Rozmnażanie zwierząt

Rozmnażanie jest procesem będącym udziałem wszystkich organizmów (bakterii, roślin, grzybów, zwierząt). Polega na tworzeniu się nowych osobników. Najbardziej różnorodne sposoby rozmnażania wykształciły zwierzęta (bezpłciowe i płciowe, w ramach których wyróżniamy: podział, pączkowanie, jajorodność. Żyworodność, jajo – żyworodność).

Pierwotniaki rozmnażają się przez podział. Stopniowo na jądrze pojawia się narośl, która zaokrągla się i przedostając się przez błonę komórkową powstaje nowy pierwotniak niczym nie różniący się od rodzica. Rozmnażające się pierwotniaki nie potrzebują zapłodnienia i ,,młode'' mogą rozmnażać się od razu.

Ciekawe sposoby rozmnażania mają też gąbki. Ponieważ prowadzą one osiadły tryb życia i nie potrafią wykonywać żadnych ruchów, z otworów na ciele jeden osobnik wypuszcza jednocześnie plemniki i komórki jajowe, które pływają w wodzie nieraz stanowiąc pokarm ryb i innych zwierząt. Gdy się wreszcie połączą, powstają z nich embriony, które pływają w wodzie i żywią się mniejszym od siebie planktonem. Embriony gąbek stanowią pokarm dla innych zwierząt. W odpowiednim momencie przywierają na resztę życia do dna morskiego i otaczają się osłonką ze sponginy.

Podobnie rozmnażają się koralowce, z taką różnicą, że przez pączkowanie. Jest to sposób rozmnażania podobny do podziału. Występuje on u organizmów wyższych (jedynymi jednokomórkowcami rozmnażającymi się w ten sposób są drożdże należące do grzybów) i niektóre pierwotniaki. W odróżnieniu od koralowców, stułbie ,,pączkują'' polipy zbudowane tak samo jak organizmy dorosłe tylko, że mniejsze. W miarę rozwoju ich wymiary się zwiększają. Stułbia ma duże zdolności regeneracyjne, dlatego bywa nazywana ,,hydrą''. Zdarza się, że z odciętej części ciała powstaje nowy osobnik (to samo dotyczy dżdżownicy).

Robaki (płazińce i obleńce) to jedne z najbardziej płodnych zwierząt na świecie. Obojnaki; tasiemiec uzbrojony i tasiemiec nieuzbrojony po samozapłodnieniu składają miliony jaj. Wągry mogą rozwijać się w jelitach kopytnych (uzbrojony – świnia, nieuzbrojony – krowa). Są to formy młodociane tasiemców (płazińce). Żywicielem ostatecznym obydwu tasiemców jest człowiek. Żeby się nimi nie zarazić należy nie jeść surowej wołowiny i wieprzowiny, ani innego surowego mięsa.

Natomiast, aby nie zarazić się glistą ludzką (obleniec) należy myć owoce i chronić pokarm przed muchami. Samica glisty składa jaja w fałdach odbytu.

W powyższym tekście pojawiło się słowo ,,obojnak''. Co ono oznacza? Obojnaki są to organizmy, które mają jednocześnie męskie i żeńskie narządy rozrodcze. Obojnakami są gąbki, korale, meduzy, płazińce, małże, pierścienice i większość ślimaków, oraz skorupiaki rybosze. Bywają nazywane też hermoafrodytami. Nazwa ta wzięła się od imion dwojga greckich bogów: Hermesa i Afrodyty. W ich synu zakochała się nimfa, ale bez wzajemności. Uprosiła jego rodziców, aby złączyli ich w jedno ciało. Obojnaki wyżej rozwinięte przechodzą zapłodnienie krzyżowe. Polega ono na wymianie komórek rozrodczych.

Jednym z takich obojnaków jest dżdżownica. Ta przedstawicielka pierścienic jest jajorodna. Jaja przechowuje w swoim największym członie zwanym siodełkiem. Przechowuje je tam aż do chwili wylęgu larw. Dorosłe dżdżownice nie zajmują się larwami.

Pijawki również są jajorodne i należą do obojnaków. Jedyną pijawką zajmującą się swoimi jajami jest pijawka kacza. Jaja trzymane na brzusznej stronie ciała krępują ruchy więc pijawka kacza pływa wtedy składając się na dwie części.

Natomiast samice skorupiaków (rakowce) noszą jaja pod odwłokiem. Larwami się nie zajmują.

Owady są typowymi przykładami metamorfozy. Jest to seria rozwojowych przemian w wyglądzie i trybie życia danych zwierząt. Metamorfoza u większości owadów składa się z następujących stadiów: jajo, larwa (wielokrotnie liniejąca, przez co zwiększa wymiary ciała), poczwarka i imago.

