sobota, 9 lipca 2022

Gryfy i bazyliszki



 ,, [...] Na chrzcielnicy pochodzącej z Dissibodenbergu w Palatynacie (obecnie znajdującej się w muzeum w Spirze) zostało w wielu replikach przedstawione zwycięstwo gryfów nad bazyliszkami; gryfy i ich zwycięstwo wyobrażają w tym przypadku nadprzyrodzone siły, którymi zostaje obdarowany ochrzczony, by mógł zapanować nad demonami i złymi popędami. [...]'' - Dorothea Forstner OSB ,,Świat symboliki chrześcijańskiej. Leksykon'' (przypis 18 na str. 344)



 

Chrześcijańska symbolika Orfeusza



 ,, [...] Powodu, dla którego Orfeusz znalazł się wśród przedstawień starochrześcijańskich, trzeba szukać w analogii zachodzącej między czarodziejską siłą jego śpiewu a duchową władzą, którą Zbawiciel ma nad ludzkimi sercami - władzą, której młody Kościół codziennie doświadczał w nawróceniach nawet nawet najbardziej zaciekłych wrogów Chrystusa. Podobieństwo to wydaje się tym większe, że przecież Zbawicel powiedział sam o sobie; 'A Ja, gdy zostanę nad ziemię wywyższony, przyciągnę wszystkich do siebie' (J 12,32). Przypomniano też sobie proroctwo Izajasza (11,6 - 8) o pokojowym zamieszkiwaniu ze sobą dzikich i obłaskawionych zwierząt.

    Wśród nauczycieli Kościoła, którzy porównują Chrystusa do Orfeusza, najważniejsze miejsce zajmuje Klemens Aleksandryjski. [...]

    Starochrześcijańscy artyści przedstawiali więc Chrystusa jako Orfeusza nie dlatego, że uważali Go za Orfeusza, który powrócił do życia, za kogoś stojącego na tym samym poziomie co grecki śpiewak, ale dlatego, że chcieli dać wyraz idei, że Chrystus jako Ten, który wprowadza Boską harmonię i porządek w kosmosie, w sposób ostateczny i pozytywny zastępuje Orfeusza. To, co starożytni pragnęli zobaczyć w obrazie Orfeusza, znaleźli rzeczywiście spełnione po raz pierwszy w Chrystusie [...]'' - Dorothea Forstner OSB ,,Świat symboliki chrześcijańskiej. Leksykon''


Chrześcijańska symbolika Odyseusza

 


,, [...] Już najstarsi pisarze kościelni widzieli w maszcie z przecinającą go w poprzek reją znak krzyża. Chrystus, mocno przywiązany do niego, przeciwstawia się wszystkim niebezpieczeństwom zagrażającym zbawieniu. Niektórzy Ojcowie upatrują w przywiązanym Odyseuszu samego Chrystusa, Ukrzyżowanego, który ratuje nas od zguby. W jednym z kazań św. Maksyma z Turynu (V w.) tak mówi się o tym właśnie znaczeniu:

'Jeśli więc mit opowiada o Odyseuszu, że przywiązanie do masztu uchroniło go od niebezpieczeństw, to o ileż bardziej głosić należy to, co stało się naprawdę, to znaczy o tym, że dzisiaj drzewo krzyża wyrwało z niebezpieczeństwa śmierci cały rodzaj ludzki? Odkąd bowiem Chrystus Pan został przybity do krzyża, odtąd jakby z zatkanymi uszami omijamy niebezpieczne pokusy; nie zatrzymuje nas bowiem zwodniczy głos doczesnego świata ani nie zbaczamy z właściwego kursu życia na zdradliwe rafy rozkoszy. Drzewo życia nie tylko przywraca ojczyźnie przybitego do niego Człowieka, lecz także cień Jego mocy chroni wszystkich zgromadzonych wokół Niego towarzyszy. [...] 

