,,Baśnie
z tysiąca i jednej nocy (arab.
Kitab alf layla wa layla) – zbiór około 300 baśni, podań,
legend, anegdot i opowieści zamkniętych w kompozycję ramową
legendy o sułtanie Szachrijarze i jego żonie Szeherezadzie.
Powstały w IX – X w., w Polsce wydano je po raz pierwszy w 1768
roku’’ - ,,Wikicytaty’’
W
czerwcu
2024 r. przeczytałem ,,Klechdy
sezamowe’’
Bolesława Leśmiana; adaptacje ,,Baśni
1001 nocy’’,
wydane po raz pierwszy w 1913 r.
Tytuł
antologii nawiązuje, rzecz jasna, do Sezamu, skarbca 40 rozbójników,
otwieranego magicznym zaklęciem. W baśni Leśmiana o Ali Babie,
złoto i klejnoty z Sezamu miały uczucia i zdolność ruchu.
Akcja
rozgrywa się w Persji, Chinach (ojczyźnie Aladyna! ),
Afryce, Bengalu i Kaszmirze oraz w krainach fantastycznych. Dostępu
do Góry Cmentarnicy strzegły przerażające odgłosy. Ci, którzy
pod ich wpływem odwrócili się, zamieniali się w posągi. Na
Wyspach Hebanowych ciążył zły czar. Król został zamieniony do
połowy w posąg z czarnego marmuru, zaś jego jego poddani z
czterech plemion przybrali postać ryb białych, czerwonych,
niebieskich i żółtych.
Leśmian
nie trzymał się niewolniczo litery pierwowzoru. Wierna, sprytna i
odważna niewolnica, ratująca Ali Babę przed knowaniami
rozbójników, otrzymała celtyckie imię Morgana. W średniowiecznej
Persji znane były jakoby amerykańskie ary
i kolibry, z roślin uprawnych zaś – ziemniaki. Czarownik,
właściciel mechanicznego konia, na którym perski książę Firuz –
Szach odbył lot do Bengalu, został nazwany … Indianinem. Możliwe,
że Leśmian miał na myśli mieszkańca Indii, a nie Ameryki
Północnej lub Południowej.
Dżiny
są nazywane w książce duchami lub geniuszami. Aladyn miał na
swoje usługi złotego ducha z pierścienia i niebieskiego ducha z
lampy. Były to potężne istoty, dysponujące niemal nieograniczoną
mocą spełniania życzeń. Podlegały władzy ptaka Roka. Niegdyś
król Salomon potrafił uwięzić nawet najpotężniejsze dżiny.
Kierowały się kodeksem honorowym, nakazującym zawsze dotrzymywać
obietnic.
Mówiący
ptak Bulbulezar był hybrydą bociana, łabędzia i pawia z oczami
jaskółki i szponami sępa. Nie sprawiał kłopotów swoim
właścicielom, lubił za to palić fajkę. Stanowił obiekt
pożądania pięknej Paryzady, niezdolnej do płaczu. Jej dwóch
braci; Bachman i Perwiz skamieniało w drodze na Górę Cmentarnicę,
lecz dzięki poświęceniu siostry, zostali odczarowani. Bulbulezar
nauczył Paryzadę płakać. Wyczarował na jej pięknej twarzy
brodawkę, aby jej łzy mogły odczarować królewicza, zaklętego w
kamień.
Piękna
czarownica Chryzeida była niewierną żoną króla Wysp Hebanowych,
którego zdradzała z brzydkim i złym stworem, domagającym się
czci boskiej. Stanowi to niejako odwrotność lepiej znanej baśni o
Pięknej i Bestii. Po raz pierwszy zetknąłem się z tą opowieścią
w dzieciństwie, oglądając w telewizji przedstawienie dla dzieci z
udziałem aktorów.
W
,,Klechdach
sezamowych’’
na uznanie zasługuje niesamowite bogactwo wyobraźni i przepiękny,
literacki język. Dobre cechy posiadają w nich nawet niektóre
postaci negatywne. Rozbójnicy, pomimo swego okrucieństwa, byli
jednocześnie odważni, honorowi i solidarni. Z kolei Chryzeida
darzyła swego potwornego kochanka (szkoda, że nie męża)
niezachwianą wiernością. Ubogi Ali Baba w przeciwieństwie do
swego bogatego brata, Kassima był wdzięczny Bogu (Allahowi) za to
co posiadał. Zdolność do wdzięczności dawała mu szczęście.
Odmienne postawy życiowe obu braci wyrażały ich domy, pomalowane
na biało (Ali Baba) i na czarno (Kassim). Leniwy i beztroski Aladyn
został ukarany wpadnięciem w łapy złego czarownika –
manipulatora. Późniejsze przygody doprowadzają do przemiany
Aladyna w bohatera pozytywnego. Jedyne zastrzeżenia wzbudziły we
mnie naiwne słowa Firuz – Szacha, że ten kto jest piękny, nie
może być zły.
