W maju 2022 r. przeczytałem ,,Apostatę’’. Jest to debiut powieściowy Łukasza Czarneckiego, historyka i publicysty ,,Nowej Fantastyki’’ łączący elementy fantasy, horroru i kryminału. Sięgnąłem po książkę zachęcony odniesieniami do twórczości H. P. Lovecrafta oraz rekomendacją Andrzeja Pilipiuka i nie zawiodłem się ;).
Akcja rozgrywa się w 1054 r. Trzeciego Cyklu na fikcyjnym kontynencie zwanym Ekumeną (grec. ,,oikumene’’ - świat zamieszkały). Świat przedstawiony łączy realia XIX wieku, pierwszej połowy XX wieku, a także starożytności i okresu rewolucji francuskiej. Wzdłuż Ekumeny przebiegała granica między dwoma państwami: demokratyczną Republiką i teokratycznym Cesarstwem Yoryckim.
Republika ze stolicą w Denet nad rzeką Kasandrą miała zielono – czarną flagę i czarnego smoka w godle. Powstała w wyniku Wielkiego Wygnania Królów; szeregu rewolucji, w wyniku których cześć dotychczasowych władców została zabita, a część wygnana. Na czele Republiki (tak jak w starożytnym Rzymie) stało dwóch konsulów. Jednym z nich był Ivan Dragomirov z partii zwanej Falangą. W sprawowaniu władzy uczestniczył również senat. Republika składała się z wielu prowincji takich jak: Północny Lądolód (odpowiednik Skandynawii), Meroving ze stolicą w Karlomanie (zbuntowana prowincja przypominająca Francję, gdzie działała nielegalna organizacja monarchistyczna, zwana Dyrektoriatem), Smirnov ze stolicą w Kyevie (odpowiednik Ukrainy i Rosji, zamieszkany przez kozaków) oraz Shegedyn ze stolicą w Korwinie (odpowiednik Węgier). Posiadała też kolonie: archipelag Hirohito (odpowiednik Japonii) i Ląd Południowy (odpowiednik Czarnej Afryki). Walutą były sestercje (tak jak w starożytnym Rzymie). W świecie tym znane były takie środki transportu jak samochody i sterowce. Popularnością cieszyła się słowiańska kuchnia: kabanosy, bubliczki, a nawet kremówki.
Najliczniejszym kultem Republiki był kult Ośmiu (nawiązanie do Siedmiu z ,,Gry o tron’’ George’a R. R. Martina, a także do egipskiej Ogdodady z Hermopolis: par bóstw Nun i Naunet, Kuk i Kauket, Huh i Hauhet oraz Tenemu i Tenemet). Z imienia zostali wymieni Melchior i jego żona Wandra (bogini życia, na jej cześć noszono ryngrafy tak jak w naszym świecie na cześć Maryi), Kiara (bogini miłości; odpowiednik Afrodyty) i Seleucja (bogini sprawiedliwości, odpowiednik Temidy). Bogowie ci posiadali własnych kapłanów (przypominających duchowieństwo katolickie i prawosławne), zaś swoich wyznawców nagradzali po śmierci pobytem w rajskich Ogrodach. Jednym ze świętych był noszący złotą zbroję Ashur Demonobójca, przypominający nieco św. Michała Archanioła (a także greckiego herosa Chrysaora, którego imię znaczy: ,,Złoty Miecz’’).
Naukami tajemnymi (w dużej mierze stanowiącymi ekwiwalent naszej akademickiej nauki) zajmowali się magowie (nader często przypominali rzeczywistych, nieodpowiedzialnych uczonych, nie zważających na opłakane skutki swoich eksperymentów), alchemicy, technomagowie (odpowiednik inżynierów, stworzyli androidy nazywane konstruktami), nekromanci, zwani magami śmierci (pod koniec życia zamieniali się w nieumarłych) oraz zwalczani z całą surowością kultyści, czczący Wielkich Przedwiecznych poprzez składanie im krwawych ofiar z ludzi.
Cesarstwo Yoryckie było monarchią w dużej mierze przypominającą Niemcy. Wyznawano w nim monoteistyczny kult boga Yoriego, którego prorokiem był Pierwszy Cesarz. Yoryjczycy mieli silnie rozwinięte poczucie honoru i używali do walki noży khukri (w naszym świecie używanych w Nepalu). W państwie tym miała miejsce daleko posunięta emancypacja kobiet.
