Pisthaco

 

,,Tłuszcz wybierany przez robotników z talerzy później został leżeć całą zimę, a później, jak studenci wyjeżdżali, był przez pięć – sześć dni wyrabiany na mydło’’ - Zofia Nałkowska ,,Medaliony’’

Pisthacos są andyjskimi wampirami (ściślej rzecz biorąc: kanibalami) z Peru, Boliwii i Ekwadoru, które zamiast krwi wysysają tłuszcz. Wiara w ich istnienie pozostaje żywa do dziś. Określane są również nazwami: nakaq, kharisiri i degollador (hiszp. podrzynacz). Mają postać białych ludzi (gringos), dawniej hiszpańskich księży, żołnierzy, właścicieli plantacji i urzędników, obecnie zaś turystów, archeologów, lekarzy, inżynierów i po prostu miastowych (nasi górale nazywają takich ceprami). W niektórych opowieściach pisthacos bywają również Metysi i Murzyni. Pisthaco nie zachowuje lokalnych obyczajów. Poluje nocami na terenach wiejskich na pojedynczych andyjskich Indian dla ich tłuszczu. Przemieszczają się konno, bądź mercedesami. Posługuje się długim nożem i magicznym proszkiem do usypiania. Swoje ofiary rozpina na drewnianym krzyżu. Wydobywa tłuszcz poprzez odbyt. Na przestrzeni wieków znajdował zastosowanie do: wytwarzania krzyżma (poświęconego oleju), smarowania dzwonów kościelnych, maszyn w cukrowniach i silników samolotowych, polerowania twarzy rzeźb świętych, wyrobu leków i mydła. Pisthaco oszczędza kobiety, aby mieć z nich niewolnice seksualne lub pomoc domową. Straszydła te jedzą potrawy z ludzkiego mięsa i zębów. W latach 80 – tych XX wieku dali się we znaki sacaojos (złodzieje oczu). Była to odmiana pisthaco pozbawiających oczu dzieci, aby je następnie sprzedawać na czarnym rynku organów. Sacaojos towarzyszyły eskorty Murzynów, uzbrojonych w karabiny maszynowe. Przeciw pisthacos stosuje się amulety z czerwonych i czarnych fasolek lub ząbku czosnku przebitego igłą. Jednak najlepszym sposobem na unicestwienie pisthaco jest odcięcie mu głowy.

Mit zrodził się w XVI wieku w dobie konkwisty. Odbija się w nim trauma hiszpańskiej, a możliwe, że również lęk przed indiańskimi plemionami kanibali z pokrytych lasem tropikalnym nizin. Innym źródłem powstania fantazmatu mogła być plotka oczerniająca dziś już nieistniejący zakon betlejemitów, który w rzeczywistości z oddaniem pielęgnował chorych. Tłuszcz (oraz inne wydzieliny ciała ludzkiego) miały zastosowanie w dawnej medycynie europejskiej, którą od magii dzieliła bardzo cienka granica. Dlatego przypadki mordowania Indian przez Hiszpanów, chcących użyć ich tłuszczu do leczenia ran, wbrew pozorom nie są takie nieprawdopodobne jak mogłoby się wydawać. Relacje o pisthaco pojawiają się we współczesnych południowoamerykańskich mediach. W XXI wieku miały miejsce ataki na polskich turystów podejrzewanych o bycie psithacos: w 2002 r. w Boliwii i w 2011 r. w Peru.(Drugi incydent skończył się śmiercią kajakarzy z Polski). W 2009 r. miał miejsce proces peruwiańskiej mafii, oskarżonej o sprzedawanie tłuszczu swych ofiar do wyrobu kosmetyków w Europie. W rzeczywistości ludzki tłuszcz nie jest przydatny ani do celów leczniczych ani kosmetycznych.

 

W 2016 r. ukazała się praca Elżbiety Jodłowskiej i Mirosława Mąki ,,Phistaco. Fenomen symbolizacji traumy kulturowej’’.

