Turbo Chorwaci

 Turbosłowianie narodowości chorwackiej, aktywni po rozpadzie Jugosławii w latach 90 - tych XX wieku, wywodzą swoje korzenie ze starożytnych Indii. Przodkowie Chorwatów po przybyciu na Bliski Wschód mieli w II tys. p. n. e. założyć państwo Mitanni w Syrii, które w rzeczywistości stworzyli Huryci (wykorzystano tu podobieństwo etnonimów Chorwaci i Huryci). Mieli wędrować przez Kaukaz i wybrzeże Morza Azowskiego, aż osiedli na Bałkanach. Stamtąd na tysiące lat przed Kolumbem wyprawiali się do Meksyku. Zainteresowanych podobnymi ciekawostkami odsyłam na stronę ,,Klubu Jagiellońskiego'' do rozmowy Krzysztofa Chmielińskiego z Romanem Żuchowiczem zatytułowanej ,,Połowa źródeł o Wielkiej Lechii pochodzi z Internetu. O fenomenie 'turbosłowianizmu''' z 5 października 2017 r. 

,,Odyseja''

 

,,Zostanie kamień z napisem:

Tu leży taki i taki.

Każdy z nas jest Odysem,

Co wraca do swej Itaki’’

- Leopold Staff ,,Odys’’ (fragment)

 

Jako wielki miłośnik mitologii greckiej, w gimnazjum dobrowolnie przeczytałem ,,Odyseję’’ - epos z ok. VIII wieku p. n. e.

Za jego autora uchodzi niewidomy pieśniarz Homer (VIII w. p. n. e.) z wyspy Chios, którego historyczność bywa kwestionowana. Oprócz ,,Odysei’’ przypisuje mu się również autorstwo eposu ,,Iliady’’ o wojnie trojańskiej, ,,Hymnów Homeryckich’’ i poematu heroikomicznego ,,Batrachomyomachia’’ o wojnie żab i myszy. Według legendy rodzicami Homera byli bóg rzeki Meles i nimfa Krateis.

Akcja eposu rozgrywa się po zakończeniu wojny trojańskiej i występują w nim lokacje zarówno rzeczywiste jak i fantastyczne (identyfikacja wielu miejsc opisanych przez Homera jest rzeczą sporną).

Epos opowiada o pełnej dramatycznych przygód tułaczce Odysa (Odyseusza, rzymskiego Ulissesa). Imię bohatera znaczy Gniewny (polskim odpowiednikiem byłby Gniewosz lub Gniewomir). Był synem Leartesa, mężem wiernej Penelopy i ojcem Telemacha, oraz królem małej, skalistej wyspy Itaki. Brał udział w oblężeniu Troi przez połączone siły greckiej i przyczynił się do zdobycia miasta jako pomysłodawca słynnego konia trojańskiego. Po zagładzie Troi, niesyty łupów Odys napadł jeszcze na plemię Kikonów żyjących na terenach dzisiejszej Bułgarii. Jego droga powrotna do domu zajęła wiele lat, w czasie których zalotnicy rozpanoszyli się w domu Odysa i naciskali na Penelopę, aby wyszła za jednego z nich. Królowa Itaki zwodziła natrętów co noc prując szatę szytą dla Leartesa, aż wreszcie podstęp się wydał. Pociechę przyniósł Penelopie znak wieszczy: orzeł (ptak Zeusa) zabijający jej stadko gęsi co stanowiło zapowiedź powrotu Odysa i rozprawy z tymi, którzy kalali jego ognisko domowe. Królewicz Telemach wyruszył na poszukiwanie ojca. Tymczasem Odys cieszył się opieką Ateny i jednocześnie prześladowany był przez boga mórz Posejdona. W czasie żeglugi utracił załogę i okręty. Był rozbitkiem na Scherii, wyspie Feaków gdzie zaopiekowała się nim królewna Nausikaa, córka króla Alkinoosa i królowej Arete. Kiedy przybył na Itakę jako żebrak z początku rozpoznał go tylko stary pies myśliwski Argos, później zaś stara niewolnica Eurykleja po bliźnie na nodze. Jego sojusznikami byli własny syn Telemach i świniarz Eumajos. Znosił za to upokorzenia od zalotników, swego sługi – koźlarz Melanta a nawet żebraka Irosa. Dzięki pomocy Telamacha, Odys ukarał zalotników prześladujących jego żonę, zabijając ich wszystkich w czasie konkursu łuczniczego (nikt poza Odysem nie potrafił napiąć należącego do niego łuku). O tym, że przybysz był jej wytęsknionym mężem, Penelopę ostatecznie przekonała znajomość przez niego wspólnego tajemnicy: małżeńskiego łoża nie można było przesunąć ponieważ jedna z jego nóg została wyciosana przez Odysa z pnia oliwki. Tymczasem Atena w ludzkiej postaci odwiodła krewnych zalotników od szukania zemsty.

