Kozy są grupą ssaków parzystokopytnych. Ich najlepiej znanym przedstawicielem jest koza domowa. Jej rogi są skierowane do tyłu. Sierść szorstka. Pod żuchwą zwisa jej, tworząc charakterystyczną bródkę. Ssaki te są niewybredne i mogą jeść nawet osty. Ludzie udomowili je dla mięsa, skór i mleka. Zostały sprowadzone na Galapagos i Hawaje gdzie wyrządzają szkody w roślinności. Kozy domowe pełnią wielką rolę w kulturze człowieka. W mitologii greckiej koza Amaltea wykarmiła mlekiem Zeusa, a ten w podzięce ustanowił gwiazdozbiór Koziorożca. W starożytnej Palestynie kapłan nakładał ręce na czarnego kozła, mówiąc grzechy całego ludu, po czym kozioł był wypędzany na pustynię. W średniowieczu uważano, że w oczach czarownicy widać dwa koziołki. W bajce ,,Lis i kozieł'' ten ostatni był uosobieniem głupoty. Profesor Gąsowski z ,,Szatana z siódmej klasy'' nazywał swoją bratanicę kozą, żeby podkreślić jej roztrzepanie. Przodkiem kozy domowej była dzika koza bezoarowa.
Jedynym
gatunkiem dzikich kóz żyjących w Polsce jest kozica (żyje nie
tylko w Europie, ale i Kaukaz i góry Taurus). Sierść kozicy jest
brązowa. Pysk biały z dwoma czarnymi pasami. Rogi czarne, zagięte
do tyłu. Kozica z łatwością skacze po górach dzięki specjalnej
budowie racic. Zimą schodzi w niższe partie gór. Jest gatunkiem
ginącym objętym ochroną. Znajduje się w Polskiej Czerwonej
Księdze.
W Europie
Południowo – Wschodniej (Kreta i inne wyspy greckie) i w Azji
(Kaukaz, Iran, Irak, Afganistan) żyje podobna do kozicy koza
bezoarowa. Ma znacznie większe, szablaste rogi (szczególnie duże u
kozła) i brązowo – białe ubarwienie. Jej nazwa wywodzi się od
bezoarów – gromadzących się w jelitach niestrawionych części
roślin, którym niegdyś przypisywano znaczenie lecznicze i
magiczne.
Koziorożce
żyją wyłącznie w Starym Świecie. Mają brodę i długie (do 1
metra) rogi z licznymi pierścieniami. W Europie koziorożce żyją w
Alpach i Pirenejach. Koziorożec kaukaski ma jasno ubarwioną sierść
i krótkie, grube rogi, zaś koziorożec syberyjski o brązowej
sierści ma rogi dłuższe. Natomiast koziorożec nubijski żyje w
Azji Południowo – Zachodniej i Afryce Północnej. Jego sierść
jest płowa i w maskowaniu przeszkadzają mu tylko rogi. Jest
gatunkiem ginącym.
W Azji
Środkowej żyje mało znany gatunek kóz – markur. Ma on ogromną
brodę zajmującą całe podgardle. Jego rogi są poskręcane stąd
druga nazwa: koza śruboroga.
Kozy
wykształciły w Ameryce Północnej nie spotykany nigdzie indziej
gatunek zwany kozłem śnieżnym. Zgodnie z nazwą ma długą białą
sierść. Latem kozły śnieżne gubią pojedyncze pukle włosów.
Już tysiące lat temu Indianie używali ich do szycia ubrań. Rogi
są czarne i zagięte do tyłu. Kozioł śnieżny jest pod ochroną.