Antysemickie teorie spiskowe w Argentynie

 

,,O migracji żydowskiej pisano jako o 'inwazji' i zarzucano wyznawcom judaizmu, jakoby ci snuli planu utworzenia własnego państwa na terenie prowincji Entre Ríos; w latach trzydziestych jedna z gazet donosiła o spisku hollywoodzkich reżyserów, którzy podejrzanie często nosili semickie nazwiska; ich filmy miały być częścią akcji wymierzonej w chrześcijańskie wartości; w latach czterdziestych zaś na łamach innego pisma przeczytać można było rewelacje o innym spisku: seria artykułów nosiła tytuł Telefon - żydowska broń światowego panowania. Popularność Protokołów mędrców Syjonu i rozpędzający się w Europie nazizm tylko potęgowały takie nastroje'' - Tomasz Pindel ,,Śmierć i inni święci. Ameryka Łacińska i jej wierzenia''

 

San La Muerte

 

,,San La Muerte, Święty Śmierć. Jedna z ciekawszych postaci świata wierzeń argentyńsko - paragwajskiego pogranicza, szkieletowy święty, w którym elementy ludowego katolicyzmu łączą się z religią i praktykami rdzennych Guaranów. Kojarzony z tajemnicą, wielką mocą, często prezentowany jako postać złowroga i mroczna [...]. Spore wrażenie zrobiła na mnie odpowiedź od pewnej badaczki tego kultu [...]: 'San La Muerte to negatywna postać, która przyciąga negatywnych ludzi. Nie chcę więcej rozmawiać na ten temat i mam nadzieję, że to zrozumiesz'.'' - Tomasz Pindel ,,Śmierć i inni święci. Ameryka Łacińska i jej wierzenia''

Nie należy mylić tej postaci z meksykańską Santa Muerte. 

Internetowe ,,cuda na kiju'' cz. 120

 

1. Żydowski podróżnik, Beniamin z Tudeli (1130 – 1173) twierdził, że Wołosi pochodzą od Hebrajczyków.

2. Benjamin Netanjahu jest Polakiem (palestyńska teoria spiskowa).

3. Niektórzy wierzą, że Samoańczycy są Izraelitami. Oczywiście nie jest to prawdą. Inny przykład izraelizmu z rejonu Oceanii opisałem w poście ,,Turbo Fidżyjczycy’’.

4. Stachu Jones, fechmistrz kosy jest fikcyjną postacią z polskich filmów na you tube. Jego rodzice, po których nosi nazwisko nazywali się Juliusz i Kleopatra. Z oczu Stacha wydobywa się etanol w postaci niebieskiego gazu. W jego żyłach płynie czysty alkohol, którego zawartość w organizmie Stacha wynosi aż 1000 promili. Możliwe, że twórcy tej postaci inspirowali się cyklem Andrzeja Pilipiuka o Jakubie Wędrowyczu ¹.

5. W Górach Słonnych w Polsce żyje yeti.

6. W 2025 r. pojawiła się nowa teoria spiskowa: negowanie lotu Sławosza Uznańskiego w Kosmos ².

7. W 2025 r. w południowoafrykańskim parlamencie padła propozycja zmiany ,,kolonialnej’’ nazwy RPA na Republikę Azanii.

8. Krzysztof Kontek, idol Silnych Razem wątpi w prawdziwość lądowania Amerykanów na Księżycu. Jest to jedyna teoria spiskowa, do jakiej się przyznaje.

9. Wielu ludzi ma wrażenie, że czas przyspieszył, zwłaszcza po 2020 r. W dzieciństwie płynął znacznie wolniej. Według psychologów to odczucie jest czysto subiektywne.

10. Pod Bytowem widziano trójnogie zające.

11. Tematem japońskich legend miejskich jest nieistniejąca wioska Inunaki (jap. ,,Wyjąca Wioska’’). W latach 90 – tych XX wieku opowiadano, że jest to mikronacja (samozwańcze, niezwykle małe państewko) ³ nie uznające japońskiej konstytucji ani rządu. W latach 70 – tych XX wieku szalony starzec zamordował sierpem młodą parę, której popsuł się samochód. W jeszcze innej legendzie istnieje budka telefoniczna, odbierająca każdej nocy telefony z wioski. Odebranie takiego telefonu grozi ściągnięciem na siebie śmiercionośnej klątwy.

12. Wood Devils (leśne diabły) są chudymi małpoludami z hrabstwa Kus w New Hampshire (USA). Pokrywa je jasnobrązowa sierść. Mierzą 2,1 – 2,7 m wysokości i ukrywają się przed ludzkim wzrokiem za drzewami. Pierwsze wzmianki o nich pochodzą z lat 30 – tych XX wieku. Niekiedy utożsamia się je z Wielką Stopą.