Opisy spotykanych przez Odysa kolejnych postaci fantastycznych to prawdziwa uczta dla wyobraźni ;).

Lotofagowie (,,zjadacze lotosu’’) byli przyjaźnie nastawionym i żyjącym beztrosko plemieniem odżywiającym się słodką rośliną zwaną jako lotos. Ci z greckich marynarzy, którzy zakosztowali narkotycznej rośliny, stracili pamięć o całym dotychczasowym życiu. Jedyne czego teraz chcieli, to mieszkać wśród Lotofagów i lotos. Jest to pierwsze w naszej kulturze ostrzeżenie przed narkotykami.

Cyklopy były rasą olbrzymów z jednym okiem pośrodku czoła, które zdaniem Tukidydesa zamieszkiwały dawną Sycylię. Na początku XX wieku niemiecki zoopsycholog Teodor Zell w książce ,,Polifem gorylem’’ wysunął tezy, że akcja ,,Odysei’’ rozgrywa się u atlantyckich wybrzeży Hiszpanii i Afryki, a pierwowzorami cyklopów były … goryle. Ponieważ greckie ,,kyklops’’ znaczy ,,okrągłe oko’’, Zell twierdził, że w najstarszych wyobrażeniach cyklopy nie były wcale jednookie, lecz wyposażone w okrągłe oczy. Odys ze swoją drużyną natknął się na cyklopa imieniem Polifem, który zajmował się wypasem owiec. Niegościnny potwór zaczął pożerać Greków. Odys spił go winem i wmówił pijanemu, że nazywa się Nikt. Gdy cyklop zasnął, Odys za pomocą osmalonego kołka pozbawił go jedynego oka. Kiedy Polifem wzywał pomocy, zbiegli się inni cyklopi, lecz kiedy usłyszeli, że okaleczył go Nikt, uznali, że oszalał. Następnie Odys uciekł razem ze swymi kompanami z jaskini przywiązując ludzi do owczych brzuchów. Kiedy Grecy byli już bezpieczni na swych okrętach, Odys uniesiony pychą szydził z okaleczonego cyklopa i zdradził mu swoje prawdziwe imię. Wówczas oślepiony Polifem rzucił klątwę na Odysa i wezwał swego ojca, boga mórz Posejdona, aby pomścił jego krzywdę. Od tej pory Posejdon prześladował Odysa.

Eol był bogiem wiatru, przyjaznym Odysowi i jego załodze. Ofiarował królowi Itaki worek z uwięzionymi weń wiatrami, umożliwiającymi szybki i bezpieczny powrót do ojczyzny. Niestety chciwi marynarze, sądząc, że w worku są skarby, rozwiązali go i uwolnili wiatry, które skierowały statki z powrotem na wyspę Eola. Bóg wiatru nie chciał pomóc Odysowi po raz drugi uznając, że jest przeklęty. 

Lajstrygonowie byli rasą olbrzymów – ludożerców, które zatopiły 11 okrętów z floty Odysa i pożarły ich załogę.

Kirke była półboską czarodziejką (nie czarownicą!), istotą piękną i podstępną, która za pomocą magicznej różdżki zamieniała przybyszów w zwierzęta. Drużynę Odysa ugościła zaczarowanym jadłem i napitkiem, po czym zamieniła w świnie i zamknęła w chlewie. Odys uniknął tego losu dzięki pomocy Hermesa, który dał mu ziele moly neutralizujące czary Kirke. Zmusił boginkę do zdjęcia czaru ze swych towarzyszy i został jej kochankiem.

