,,Troja (greck. Ilion, Ilios, łac. Ilium), prastara stolica Trojan w Troadzie w Azji Mniejszej. Sławę swa zawdzięcza T. wojnie trojańskiej (…), opiewanej przez epopeje Homera. W wojnie tej miała T. ulec zniszczeniu 1184 przed Chr. [...]’’ - ,,Encyklopedia Powszechna Wydawnictwa Gutenberga tom 17 Szkocka literatura do Victor’’
O wojnie trojańskiej i jej największym bohaterze, Achillesie dowiedziałem się po raz pierwszy już w wieku przedszkolnym z recenzowanej na tym blogu książki Hany Doskočilovej ,,Diogenes w beczce’’.
W gimnazjum z własnej, nieprzymuszonej woli przeczytałem ,,Iliadę’’ - epos Homera z VIII – VII wieku p. n. e.
Akcja eposu rozgrywa się pod murami Troi i na Olimpie. Świat boski przeplata się ze światem ludzkim. Bogowie ingerują w przebieg wojny wspierając się swoich faworytów walczących po obu stronach. Ukazani są w sposób antropomorficzny; mają wiele wad, nie sposób ich nazwać ani bezstronnymi ani sprawiedliwymi, a ich nieśmiertelne ciała są podatne na zranienia.
Po stronie Greków stali Zeus, jego żona Hera, córka Atena, brat Posejdon i syn Hefajstos. Sam władca bogów zwodził Agamemnona przez sen. Jego córka Atena wspierała Achillesa i Odyseusza. Zeus jako jedynej bogini, pozwolił jej na osobistą interwencję. Hera i Atena domagały się zagłady Troi jako zemsty za niekorzystny dla nich sąd Parysa. W tym celu Atena doprowadziła do zerwania rozejmu namówiwszy trojańskiego łucznika Pandara do zranienia Menelaosa.
Trojanie mieli po swojej stronie Apolla, jego siostrę Artemidę, ich matkę Latonę, Afrodytę, Aresa i lokalnego boga rzeki Skamander. Afrodyta ocaliła Parysa zakrywając go obłokiem po przegranym pojedynku z Menelaosem, który miał rozstrzygnąć losy wojny. Bogini miłości została raniona w bitwie przez Ajasa, gdy osłoniła Enesza. Gdy ranna wróciła na Olimp, użaliła się nad nią jej matka, Dione, kochanka Zeusa. W innej, bardziej rozpowszechnionej wersji Afrodyta narodziła się z morskiej piany. Rannym w boju Eneaszem zaopiekowały się Artemida i jej matka Latona. Bóg rzeki Skamander próbował utopić Achillesa, lecz obronił go Hefajstos pod postacią ognia. Apollo karał Greków zarazą (symbolizowaną przez strzały z łuku), wspierał Hektora i ogłuszył Patroklesa.
W eposie pojawiają się też pomniejsze bóstwa jak: Tetyda i inne nimfy morskie Nereidy, a nawet … mówiący koń Ksantos, który przepowiedział śmierć Achillesa.
Świat ludzki dzielił się na dwie walczące ze sobą armię: Greków (od nazwy jednego z plemion nazywanych Achajami) i Trojan. Naczelnym wodzem armii greckiej był król Agamemnon z Myken, który uprowadził jako brankę Chryzejdę; córkę Chryzosa, kapłana Apolla i nie chciał zwrócić jej pokornie o to proszącemu ojcu. Apollo wysłuchał skargi swego kapłana i zagniewany zesłał na najeźdźców zarazę. Agamemnon był zmuszony oddać brankę jej ojcu, lecz postanowił wynagrodzić sobie jej stratę, zabierając Bryzejdę, która z kolei była ,,własnością’’ Achillesa. Oprócz Agamemnona, Troję oblegał również jego brat Menelaos; król Sparty i mąż Heleny uprowadzonej przez Parysa, przebiegły Odyseusz – król Itaki (w późniejszym eposie, ,,Odysei’’ został opisany jako pomysłodawca konia trojańskiego), mądry doradca Nestor – sędziwy król Pylos, Diomedes, Ajas Wielki i Ajas Mały, szpieg Dolon, oraz złośliwy szyderca Tersytes – najbrzydszy i najtchórzliwszy z Greków.