Niektóre owady (szarańczaki, szczeciogonki, skorki, modliszki, pluskwiaki) przechodzą przez skokowy cykl rozwojowy: jajo, nimfa i imago. Nimfa jest to stadium wyglądające prawie jak imago, tyle, że mniejsze i bez skrzydeł.

Większość owadów nie opiekuje się ani jajami, larwami, ani poczwarkami. Wyjątkiem są owady społeczne. Samotne pszczoły i osy również opiekują się potomstwem.

Samica karalucha w okresie rozrodu wytwarza chitynową torebkę zwaną ooteką. Przetrzymuje w niej jaja. Po wykluciu się potomstwa, ooteka odpada. Karaluchy nie zajmują się nim.

Natomiast skorki zwane szczypawkami lub szczypawicami opiekują się zarówno jajami jak i nimfami. Po zapłodnieniu samica składa jaja w ziemnej norze lub pod kamieniami. Opiekuje się pieczołowicie nimfami, karmi je i czyści z pasożytniczych grzybów. Broni przed drapieżnikami, próbując straszyć cęgami na odwłoku, którymi przecież nie potrafi zranić.

Jaja owadów wyglądają rozmaicie np. komary składają małe, sklejone ze sobą jaja pływające po wodzie, a patyczaki jaja okrągłe z przypominającą korek zatyczką.

Gąsienice dwóch gatunków motyli na trwałe związały swoje życie z mrówkami – tkaczkami. Gąsienica motyla Liphyra brossolis w odróżnieniu od innych gąsienic jest mięsożerna. Jest silnie opancerzona, spłaszczona jak jej poczwarka. Żywi się larwami mrówek tkaczek. Anthene emolus wygląda bardziej typowo. Jest rozdęta, oczy ma czarne, grzbiet jasno – brązowy, reszta zielona. Żyje w symbiozie z mrówkami tkaczkami. Wydziela słodką substancję, a mrówki tkaczki jej bronią.

Bardziej znane mrówki (np. hurtnica) w tym samym celu hodują mszyce. Ich jaja i nimfy dla ochrony przed drapieżnikami trzymają we własnych mrowiskach.

Owady na ogół żyją krótko. U niektórych istnieje dysproporcja długości życia larwy a imago np. larwa jętki żyje rok, a imago jedną minutę (długość rekordowa: jeden dzień).

Samice niektórych krocionogów dla ochrony jaj przędą z własnych odchodów osłonki dla nich.

U większości pająków występuje dymorfizm płciowy. Słowo to pochodzi z języka greckiego i oznacza ,,dwukształtny''. Polega na tym, że w obrębie tego samego gatunku samiec i samica różnią się wyglądem. Samica pająka jest większa i ma grubszy odwłok. Kopulujący samiec wiele ryzykuje, ponieważ samica może wziąć go za owada! (wielu ludzi również myli pajęczaki z owadami). Dlatego np. samiec czarnej wdowy przynosi ,,prezent'' w postaci prawdziwego owada. Samica składa miliony jaj, które owija pajęczyną tworząc kokon. Trzyma go między szczękoczułkami. Małe pajączki mają 1 mm długości i po wykluciu się z jaja są samodzielne. W Europie wypuszczają wczesną jesienią z nitki pajęczyny, które porywa wiatr wraz z nimi samymi. Młode pająki mogą przelecieć tak setki kilometrów. Zjawisko to nazywamy babim latem. Niektóre pająki nie przędą pajęczyny.

Większość mięczaków – zarówno rozdzielnopłciowych jak i obojnaków składa jaja. Wyjątkiem jest wodny ślimak – żyworódka.

Ślimaki lądowe (winniczek, wstężyk austriacki, gajowy, przydrożny, ślinik, pomrów) są obojnakami i występuje u nich zapłodnienie krzyżowe. Na wiosnę ,,nogą'' wygrzebują w wilgotnej glebie jamkę, w której składają białe, miękkie jaja. Młode są przezroczyste i delikatne, a u gatunków mających muszlę jest ona krucha. Muszle mięczaków zbudowane są z wapnia. Teraz Czytelnik rozumie dlaczego ślimaki z muszlą lubią podłoże wapienne. Ślimaki morskie składają jaja w mule lub na roślinach.

Jaja głowonogów mają najrozmaitsze kształty np. mątwa składa okrągłe jaja sklejone na kształt winnego grona (nazywane bywają ,,winogronami morskimi'') zaś kalmar podłużne, przezroczyste, przez które widać siny zarodek przyczepiony nitkowatą wicią do dna morskiego. Należący do ośmiornic żeglarek ma wypełnioną powietrzem muszlę, do której składa jaja w celu ochronienia ich przed drapieżnikami. Zwano go również ,,argonautą'' (od mitycznych żeglarzy płynącym okrętem ,,Argo'' po złote runo) ponieważ kiedyś uważano, że używa muszli jako łódki. Głowonogi należą do mięczaków i są rozdzielnopłciowe.