13. W 2015 r. w Rosji kobieta imieniem Tamara odnalazła martwe, humanoidalne stworzenie z Kowaszi, nazwane Kieszą. Stworek był czarnobrązowy i mierzył 3 – 8 cm długości. Brakuje zgody co do uznania go za kosmitę, zdeformowany płód, nieznany gatunek zwierzęcia, bądź po prostu za mistyfikację.

14. W 1991 r. została założona chińska sekta Kościół Wszechmocnego Boga, zwana też Wschodnią Błyskawicą. Głosi, że Jezus Chrystus powrócił jako kobieta. Jej członkowie wsławili się napadem na restaurację McDonald’s.

15. W latach 80 – tych XX wieku w Ugandzie powstała fanatyczna sekta Ruch Na Rzecz Przywrócenia Dziesięciu Przykazań Bożych. Jej członkowie używali języka migowego zamiast słów (aby nie … wzbudzać pożądania), mieli też całkowity zakaz uprawiania seksu i używania mydła. Sekta przewidziała koniec świata na 1990 r. Data ta była później przekładana.

16. Myziam z Vam był uczestnikiem forum 4 chan, podającym się za kosmitę. Publikował zdjęcia Ziemi rzekomo wykonane z Kosmosu. Cała sprawa okazała się oszustwem.

17. Potwór z Loch Ness może być gigantyczną salamandrą.

18. Amerykańska teoria spiskowa głosi, że korki na drogach nie istnieją. Wystarczy jechać przed siebie (… i spowodować wypadek).

19. W Indiach wyrzucono ze szkół nauczanie teorii ewolucji i układu okresowego pierwiastków, aby ,,nie przeciążać dzieci’’.

20. Alkebulan jest afrykańską nazwą Afryki, znaczącą ,,matka ludzkości, ogród Edenu’’.

21. Przed II wojną światową w kręgach fińskich nacjonalistów i faszystów popularna była koncepcja Wielkiej Finlandii (Suur Suomi). Miało to być wspólne państwo Finów, Karelów, Estończyków, Ingrów, Liwów i Kwenów (polecam wpis: ,,Imperium Fińskie’’).

1 Odsyłam do postów: ,,Bohaterski menel, czyli rzecz o Jakubie Wędrowyczu’’, ,,Karpie bijem’’, ,,Faceci w gumofilcach’’ i ,,Jakub Wędrowycz – król moich snów’’.

2 Odsyłam do posta: ,,Lądowanie na Księżycu’’.

3 Odsyłam do posta: ,,Mikronacje’’.

Ofiary z ludzi w andyjskich kopalniach

 ,,- Czasem składa się w ofierze ludzi, przede wszystkim duże kopalnie to robiły, na przykład te pozyskujące złoto. Porywali kogoś na ulicy i zakopywali. Bardzo dużo ludzi znikało bez śladu, a jeśli wszczynano śledztwo, to zwykle prowadziło do kopalni. Kiedyś co chwila się słyszało o takich przypadkach. [...] jakoś tak od pięciu lat się o tym mniej słyszy. [...]

- Pewnie, takie przypadki się zdarzają - stwierdził William. - Niekoniecznie w kopalniach, częściej nawet przy budowie dróg, mostów. Namierzają bezdomnych, kuszą alkoholem, upijają i potem zalewają betonem w fundamentach. Śladu nie ma. Tylko ludzie ciągle dziwnie znikają z ulic. [...]

- Niedawno zresztą w mediach była afera - przypomina sobie William. - W Boliwii. Jakiś facet mówił dziennikarzom, że zaczęli go zalewać betonem, ale się w porę obudził'' - Tomasz Pindel ,,Śmierć i inni święci. Ameryka Łacińska i jej wierzenia''

 

                                      Ryc. za: Blog Viagens Machu Picchu

    Polecam tez wpis ,,Ofiary z ludzi w Ameryce Południowej w XX wieku''. 