Ale nawet jeszcze w średniowieczu mit ten pobrzmiewa w jednym z kazań Honoriusza z Autun:

    'Odyseuszem nazywa się mędrca. Bezpieczne przepływa on [obok niebezpieczeństw], jako że lud chrześcijański, prawdziwy mędrzec, nawą Kościoła przemierza morza tego świata. Bojaźnią Bożą przywiązuje się do masztu okrętu, to znaczy do krzyża Chrystusowego; towarzyszom zatyka uszy woskiem, to jest nauką o wcieleniu Chrystusa, aby odwracali swe  serca od występków i pożądliwości cielesnej i dążyli do dóbr niebieskich. Ponieważ dusza ich jest zabezpieczona przed siłą żądz zmysłowych, syreny toną w morzu. Oni zaś bez żadnej szkody unikają niebezpieczeństwa i wskutek tego zwycięstwa osiągają radość świętych'. [...]'' - Dorothea Forstner OSB ,,Świat symboliki chrześcijańskiej. Leksykon''


Chrześcijańska symbolika Nike



 ,,Nike (...), zwana przez Rzymian 'Victoria', jest personifikacją zwycięstwa. Należała ona do orszaku wyższych bóstw (jak Pallas Atena), ale oddawano jej cześć także jako  samodzielnej bogini niższej rangi. Postać tej uskrzydlonej dziewicy, którą zdobi palma i wieniec, przeszła do chrześcijaństwa i stała się w nim symbolicznym wyrazem idei zwycięstwa. Spotyka się ją zarówno na monetach cesarzy chrześcijańskich i krajów frankofońskich, jak i na dyptychach. Bardzo głębokiego w swej chrześcijańskiej wymowie przykładu dostarcza mozaika podłogowa w bazylice akwilejskiej (wzniesionej około 315 r.): Nike stoi pomiędzy koszem chleba a kielichem i powiewa nad nimi wieńcem i palmą na znak, że dary eucharystyczne wyobrażają zbawcze zwycięstwo Chrystusa'' - Dorothea Forstner OSB ,,Świat symboliki chrześcijańskiej. Leksykon''

 


 

Chrześcijańska symbolika Heliosa

 


,, [...] Dobrze zachowany fresk Heliosa jako woźnicy, którego otacza błękitna aureola nimbu, znajduje się w katakumbach Św. Piotra i Marcelina (1. połowa IV w.). Wprawdzie Wilpert upatruje w nim tylko personifikację słońca, gdyż obraz ten jest ściśle związany z przedstawieniem Jonasza, który odpoczywając w cieniu krzewu rycynusowego, szuka schronienia przed jego promieniami. Jednak pewne odkrycie dokonane w ostatnich latach podczas prac wykopaliskowych prowadzonych w obrębie bazyliki watykańskiej jasno dowodzi, że Heliosowi z jego kwadrygą przypisano wyraźnie chrześcijańskie znaczenie: w pobliżu grobu św. Piotra znajduje się mała komora grobowa, którą z racji widocznych zarysów postaci  Dobrego Pasterza i Rybaka ludzi należy uznać za chrześcijańską. Strop tej komory zdobi częściowo dobrze zachowana mozaika. Gęste pnącza winnej latorośli, schrystianizowane symbole dionizyjskiego rozumienia szczęścia, otaczają usytuowaną pośrodku sklepienia postać Heliosa z promienistą aureolą mknącego w swoim triumfalnym rydwanie. Chrześcijanie nadali nowe znaczenie wyobrażeniom pogańskim i upatrywali w Heliosie Chrystusa, prawdziwego Boga - Słońca, który kiedyś tych, którzy zasnęli, obudzi do nowego życia i wiecznej światłości'' - Dorothea Forstner OSB ,,Świat symboliki chrześcijańskiej. Leksykon''

Chrześcijańska symbolika Erosa i Psyche

 



,,U podstaw mitu o Erosie (Amor) i Psyche [...], leży idea próby i oczyszczenia duszy oraz jej przyszłego ponownego zjednoczenia z ukochanym. Dlatego też mit ten wydawał się właściwy także chrześcijańskim pisarzom i artystom dla wyrażenia miłości duszy do Chrystusa.

    Atrybutami Amora są strzała, łuk, kołczan i pochodnia, którymi posługuje się, aby zranić i rozpalić Psyche.

    Tym obrazem posługuje się Orygenes w swoim komentarzu do Pieśni nad Pieśniami, aby wyrazić mistyczne zjednoczenie z Bogiem. [...]'' - Dorothea Forstner OSB ,,Świat symboliki chrześcijańskiej. Leksykon''

 


Do symboliki tej nawiązał C. S. Lewis w powieści fantasy ,,Dopóki mamy twarze''.