Łoś w mitologii syberyjskiej

 

 ,,W micie Chantów Numi Torum stwarza sześcionogiego Łosia, który jest tak szybki, że żadnemu myśliwemu nie udaje się go schwytać. Dopiero syn Numi - Toruma, heros kulturowy Ekwa - Pyriszcz, przebiegłszy przez niebo dogonił Łosia i odrąbał mu dwie nogi. Ewenkowie znają mit o pogoni za Kosmiczną Łoszą Chegłen i zabiciu jej bądź przez niedźwiedzia Mangi, bądź przez myśliwego Maina, i powstaniu z jej szkieletu lub poroża gwiazdozbioru Wielkiej Niedźwiedzicy. [...]'' - Andrzej Szyjewski ,,Etnologia religii''

 

O dwóch takich co zjedli kryształy

 

,,Makaritare [z Ameryki Południowej - przyp. T. K.] głoszą, że kości pierwszych ludzi zmieniły się w wiriki 'kryształy kwarcu', kamienie wiedzy wypełnione mądrością z Niebios (mocą Najwyższej Istoty Wanadi). Dwaj chłopcy: Maku i Fiaroa zaczęli je zjadać i zabrali wszystkie większe kawałki, dlatego dzisiaj nie ma wielkich szamanów. Mają ich tylko Indianie Makukomo i Fiarakomo, potomkowie tych braci'' - Andrzej Szyjewski ,,Etnologia religii'' 

 

 

Moce aborygeńskich szamanów

 ,,Do głównych umiejętności australijskich szamanów zalicza się: widzenie świata duchów (...), latanie i błyskawiczne przemieszczanie się w powietrzu, zdolności telepatyczne, zmiennokształtność, wkraczanie do wnętrza drzew i ludzi, wypuszczanie z jąder magicznego sznura, po którym można wspiąć się do nieba, oczarowywanie innych spojrzeniem, uzdrawianie i zabijanie z pomocą duchów i działań magicznych, kontrola pogody i władza nad ogniem. Sakralna moc miwi, jaką zdobywają czarownicy australijscy, jest mocą przynależną Czasowi Snu, dzięki niej mityczne istoty były w stanie działać cuda. Tym samym szamani są postaciami 'mitycznymi', istniejącymi w Czasie Snu i dowodzącymi swymi możliwościami prawdziwości mitów'' - Andrzej Szyjewski ,,Etnologia religii''

 

Pinga

 

,,Igjugarjuk, szaman Eskimosów Karibu miał ducha opiekuńczego w postaci młodej, pięknej kobiety - Pingi'' - Andrzej Szyjewski ,,Etnologia religii''

 

Ptak Gromu

 ,, [...] w Ameryce szamański ptak - dawca mocy [...] określany jest jako Ptak Gromu [Thunderbird]. Uderzeniami skrzydeł wywołuje wiatr, kiedy wstrząsa piórami, padają z nich błyskawice, grzmot jest jego krzykiem. Cień jego skrzydeł zasnuwa świat ciemnością. Ściga złe duchy (w postaci węży) i zabija je piorunami. Na ziemi Ptak Gromu pojawia się, by wyposażyć wybrańców w moc (...) zwykle typu szamańskiego, symbolizowaną przez piorun i ogień. Indiańskiemu Ptakowi Gromu odpowiadają analogiczne upostaciowienia mocy szamańskiej na Syberii (np. Kara Kusz 'Czarny Ptak' ludów tureckich, Chotoj 'Orzeł' i Suor 'Kruk' u Jakutów, ałtajski Merküt), u Ugrofinów (vaakalintu/ lievo), a także u ludów indoeuropejskich (Garuda, Simurg, Rarog). Pewne cechy Ptaka Gromu na hebrajski Duch Święty (Ruah Elohim) czy mezopotamski ptak burzy Anzu (sum. IMDUGUD), dźwigający tablice losów świata'' - Andrzej Szyjewski ,,Etnologia religii''

 

Po raz pierwszy dowiedziałem się o tej istocie oglądając w dzieciństwie dobranockę ,,Wyspa Niedźwiedzi''. 

Pierwszy szaman (mit buriacki)

 

 ,, [...] nasyłane przez władcę podziemi Erlen - chana wschodnie duchy nienawidziły ludzi, stworzonych przez zachodnie, zaczęły trapić ich chorobami, których nikt jeszcze nie umiał leczyć. Dlatego duchy zachodnie stwierdziły, że trzeba ich ratować i zesłały im szamana - orła Merküta bądź Birkuta. Był on bardzo dobrym szamanem, ale ludzie nie potrafili się z nim porozumieć. Często nie znając go, strzelali doń z łuków, powrócił więc do nieba i poprosił o dar mowy, albo wysłanie człowieka. Duchy zleciły mu więc, aby przekazał dar szamański pierwszej istocie, jaką spotka na ziemi. Powrócił na ziemię i zobaczywszy śpiącą kobietę pod drzewem, zapłodnił ją i odleciał. Wschodnie duchy dowiedziawszy się o tym, wysłały do jej męża jednego ze swoich w postaci pięknej kobiety, aby uwiodła go i sprawiła, że wyrzuci drugą żonę. Wtedy orzeł chwycił ją w szpony i cisnął do morza, a kobieta powiła w spokoju syna, którego nazwała Mergen - chara - bö czyli 'Mądry Czarny Szaman', i który został pierwszym szamanem (w innej wersji pierwszym szamanem była ta właśnie kobieta, która po stosunku z orłem zaczęła widzieć duchy). Po ojcu odziedziczył nie tylko moc, ale i żelazne zęby, pazury i pierś. Mieszkał w kamiennym domu. Miał taką moc, że potrafił przywracać dusze zmarłym. Erlen - chan skarżył się Chuche Munchen - Tengriemu, że ten zabiera mu poddanych. Kiedy szaman ogłosił, że jego moc jest nieograniczona, Tengri postanowił wypróbować szamana. Uwięził duszę jednego z ludzi w butelce, a wylot zatkał kciukiem. Kiedy krewni chorego wezwali Mergen - chara - bö, ten w transie długo szukał zagubionej duszy, a w końcu widząc butlę na kolanach Tengriego domyślił się co zawiera. Zmienił się więc w osę (lub pająka) i ukąsił boga w czoło. Ten łapiąc się za ranę wypuścił duszę z butli, a szaman ściągnął ją bębenkiem na ziemię. Rozgniewany Tengri przedziurawił mu bęben. Dlatego odtąd szamani używają bębnów pokrytych tylko z jednej strony. Pierwotnie szamani otrzymywali swą moc bezpośrednio od niebiańskich bóstw i byli znacznie potężniejsi. Teraz czerpią ją od swych przodków i nie potrafią latać, chodzić po wodzie i czynić cudów'' - Andrzej Szyjewski ,,Etnologia religii''

 

Biały miś z piekła rodem

 ,,W eskimoskich wizjach inicjacyjnych pojawia się potworny biały niedźwiedź  pożerający ciało adepta, zostawiający same kości'' - Andrzej Szyjewski ,,Etnologia religii''