Muki

 ,,Muki to bardzo ciekawa postać ze świata andyjskich wierzeń, czczona zasadniczo przez górników. Ma wygląd dziecka o czerwonych oczach, odzianego w górniczy strój, i pełni funkcję strażnika kopalni. Pracownicy przynoszą podarki i zostawiają je w podziemnych ołtarzykach, by zjednać go sobie i zapewnić bezpieczeństwo podczas pracy. Niewłaściwe traktowanie Mukiego może skończyć się tragicznie - śmiercią bądź obrażeniami w wyniku jakiegoś wypadku, na przykład zawału skał - ale gniew bóstwa przynosi także różne choroby. Jedna z nich to muquiwayra, stanowiąca karę za wejście do kopalni bez pozwolenia jej mitycznego strażnika: zaczyna się od zwykłej wysypki, ale skończyć może nawet paraliżem. Wbrew pozorom nie jest to wcale dziedzictwo wierzeń z czasów inkaskich, tylko przykład synkretyzmu. Muki pojawił się dopiero w czasach kolonialnych i jest bez wątpienia krewniakiem europejskich duchów górniczych, takich jak znany nam Skarbnik, tyle że zaadaptowanym do andyjskich realiów'' - Tomasz Pindel ,,Śmierć i inni święci. Ameryka Łacińska i jej wierzenia''

 

Jesus Malverde

 

,,Powstaną bowiem fałszywi mesjasze i fałszywi prorocy i działać będą wielkie znaki i cuda, by w błąd wprowadzić, jeśli to możliwe, także wybranych’’ - Mt 24, 24

,,Za to, żem jest od Malverde,

chcą mnie posadzić za kraty;

że pomagam moim ludziom

pracą własną i pieniędzmi,

to mi mówią, że w przemycie

cudze piorę ja pieniądze.

Żaden komendant policji

niczego nie udowodni;

praca moja jest uczciwa,

mogę tego zaraz dowieść;

z sześciopakiem w każdym ręku,

każę przygrywać orkiestrze’’

- meksykańska ballada ludowa,

za: Tomasz Pindel ,,Śmierć i inni święci. Ameryka Łacińska i jej wierzenia’’

Jesus Malverde (1870 – 1909), nazywany meksykańskim Robin Hoodem ¹, Aniołem Biednych, El Narcosanto i Hojnym Bandytą, był ludowym świętym z Meksyku, czczonym również w USA i Kolumbii, lecz nieuznawanym przez Kościół katolicki. Ten legendarny kryminalista zginął powieszony 3 maja w Culiacanie. Jego nazwisko lub przydomek oznacza ,,złą zieleń’’, co odnosi się do ukrywania się przez bandytę w zaroślach, marihuany i nieuczciwie zarobionych dolarów. Jego ikoniczny wizerunek jako młodego, przystojnego mężczyznę z wąsikiem został stworzony w latach 70 – tych XX wieku przez czciciela, kierowcę tira, Don Eligio Gonzaleza Leona (zmarłego w 2003), dziękującego za powrót do zdrowia po ciężkim pobiciu. Trzeba oddać sprawiedliwość Gonzalezowi, że płacąc dług fałszywemu świętemu rozdał ponad 11 000 wózków inwalidzkich i pochował ponad 10 000 zmarłych, których rodzin nie było stać na opłacenie pogrzebu.

Według legendy Malverde był potomkiem ubogich chłopów ze stanu Sinaloa, Metysem, pochodzącym częściowo z plemienia Yoreme. Początkowo pracował jako cieśla, murarz lub budowniczy kolei. Później został rozbójnikiem napadającym bogaczy (prawdopodobnie w poszukiwaniu zemsty za doznane krzywdy) i rozdającym łupy ubogim. Jego osobistym wrogiem był gubernator, Francisco Cañedo (1839 – 1909), odpowiednik szeryfa z Nottingham. Szydząc z uwięzionego Malvedre, obiecał mu ułaskawienie jeśli ten zdoła ukraść jego miecz lub córkę. Kiedy rozbójnik został powieszony na gałęzi jodłoszynu, władze odmówiły mu prawa do pochówku. Ciało Malverde powoli gniło i rozpadało się na kawałki. Pierwszy przypisywany mu cud miał miejsce, gdy pasterz, szukający zagubionej krowy rzucił w wisielca kamieniem i odnalazł zwierzę. Odtąd inni ludzie przychodzili i rzucali kamieniami, prosząc o cuda. Ponieważ ich prośby zawsze zostawały spełnione, niedługo zwłoki przykrył stos kamieni. Kiedy władze chciały go usunąć, koparka zepsuła się, a jej operator wkrótce zmarł.

Kult Malverde stanowi całkowite zaprzeczenie chrześcijańskiej etyki. Święty jest patronem przestępców, którym pomaga w łamaniu prawa: karteli narkotykowych, rolników uprawiających mak i konopie, przemytników, nielegalnych imigrantów i płatnych zabójców. Za swoją pomoc żąda zapłaty na przykład ukazując się we śnie, lub egzekwując ją w bardziej bolesny sposób…

Z katolickiego punktu widzenia Jesus Malverde jest parodią Jezusa Chrystusa. Nosił to samo imię, wykonywał zawód cieśli, poniósł śmierć przez powieszenie, a równocześnie postępował zupełnie inaczej.

1 Odsyłam do posta: ,,Robin Hood’’.

Santa Muerte

 

,,Bo do nieśmiertelności Bóg stworzył człowieka – uczynił go obrazem swej własnej wieczności. A śmierć weszła na świat przez zawiść diabła i doświadczają jej ci, którzy do niego należą’’ - Mdr 2, 23 – 24

,,A kiedy do mnie przyjdzie ta z kosą,

Niech będzie ładną, młodą, bosą,

Abym nie słyszał zawczasu

Stukania jej obcasów’’

- Jan Sztaudynger ,,Zamówienie’’

Santa Muerte (hiszp. Święta Śmierć) jest postacią mitologiczną, czczoną współcześnie w Meksyku i poza jego granicami (np. na południu USA). Określają ją takie przydomki jak: Koścista/ Kostucha (La Huesuda), Chudzina (La Flaquita), Biała Panienka (La Niña Blanca), Najpiękniejsza Dziewczynka (La Nina Hermosa), Czarna Dama (La Dama Negra), Biała Różyczka (La Rosa Blanca), Ukochana Śmierć (La Querida Muerte), Czarna Różyczka (La Rosa Negra), Dona Sebastiana, Potężna Dama (La Dama Poderosa), Piękna Dziewczyna (La Nina Bonita), Święta Cesarzowa (La Santa Emperatriz), Matka Chrzestna (La Madrina), Czarna Pani (La Señora Negra), La Cabrona (przybliżony odpowiednik polskiego wyrażenia ,,herod baba’’ ;) i wiele innych. Jest przedstawiana jako kobiecy kościotrup z kosą, wagą, kula ziemską, klepsydrą i lampą naftową, ubrany w szaty Maryi. Ubiera się na biało, czerwień, czarno, złoto (w szatę z dolarów), zielono, niebiesko, fioletowo i tęczowa, zaś każda z tych barw ma określoną symbolikę. Czasem towarzyszą jej sowa i (rzadziej) czarny kot. Za życia była piękną i próżną dziewczyną, nęcąca licznych mężczyzn. Dziś słynie jako potężna i całkowicie amoralna święta/ bogini, spełniająca (bynajmniej nie bezinteresownie) zarówno dobre jak i złe prośby swoich wyznawców. Jej modus operandi polega na przeszkód, stojących na drodze do celu, bez liczenia się z wynikającym stąd cierpieniem osób postronnych (skutkiem ubocznym). Jej kult stanowi przykład synkretyzmu religijnego, zwalczanego przez Kościół katolicki jako zakamuflowana forma satanizmu. Jak podkreślił kardynał Gianfranco Ravasi, skoro Jezus Chrystus poprzez swoje zmartwychwstanie pokonał śmierć, jej kult prowadzi do wiecznego potępienia.

Jakie dawne wyobrażenia wpłynęły na obecny wizerunek Santa Muerte?

- W mitologii azteckiej Mictlanteculti i jego żona, Mictecacihuatl byli bogiem i boginią świata zmarłych (Mictlanu), przedstawianymi jako para kościotrupów.

- Trupia Czaszka była jednym z miesięcy azteckiego kalendarza.

- Wraz z hiszpańskim podbojem w XVI wieku do Meksyku trafiło europejskie, sięgające korzeniami średniowiecza, alegoryczne wyobrażenie Śmierci jako kostuchy uzbrojonej w kosę, przez powielane w niezliczonych utworach (plastycznych i literackich) dance macabre.

- Nieuznawani przez Kościół ludowi święci z XVII – XVIII wieku (np. San Pascualito Rey, czczony również w Gwatemali ¹) objawiali się pod postacią szkieletów.

- Z estetyką niezwykle radosnego, meksykańskiego Dnia Zmarłych (Dia de Muertos) wiążą się wszechobecne, wesołe, kolorowe czaszki i szkielety.

- Catrina, szkielet kobiety w sukni i kapelusz jest postacią z folkloru (tolerowaną przez Kościół). Jej twórcą był karykaturzysta, Jose Guadelupe Posada (1851 – 1913).