Ryby są rozdzielnopłciowe. Większość ich gatunków jest jajorodna; składa miękkie jaja zwane ikrą do wody. Ikra łososi i jesiotrów zwie się kawiorem. Jest on jadalny i bardzo ceniony.

Niektóre ryby są jajożyworodne. Jest to sposób rozmnażania polegający na tym, że młode wylęgają się z jaj w organizmie matki. Rekiny takie jak żarłacz ludojad, żarłacz tygrysi i lamna śledziowa jako pierwsze zwierzęta w historii świata wykształciły macicę i łożysko.

Ryby wędrowne (łosoś i węgorz) odbywają sezonowe wędrówki na tarło. Są to gody ryb. Łososie wędrują z morza w górę rzeki. Ich skóra przybiera godowe barwy: głowa, płetwy i ogon stają się ciemnozielone, a tułów – ciemnoczerwony. Węgorze płyną do Morza Sargassowego. Po zapłodnieniu dorosłe ryby giną z wyczerpania.

Większość ryb nie opiekuje się ani ikrą ani potomstwem. Są jednak wyjątki.

Pielęgnica Meeka z jeziora Tanganika (i nie tylko ona) składa ikrę i chowa ją do pyska. Gdy się małe rybki wyklują, wypływają z pyska i żerują obok matki. Gdy tylko poczują się zagrożone, chowają się tam z powrotem.

W okresie godowym brzuch samca ciernika czerwieniej. Buduje on z glonów gniazdo dla ikry, rośliny zręcznie splata pyskiem. Zapładnia wielkie ilości samic, żeby gniazdo wypełnione było ikrą, po czym je przepędza. Młode cierniki pozostają w gnieździe tak długo, aż ukształtują się im kolce na grzbiecie.

Jednak bez wątpienia najbardziej niezwykłe są koniki morskie. W okresie tarła samiec i samica sczepiają się ogonami i wydają trąbiące dźwięki. Samiec zapładnia samicę, która do skórnej torby na brzuchu samca składa jaja. Samiec konika morskiego nosi tam ikrę aż do czasu wyklucia się młodych. Wówczas potrząsa swoim ciałem, aby ułatwić im wypłynięcie.

Płazy pochodzą od ryb i tak samo jak ikra, skrzek (jaja płazów) potrzebuje do rozwoju zarodka wody. To jest przyczyną, dla której te kręgowce muszą przebywać w środowisku wilgotnym.

Buczek afrykański (afrykańska żaba byk), choć jest płazem, zamieszkuje pustynie Afryki. Gdy pada deszcz ta żaba wychodzi na powierzchnię, posila się, odbywa gody, przechodzi cykl rozwojowy (metamorfoza), tapla się w wodzie i z powrotem zakopuje się w piasku, gdzie chroni ją twardy kokon ze śluzu.

Rzekotka, drzewołaz, żaba latająca, chwytnica kolorowa, Megoprys montana nasuta składają skrzek na liściach drzew rosnących nad wodą. Skrzek, albo sam się ześlizguje, albo wraz z pierwszym deszczem spada do wody.

Salamandra czarna jest jajożyworodna. Ze względu na ostry, górski klimat, jaja w ciele matki rozwijają się powoli bo aż dwa lata! Zdarza się, że larwy klują się w odstępie kilku dni. Wówczas starsze larwy zjadają młodszych pobratymców oraz niezapłodnione jaja (to samo dotyczy ryby lamny śledziowej).

[…] Po zapłodnieniu samica składa skrzek. Czarny zarodek jest zatopiony w galaretowatej substancji. Skrzek składany może być w sznurach lub pływać w wodzie całymi bezładnymi kopami.

Samiec najmniejszej (3 cm), europejskiej ropuchy, pętówki babienicy owija skrzek wokół własnych tylnych kończyn i chowa się w wilgotnym miejscu.

Żyjąca w Ameryce Południowej rzekotka torbówka trzyma skrzek pod nabrzmiałą skórą na grzbiecie.

Ze skrzeku wylęgają się larwy zwane kijankami. Mają monstrualnej wielkości głowy i krótki, cienki ogonek. Oddychają skrzelami. Są ubarwione na czarno. Żywią się glonami, a czasem uprawiają kanibalizm. Natomiast kijanki afrykańskiej żaby goliat żywią się liśćmi pewnej rośliny należącej do różowatych.