Po stronie trojańskie zostali opisani: król Priam, królowa Hekuba, królewicze Parys i jego szlachetny i odważny brat Hektor wraz z żoną Andromachą i małym synkiem Astyanaksem (scena ich pożegnania należy do najbardziej wzruszających w literaturze światowej), oraz sojusznik Rezus – król Traków. Dla ciekawostki: w ,,Iliadzie’’ po raz pierwszy w języku greckim pojawia się słowo ,,barbaroi’’ (barbarzyńcy) na określenie Karów będących sojusznikami Trojan. Słowo to wówczas nie miało jeszcze wymowy pejoratywnej (nabrało jej dopiero po wojnach z Persami) i dotyczyło niewyraźnej mowy (podobnie jak słowiańskie słowo Niemcy). Dodać należy, że Homer samemu będąc Grekiem, nie wyróżnia żadnej ze stron konfliktu. Zarówno wśród jednych jak i drugich trafiają się jednostki szlachetne i podłe. Podobny obiektywizm jest nieosiągalnym ideałem dla wielu późniejszych autorów.
Głównym bohaterem jest grecki heros Achilles; syn króla Peleusa i nimfy morskiej Tetydy, a zarazem wódz – udzielny król plemienia Myrmidonów. Powodowany gniewem na Agamemnona, który odebrał mu brankę, Bryzejdę, odmówił dalszej walki. Trwał w uporze nawet gdy Grecy ponosili dotkliwe klęski. Dopiero śmierć jego najbliższego przyjaciela, Patroklesa skłoniła dumnego herosa do powrotu na pole bitwy. Kiedy podjął tę decyzję, otrzymał w darze od swej matki, Tetydy kunsztownie zdobioną zbroję i tarczę wykonane przez boga ognia Hefajstosa. Achilles zabił w pojedynku Hektora i żądny zemsty sprofanował jego ciało wlokąc je za swoim rydwanem. Król Priam udał się nocą do namiotu Achillesa i błagał o wydanie ciała syna. Ojcowska miłość i pokora władcy Troi, obudziły litość w sercu Achillesa. Wydał królowi sponiewierane ciało jego syna i na czas potrzebny do jego pogrzebu zarządzono rozejm. Można dodać, że ludziom średniowiecza bardziej niż pełen pychy najeźdźca zabijający dla zdobycia sławy jakim był Achilles podobał się właśnie szlachetny obrońca ojczyzny – Hektor, którego zaliczali nawet do Dziewięciu Godnych Rycerzy.
Na przestrzeni wieków ,,Iliada’’ stała się źródłem inspiracji dla takich dzieł jak: ,,Eneida’’ Wergiliusza (dalsze losy trojańskiego księcia Eneasza ukazanego jako protoplasta Rzymian 1), ,,Troika’’ Nerona (szalony cesarz ponoć recytował swój poemat widząc płonący Rzym), pierwszy polski dramat ,,Odprawa posłów greckich’’ Jana Kochanowskiego, przeznaczone dla młodych czytelników adaptacje: ,,Czarne okręty pod Troją’’ Rosemary Sutcliff i ,,Wojnę trojańską’’ Jana Parandowskiego, film ,,Troja’’ (w 2004 r. obejrzałem go w kinie razem z Janesem ov Calcium), jeden z odcinków serialu o Xenie 2 oraz trylogia fantasy ,,Troja’’ Davida i Stelli Gemmellów. W mitologii Czesława Białczyńskiego Trojanie byli Słowianami i nazywali swój gród Widłużą.
,,Iliada’’ wpłynęła również na moją twórczość; na dostępne na tym blogu opowiadania ,,Listy stawanoiskie’’ i ,,Słowianie pod Troją’’.
1 Odsyłam do posta: ,,Eneida’’.
2 Odsyłam do posta: ,,Xena – wojownicza księżniczka’’.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz