Psowate
są grupą ssaków drapieżnych. Ich nazwa wzięła się od jednego z
przedstawicieli – psa domowego. Czaszki wydłużone, przystosowane
do chwytania zdobyczy w biegu. Ogon w postaci kity. Żyją na
wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy.
Pies
domowy pochodzi od wilka. Początki jego udomowienia sięgają epoki
kamienia łupanego. Często zdarzało się, że wilki i ludzie
polowali na to samo zwierzę. Z czasem przyzwyczajono się do ich
obecności i zaczęto je tolerować. Gdy był nadmiar pożywienia,
karmiono je ochłapami. Wilki zaś przestały bać się ognia. Gdy
nadarzała się okazja, ludzie chwytali ich młode i oswajali je.
Udomowione wilki w zamian za posłuszeństwo i pomoc w łowach
zyskały prawo do wygrzewania się przy ognisku i resztek pożywienia.
Najstarsze psy były psami myśliwskimi. Kiedy człowiek zmienił
tryb życia z koczowniczego na osiadły, obok psów myśliwskich
powstały psy pasterskie, obronne, stróżujące itd. Współczesne
psie ,,specjalizacje'': myśliwskie, pasterskie, obronne, stróżujące,
pociągowe, ratownicze, wojskowe, ozdobne, walczące, policyjne. Pies
jest najwierniejszym przyjacielem człowieka. Mimo wielkiej
różnorodności barw i kształtów u rozmaitych psich ras anatomia
jest wspólna. Jak wszystkie psowate, pies jest mięsożerny, więc
największe i najmocniej rozbudowane są kły. Najmocniejszy nacisk
szczęk na centymetr kwadratowy ma pittbullterier
– groźny pies wyhodowany do walki z innymi psami. Łapy psów
przystosowane są do biegu, palce zakończone tępymi pazurami są
grube i krótkie. Skóra pokryta sierścią, u niektórych gatunków
bardzo długą. Do jednorazowego wytarcia sierści puli potrzeba 20
ręczników! Ich sierść wymaga starannej pielęgnacji. Pewna rasa
psa z Meksyku ma sierść tylko na końcach uszu i ogona. Wzrok dość
przeciętny. Pies tak jak kot widzi wszystko czarno – białe. Słuch
dużo lepszy niż u człowieka. Jednak najlepiej rozwiniętym zmysłem
psa jest węch. Człowiek wykorzystuje tę zdolność w tropieniu
zwierzyny łownej, przestępców, narkotyków, czy w poszukiwaniu
trufli. Nos psa wychwytuje nawet mikroskopijne cząstki skóry
gubionej przez poruszającą się osobę. Jak wykazały prowadzone w
Wielkiej Brytanii doświadczenia, potrafi wytropić nawet zamrożony
obiekt. Najlepszy węch posiada pies św. Huberta. Największym psem
świata jest mastyf, a najmniejszym – chihuahua.
Młode pieski nazywają się szczeniakami od szczekania. Tymczasem
nie wszystkie psy szczekają. Pies nowogwinejski wyje, a shar pei
chrumka, chrapie, a nawet miauczy. Nawet psy szczekające robią to
rozmaitymi dialektami. Duże psy jak bokser czy owczarek niemiecki
szczekają basem, zaś ratlerek robi piskliwym tonem, a buldog
francuski nocą głośno chrapie. Psy dla zdrowia potrzebują dużo
świeżego powietrza, toteż powinny być często wyprowadzane na
spacer. Trzeba po nich sprzątać. Niestety wielu hodowców tego nie
robi co sprawia, że miasta są pełne odchodów i śmierdzą. W
niektórych krajach plaga psich odchodów jest zwalczana. We Francji
jeżdżą pojazdy z gumowymi rurami zbierające odchody. W Wielkiej
Brytanii są zamrażane, aby łatwiej odrywały się od podłoża i
zbierane. Niektóre odcinki plaży w Australii są wyznaczone dla
zwierząt. Hodowcy dostają torebki, aby pakować do nich to co
zrobią ich ulubieńcy.
Największym
przedstawicielem psowatych jest wilk (90 – 150 cm). Wyglądem
przypominają go takie rasy psów jak owczarek niemiecki, husky,
malamut. Ma również najostrzejsze zęby wśród psowatych. Odgrywa
dużą rolę w kulturze człowieka. W poemacie rzymskiego historyka
Liwiusza, wilczyca (wadera) wykarmiła braci Romulusa i Remusa,
założycieli Rzymu. Na pamiątkę tego, wilczyca karmiąca dwoje
dzieci, znajduje się w herbie Rzymu. W większości baśni i bajek
wilki są czarnymi charakterami. Nie jest to prawdą przyrodniczą.
Chociażby dlatego, że wilk nie może połknąć w całości
człowieka czy kozy ;). Zabija tylko wtedy gdy jest głodny,
zwierzęta stare, chore i kalekie i nie atakuje człowieka (tylko
wściekły to robi). Z powodu zabobonnego strachu, posądzenia o
zabijanie zwierząt gospodarskich, dla zdobycia skór, oraz poprzez
wycinanie lasów, wytępiono wiele wilków. W Europie wilk przetrwał
w Polsce, Rosji, we Włoszech, w Hiszpanii i na terenach byłej
Jugosławii. Jest pod ochroną. Znajduje się w Polskiej Czerwonej
Księdze. Oprócz Europy zamieszkuje Syberię, Indie i Azję
Środkową. Wyewoluował w Ameryce Północnej. W plejstocenie
przekroczył pozbawioną wody Cieśninę Beringa i opanował Eurazję.
Ma bardzo urozmaicony jadłospis; żywi się: owadami, kopytnymi,
płazami, gadami, ptakami, zajęczakami i gryzoniami. Prowadzi stadny
tryb życia, nieraz walcząc o dominację. Przegrany samiec kładzie
się na grzbiecie i pokazuje gardło, co walczącego powstrzymuje od
dalszej agresji. Nocą wyją nawołując się do polowania. Niektóre
pary żyją samotnie.
Wilk
grzywiasty wbrew swej nazwie nie jest spokrewniony z wilkiem. Dawniej
był zaliczany do lisów; obecnie uważa się, że jest to gatunek
reliktowy, którego korzenie sięgają plejstocenu. Ubarwienie rude z
czarnymi łapami, na karku ma czarną grzywę. Żyje na pampach
Ameryki Południowej. Jest gatunkiem bliskim zagrożenia, który żyje
w parkach narodowych i ogrodach zoologicznych.
Bardzo
charakterystyczną grupą psowatych są lisy. Najbardziej ich znanym
przedstawicielem jest lis rudy. Z Ameryki Północnej dotarł do
Europy przez Syberię przekraczając Cieśninę Beringą. Do
Australii sprowadzony przez człowieka w celach łowieckich. Jest
zwierzęciem łatwo przystosowującym się do rozmaitych warunków
środowiskowych. Zamieszkuje lasy, łąki, stepy, a nawet wsie i
peryferie miast. Ze względu na oryginalny kształt pyska stał się
symbolem chytrości, sprytu i pomysłowości. W dzisiejszych lasach
stał się bardzo pospolity, ponieważ wilki i rysie są bardzo
rzadkie, a orzeł przedni żyje w górach. Ma bardzo urozmaicony
jadłospis; żywi się: bezkręgowcami, rybami, płazami, gadami,
ptakami, gryzoniami, owadożernymi i zajęczakami. Mięsną dietę
uzupełnia owocami. 10 000 lat temu, mieszkańcy osad palowych na
jeziorach szwajcarskich udomowili go. Doskonale kopie nory, samemu
zaczynając, lub pogłębiając norę jakiegoś mniejszego zwierzaka.
Woli jednak zajmować nory borsuków. Mimo to taką kradzioną norę
można rozpoznać po walających się odchodach i resztkach
pożywienia.
Oprócz
lisa rudego żyje wiele innych gatunków lisów. W Eurazji są to:
korsak i piesiec.
Korsak
żyje na stepach Rosji, Azji Środkowej, Chin i Mongolii. Sierść
jest szaro – ruda. Doskonale maskuje go w piasku. Żywi się
ptakami, gryzoniami, zajęczakami, gadami i płazami.
Piesiec
został tak nazwany ponieważ sylwetką przypomina psa. Zimą jego
sierść jest biała, zaś latem brązowa. Żywi się rybami, ptakami
i gryzoniami. Żyje w Skandynawii, na Syberii, Alasce i w Kanadzie.
W
Afryce żyje najmniejszy psowaty świata – fenek (na południu
kontynentu żyje podobny do niego lis kapski). Jest znakomicie
przystosowany do życia na pustyni. Jego wielkie uszy służą do
celów termoregulacyjnych. Na łowy wyrusza nocą, kiedy nie jest
gorąco. Żywi się ptakami, gryzoniami, gadami i owadami.
Lis
wirgiński został tak nazwany od jednego ze stanów USA. Sierść
ciemnoszara z połyskiem, boki są rdzawe, brzuch szaro – biały.
Jako jedyny przedstawiciel psowatych, lis wirgiński umie chodzić po
drzewach.
Na
wybrzeżach Ameryki Południowej żyje lis krabożerny. Sierść
czarno – szara z połyskiem. Nazywany bywa ,,Zorro pospolitym''.
Żywi się min. krabami. Niektóre lisy krabożerne żyją w lasach i
na stepach i nawet nie oglądają krabów.
Największym
lisem świata jest lisoszakal zwany lisem szarym. Ubarwieniem i
rozmiarami przypomina szakala skąd nazwa.
Z
wyglądu jenot przypomina szopa pracza, skąd wzięła się druga
jego nazwa: szop ussuryjski. Jest przede wszystkim większy.
Ubarwienie szare, czarne, lub brązowe. Jenot pochodzi z Rosji, Chin,
Mongolii. 30 lat temu przybył do Polski. Żywi się ptakami,
płazami, gadami, gryzoniami, rybami i owocami. Ceniony jako zwierzę
futerkowe.
Starożytni
Egipcjanie czcili szakale uznając je za poświęcone Anubisowi.
Uważano, że szakal zjadając trupa człowieka, umożliwia jego
duszy dotarcie na tamten świat. Szakale żyją na Bałkanach, w
Afryce, Azji Środkowej, w Indiach i w Azji Południowo –
Zachodniej. Wyglądem przypominają wilki, ale są dużo mniejsze.
Żywią się padliną, ptakami, zajęczakami, gryzoniami, płazami,
rybami i owadami.
Ze
względu na charakterystyczny wygląd, likaon jest łatwy do
rozpoznania. Uszy zaokrąglone, odstające. Sierść łaciata: biała,
szara, czarna, ruda, pomarańczowa, brązowa. Ze względu na
niesamowite ubarwienie, likaon zwany bywa wilkiem malowanym. Żyje w
Afryce. W grupie likaony są bardzo solidarne, dzielą się ze sobą
pokarmem. Są gatunkiem ginącym.
Kiedy
człowiek przybył do Ameryki Północnej, zdziesiątkował wielkie
drapieżne ssaki jak: grizzly, wilki, pumy, które stwarzały kojotom
konkurencję pokarmową. Nic więc dziwnego w tym, że kojoty
pomnożyły swoją liczebność. Zamieszkują Nowy Świat od Alaski
po Kostarykę. Opanowały rozmaite środowiska np. tundry, lasy,
prerie, pustynie, lasy tropikalne. Zamieszkują nawet wsie i miasta.
Żywią się kopytnymi, gryzoniami, zajęczakami, ptakami, oraz
grzebią w śmietnikach. Są bardzo wierne, podobno wyjąc wyrażają
swoje uczucia. Biegają najszybciej z wszystkich psowatych.
Aborygeni
gdy dopłynęli z Indonezji do Australii zabrali ze sobą psy domowe.
Spały one razem z ludźmi, chroniąc w ten sposób przed zimnem. Z
czasem psy te zdziczały i wytworzyły osobny gatunek zwany dingo.
Bardzo przypomina psa domowego. Sierść barwy od rudej do słomianej.
Nie umie szczekać tylko warczy. Żywi się gadami, gryzoniami,
królikami, ptakami i torbaczami. Wiele dingo zginęło i dalej ginie
z rąk hodowców obwiniających je o zjadanie bydła i owiec.