W pogrążonym w wiecznym mroku kraju Kimmeryjczyków na końcu świata (jednym z pierwowzorów Cymmerii, ojczyzny Conana) Odys po złożeniu zwierzęcej ofiary nawiązał kontakt z cieniami zmarłych, które chciwie piły ofiarną krew. Spotkał min. poległego pod Troją herosa Achillesa, który mimo zdobytej za życia sławy bynajmniej nie był szczęśliwy po śmierci. Celem Odysa była rozmowa z wieszczem Tejrezjaszem mającym mu zdradzić wolę bogów co do dalszej wyprawy.

Syreny były morskimi demonami o upajającym głosie, mającymi postać pół – kobiet, pół – ptaków (wizerunek syreny jako pół – kobiety, pół – ryby pojawił się dopiero pod koniec antyku, zaś ostatecznie utrwalił na przełomie XVI i XVII wieku za sprawą hiszpańskiego dramaturga Tirso de Moliny). Istoty te były równie piękne co zdradliwe. Kusiły śpiewem żeglarzy aby móc wysysać ich krew. Odys chcąc bezkarnie wysłuchać ich pieśni, zalepił załodze uszy woskiem, sam zaś kazał się przywiązać do masztu. Ojcowie Kościoła (np. św. Maksym z Turynu) widzieli w związanym Odysie zapowiedź Jezusa Chrystusa przybitego do krzyża zaś w kuszących syrenach – figurę szatana.

Scylla i Charybda były dwoma potworami morskimi czatującymi na dwóch brzegach niebezpiecznej cieśniny, przez którą Odys musiał przepłynąć. Podczas gdy Scylla przypominała z grubsza smoka o licznych, psich głowach, Charybda miała postać potężnego wiru morskiego. Do dziś przysłowie ,,między Scyllą a Charybdą’’ oznacza niebezpieczeństwo czyhające z obu stron (odpowiednik: ,,między młotem a kowadłem’’).

Stada bydła należące do solarnego boga Heliosa pasły się na wyspie Trinakrii. Nie wolno ich było zabijać, ani jeść. Niestety głodni żeglarze złamali boski zakaz i za karę zginęli w sztormie. Ocalał tylko Odys, który wolał być głodny niż naruszyć tabu.

Nimfa Kalipso władała wyspą Ogygią. Kiedy fale wyrzuciły na jej brzeg Odysa, nimfa zakochała się w rozbitku i już nie chciała go puścić. Choć dni z Kalipso upływały Odysowi na cielesnych rozkoszach, tęsknił za żoną i synem i chciał wrócić do Itaki. Wreszcie Kalipso przymuszona przez Hermesa, niechętnie zgodziła się, aby Odys zbudował sobie łódź i opuścił ją na zawsze.

Na przestrzeni wieków ,,Odyseja’’ wywarła wpływ na rozmaite dzieła kultury zarówno głównego nurtu jak i popularnej jak: ,,Boska komedia’’ Dantego (poeta spotyka Odysa w … Piekle), nowatorska powieść obyczajowa ,,Ulisses’’ Jamesa Joyce’a, powieść science fantasy ,,Władca umysłów z Marsa’’ Edgara Rice’a Burroughsa (głównym bohaterem jest żołnierz Ulisses Paxton), cykl heroic fantasy ,,Conan’’ R. E. Howarda (różne odmiany narkotycznego lotosu pochodzą właśnie z fragmentu o Lotofagach), ,,Przygody Odyseusza’’ Jana Parandowskiego, ,,Wędrówki Odyseusza’’ Rosemary Sutcliffe, ,,Podróż ‘Wędrowca do Świtu’’ C. S. Lewisa ¹, film science fiction ,,2001: Odyseja kosmiczna’’, kanadyjski serial ,,Odyseja’’ o chłopcu przeżywającym dziwne przygody w podświadomości ², francusko – japońska kreskówka science fiction ,,Ulisses’’, serial ,,Xena’’ ³, cykl fantasy ,,Percy Jackson i Bogowie Olimpu’’ Ricka Riordana czy powieść ,,Kirke’’ Madeline Miller.

1 Odsyłam do posta: ,,Cudowny świat Narnii’’.

2 Odsyłam do posta: ,,’Odyseja’, czyli pajdokracja’’.

3 Odsyłam do posta: ,,Xena – wojownicza księżniczka’’.