,,Errementari: kowal i diabeł''

,,Karliści, zwolennicy obu Don Carlosów w Hiszpanji w czasie kryzysów 1834 – 39 i 1872 – 76’’ - ,,Encyklopedia Powszechna Wydawnictwa Gutenberga tom 7 Izaszar do Kolejowe rozkłady jazdy’’

W maju 2020 r. obejrzałem francusko – hiszpański film dark fantasy ,,Errementari: kowal i diabeł’’ (tytuł oryginału: ,,Errementari’’) z 2017 r. w reżyserii Paula Urkijo Alijo (ur. 1984). Jako źródło inspiracji posłużyła baskijska legenda ludowa. Zainteresowanych wierzeniami tego ludu odsyłam do posta ,,Mitologia Basków’’ i książki Jorge Ruiza Lardizabala ,,Mity, wierzenia i obyczaje Basków’’.

Akcja rozgrywa się w pierwszej połowie XIX wieku w Kraju Basków (Hiszpania) po pierwszej wojnie karlistowskiej oraz w piekle.

Zawód kowala poczynając od epoki brązu odgrywa ważną rolę w magicznym postrzeganiu świata rozlicznych ludów (w tym Słowian). Kowalom nieraz przypisywano znajomość magii i konszachty z demonami. Zainteresowanych tematem odsyłam do książek Mircei Eliadego ,,Kowale i alchemicy’’, oraz Pawła Zycha i Witolda Vargasa ,,Magiczne zawody. Kowal, czarodziej, alchemik’’. W filmie został pokazany stary i okrutny kowal Patxi, który torturował uwięzionego diabła obwiniając go o samobójstwo swej niewiernej żony Maity. Kowal potrafił bez szkody dla siebie kuć żelazo gołą ręką. Budził powszechny strach w mieszkańcach miasteczka, od których odgradzał się za pomocą żelaznych kolców i potrzasków. Jedynie mała dziewczynka Usue – córka jego żony i jej kochanka potrafiła wydobyć z tego przerażającego człowieka dobroć.

Diabły były rogatymi demonami o czerwonej skórze (w kulturze celtyckiej czerwień to kolor zaświatów), ogonach, czasem też mające dodatkową twarz na pośladkach. Potrafiły przybierać ludzką postać. Wychodziły z piekła na powierzchnię, aby zdobywać ludzkie dusze. Bały się znaku krzyża (tak jak lewacy…), wody święconej, dzwonków loretańskich, zaś jeśli zobaczyły rozsypane ziarna ciecierzycy czuły przymus ich dokładnego policzenia. Na filmie występują dwa diabły znane z imienia: Sartanel (to z nim zawarł pakt kowal, a potem go uwięził) i bardziej doświadczony kusiciel – Alastor (imię zapożyczone z mitologii greckiej), który zwodził mieszkańców baskijskiego miasteczka podszywając się pod urzędnika państwowego poszukującego złota (również w polskich wierzeniach ludowych diabły przybierały postać ludzi z miasta).

Jeden z bohaterów filmu wspominał o lamiach – baskijskich nimfach mających kacze stopy, które jednak nie zostały pokazane.

Główną bohaterką jest mała, osierocona dziewczynka Usua, której matka powiesiła się wkrótce po jej urodzeniu. Dziewczynkę wychowywał surowy i fanatyczny proboszcz Don Mateo. Usua unikała Mszy Świętej, za to wymykała się do lasu z wykradzionym winem mszalnym i parodiowała nabożeństwo (dużym minusem filmu jest niezbyt przychylne ukazanie religii katolickiej). Usua przeklęta w gniewie przez swego opiekuna, postanowiła iść do piekła, aby spotkać tam swoją matkę. Ponieważ jednak okazała się zdolna do miłości, nie mogła być w piekle i wróciła na ziemię. Kowal tymczasem został wśród potępionych i obiecał dziewczynce poszukać jej matki a swojej żony.

Film pokazuje min. okrucieństwo wojny domowej. Kowal źle wyszedł na pakcie z diabłem; został potępiony. Wieczność w piekle zgodnie z katolicką wykładnią została ukazana jako skutek zła czynionego za życia (trwania w grzechu i braku nawrócenia). Ratunkiem okazuje się miłość – dobrze pokazano, że piekło jest miejscem, w którym miłość jest niemożliwa, dlatego Usua, która szczerze kochała matkę mogła stamtąd powrócić.