- Znane wśród miłośników tajemnic kryształowe czaszki z Belize okazały się XX – wiecznymi falsyfikatami. Ich autorstwo błędnie przypisywano Aztekom lub Majom ².

Oficjalna historia Santa Muerte zaczęła się w 2001 r. kiedy sprzedawczyni quesadilli, Enriqueta Romero wymodliła u kostuchy zwolnienie jej syna z więzienia. Dziś Romero cieszy się szacunkiem współwyznawców jako założycielka kultu. Prawdziwe początki sięgają jednak lat 60 – 70 – tych XX wieku na co wskazuje praca amerykańskiego antropologa, Oscara Lewisa (1914 – 1970) ,,Dzieci Sancheza’’(1969).

Z katolickiego punktu widzenia kult Santa Muerte jest szatańską parodią nabożeństwa do Matki Boskiej. Do kostuchy zanoszone są modlitwy, również na różańcu. W jej święto, przypadające 1 listopada wyznawcy urządzają uroczyste procesje. W mieście Meksyk (Ciudad de Mexico) znajduje się sanktuarium Santa Muerte, do którego przybywają pielgrzymki. Służą jej kapłani, których nie obowiązuje celibat. Częścią kultu są również praktyki magiczne; palenie świec wotywnych (białej – dla wyrażenia wdzięczności, czarnej – prośby o ochronę/ zgubę wrogów, złotej – dla bogactwa, zielonej – dla sprawiedliwości, czerwonej – dla miłości, niebieskiej – dla kreatywności, purpurowej – przed rozpoczęciem rytuałów magicznych i tęczowej – dla błogosławieństwa we wszystkich dziedzinach życia), używanie dymu z papierosów, cygar lub marihuany do oczyszczania i podpisywanie cyrografów. To ostatnie łączy się z wiarą w okrutną zemstę Santa Muerte w razie złamania umowy. Wbrew stanowisku Kościoła wielu Meksykanów czci jednocześnie Santa Muerte, Matkę Boską z Gwadelupy, św. Judę Tadeusza (mojego patrona ;) i świętych ludowych np. Jesusa Malverde. Dobrze opisuje to polskie przysłowie ,,Panu Bogu świeczkę a diabłu ogarek’’ ³.

Wyznawcy (nie tylko przestępcy) rekrutują się spośród biedoty, osób uzależnionych, wykluczonych społecznie, przemytników, karteli narkotykowych (posuwających się do składania jej ofiar z ludzi, co stanowi część tzw. narkosatanizmu ⁴), nielegalnych imigrantów ⁵, LGBT, prostytutek, ale także policji, strażników więziennych i polityków. Przyczyny popularności Santa Muerte tkwią w trudnej sytuacji gospodarczo – społecznej XXI – wiecznego Meksyku, spadku zaufania do elit rządzących i niestety także do Kościoła (po skandalu pedofilskim Maciela Degollado w 1997 r.).

Santa Muerte jest jedną z postaci występujących w wydanym pośmiertnie ostatnim tomie trylogii science fantasy ,,Takeshi’’ Mai Lidii Kossakowskiej ⁶.

1 Odsyłam do postów: ,,San Pascuelito Rey’’ i ,,Justo Juez’’.

2 Odsyłam do posta: ,,Kryształowe czaszki’’.

3 Odsyłam do posta: ,,Zabobony Jagiełły’’.

4 Odsyłam do posta: ,,Małpi diabeł i narkotyki’’.

5 Odsyłam do posta: ,,Św. Toribio Romo Gonzalez’’.

6 Odsyłam do posta: ,,Takeshi 3 Pałac Umarłych’’.

Turbo Meksykanie

 

,,Kościół trynitarskiego spirytualizmu mariańskiego narodził się w latach dwudziestych XX wieku, choć jego historia sięga kilku dekad wcześniej i wiąże się z postacią Roque Rojasa Esparzy. Mężczyzna ów otrzymał od proroka Eliasza wiadomość, że od teraz narodem wybranym nie są już Żydzi, tylko Meksykanie, a ludzkość wkracza w ostatnie tysiąclecie istnienia'' - Tomasz Pindel ,,Śmierć i inni święci. Ameryka łacińska i jej wierzenia''

 

Zainteresowanych innymi przejawami historycznego foliarstwa w Meksyku polecam wpisy: ,,Meksykańska Atlantyda'', ,,Św. Quetzalcoatl?'', ,,Prekolumbijski Mesjasz'' i ,,Figurki z Acambaro''.