Gady to pierwsze w historii owodniowce. Znaczy to, że wykształciły błonę płodową zwaną owodnią. Zawarte w niej wody płodowe umożliwiają rozwój zarodka. Jaja gadów pokryte są skórzastą skorupką, która chroni zarodek przed urazami. Skorupa uniezależniła je od środowiska wodnego. Oprócz owodni istnieją jeszcze dwie inne błony płodowe: omocznia i kosmówka.

Sposób rozmnażania się dinozaurów został odkryty amerykańskiego paleontologa Roya Andrewsa, który podczas wyprawy do Mongolii znalazł gniazdo protoceratopsa. Dinozaury były jajorodne. Składały jaja w ziemnych gniazdach lub w spróchniałych pniach drzew. […]

Pterozaury również były jajorodne. Zakładały kolonie lęgowe na klifach położonych na wybrzeżu morskim. Karmiły młode częściowo przetrawionym pokarmem.

Większość kopalnych gadów morskich wychodziła z wody, aby złożyć jaja. Ichtiozaur nie mógł opuszczać wody, więc najprawdopodobniej był żyworodny.

Do rozwoju zarodka jaja gadów potrzebują ciepła dlatego rodzice wystawiają je na działanie promieni słonecznych. Nawet pytony, które owijają się wokół jaj, czynią to wyłącznie w celu ochrony przed drapieżnikami.

Niektóre współczesne gady tak jak kopalny ichtiozaur są jajożyworodne. Są to: boa dusiciele, anakondy, żmija zygzakowata, węże morskie i jaszczurka żyworódka.

Większość gadów nie opiekuje się potomstwem. Zdarzają się wyjątki. Krokodylowate po wykluciu się młodych z jaj, przenoszą je w pysku do wody. Opiekują się nimi tak długo, aż będą za duże do zjedzenia przez drapieżniki.

Ptaki również są rozdzielnopłciowe i jajorodne. Jaja okryte są wapienną skorupką, która tak jak błonka pergaminowa chroni zarodek przed urazami. Najważniejszą częścią jaja jest mały, świecący punkcik przyrośnięty do żółtka, zwany tarczką zarodkową. Żółtko i białko służą za pokarm zarodkowi. W dolnej części jajka znajduje się wzdęcie błonki pergaminowej wypełnione powietrzem zwane komorą powietrzną. Uczestniczy w wymianie gazowej zarodka. Dla ochrony jaj ptaki budują gniazda. Niektóre gatunki tego nie robią np. nurzyki czy sowy. Niektóre w ogóle nie opiekują się jajami i pisklętami np. kukułka. Sposób w jaki radzą sobie pisklęta dzieli je na gniazdowniki i zagniazdowniki. […]

Sposób rozmnażania ssaków dzieli je na trzy kategorie: stekowce, torbacze i łożyskowce. To co łączy wszystkie ssaki i czemu zawdzięczają swą nazwę jest to, że ich młode ssą mleko z sutków samicy. Wszystkie ssaki opiekują się potomstwem.

Stekowce odziedziczyły po gadach jajorodność. Są ich tylko dwa rodzaje: dziobak i kolczatka. Żyją one w Australii. Samica dziobaka składa jaja w ziemnej jamie nad wodą, zaś kolczatka inkubuje je w skórnej kieszeni zwanej wylęgarką. Gdy zaczynają wyrastać im kolce, matka wyrzuca je z wylęgarki.

Torbacze są już liczniejsze i mają większy zasięg (Australia, Nowy Świat, wyspy Oceanii). Samica rodzi słabo ukształtowane młode, które dalej rozwijają się w skórnej torbie. Pełznie do niej po pasie sierści zwilżonej śliną.

Samica oposa przed porodem wylizuje w celach higienicznych torbę. Kiedyś uważano, że rodzi młode przez nos. Jedynym torbaczem, u którego zarówno samiec i samica mają torby jest japok. Samiec japoka chowa do niej mosznę. Torba japoka jest wodoszczelna. Kształty i rozmiary toreb torbaczy są bardzo urozmaicone. Kiedy Georges Cuvier odkrył oposa z Montmartre, udowodnił, że był to torbacz po wystających z miednicy kościach zwanych kośćmi torbowymi, uważanymi wtedy za podporę torby.

Łożyskowce są najliczniejszą grupą ssaków. Żyją na wszystkich kontynentach. Ich nazwa wzięła się stąd, że samice posiadają matrycę zwaną łożyskiem. Umożliwia ona zarodkowi kontakt ze światem. Po porodzie łożysko zostaje wydalone. Niektóre ssaki je zjadają w celu uzupełnienia soli mineralnych. Inne tego nie muszą robić np. gnu w celu odwrócenia uwagi drapieżnika wydala je.