks. Andrzej Zwoliński ,,Duchy Afryki''