Od wielu dekad Republika i Cesarstwo toczyły ze sobą permanentną wojnę, mającą wiele wspólnego z I wojną światową. Rozciągał się między nimi pas ziemi niczyjej zwany Nieludzką Ziemią. Były to tereny skażone magią bojową, gdzie występowały takie anomalie jak poruszające się, mięsożerne drzewa. Oba państwa podpisały rozejm na czas nieokreślony (potrwał dziesięć lat), a następnie znów zaczęły ze sobą walczyć. Dodać należy, że jednostki szlachetne i zdeprawowane trafiały się po obu stronach konfliktu.
Głównymi bohaterami są dwaj policjanci z Wydziału ds. Okultyzmu w Denet: Arthur Wellington i Yoryta, Karl Hangbeck, którzy walczyli z kultystami.
Powieść jest pełna bardzo ciekawych nawiązań literackich.
Z mitologii mezopotamskiej został zapożyczony Kur – kraina zmarłych stanowiąca więzienia dla Wielkich Przedwiecznych. Kultyści uwalniali ich stamtąd za pomocą zbrodniczych rytuałów.
Pierwowzorem kambyzeskiej bogini Ishar była akadyjska bogini miłości i wojny Isztar (sumeryjska Inanna). Ośrodkiem kultu Ishar w Denet był Onyksowy Pałac znajdujący się w dzielnicy rozpusty zwanej Trującym Bluszczem. Służyły w nim kapłanki zwane bajaderami zajmujące się nierządem sakralnym. 1
Pochodzący z mitologii egipskiej wąż Apopis został w – na kartach powieści – zabity nie przez bogów Ra lub Seta, ale przez nekromantę Abdula Al – Hazreda.
Przepływająca przez Denet rzeka Kasandra zawdzięcza swą nazwę imieniu nieszczęśliwej trojańskiej wieszczki z mitologii greckiej. Imię Acheron, noszone przez jednego z nekromantów pochodzi od nazwy jednej z rzek płynących w Hadesie.
W mitologii japońskiej yūrei to nazwa duchów zmarłych ludzi. 2 W powieści była to nazwa kultu wyznawanego na archipelagu Hirohito, którego nazwa pochodzi oczywiście od imienia zbrodniczego cesarza Japonii żyjącego w latach 1901 – 1989.
Historyczny kalif Harun ar – Raszid (766 – 809) jest także jednym z bohaterów ,,Baśni z 1001 nocy’’. Autor powieści nazwał jego imieniem miasto w Kambyzesie. Dodać należy, że takie nazwy geograficzne jak Kambyzes i Pustynia Cyruska pochodzą od imion starożytnych perskich królów: Kambyzesa i Cyrusa I Wielkiego.
Pierwowzorem powszechnie szanowanych eremitów, cierpiętników bosych, zamordowanych przez kultystów, mogli mogli być polscy męczennicy; Święci Bracia Międzyrzeccy (Benedykt, Jan, Izaak, Mateusz i Krystyn), a także zakon karmelitów bosych.
Kultyści dążyli do narodzin kambionów; potwornych hybryd ludzi i demonów o straszliwej mocy. Istoty te zostały zaczerpnięte z demonologii średniowiecznej. W naszym świecie najbardziej znanym kambionem był czarodziej Merlin.
Jeden z kultystów zastrzelonych przez policję w czasie rytuału na Wzgórzu Noah był straszliwie wychudzony i przypominał szkielet. Przypuszczam, że może to nawiązywać do postaci czarnoksiężnika Kościeja Nieśmiertelnego z rosyjskich baśni.
Postrachem Ekumeny w jednym z poprzednich cykli był demon Irydion Przeklęty przywołany przez czarnoksiężnika Masynisę. Postaci te zostały zapożyczone z dramatu ,,Irydion’’ Zygmunta Krasińskiego.
Lokis (lit. Niedźwiedź) był zoomorficznym bogiem czczonym przez starowierców; wyznawców religii poprzedzającej przybycie kultu Ośmiu. Starowiercy składali ofiary z miodu niedźwiedziej czaszce. Kapłankami Lokisa były młode dziewice. Zapewne inspiracji dostarczyło Autorowi powieść Prospera Merimee ,,Lokis. Rękopis profesora Wittembacha’’, która doczekała się adaptacji filmowej. 3
Samuel Pickwick (tytułowy bohater powieści Charlesa Dickensa ,,Klub Pickwicka’’) w książce Czarneckiego był autorem cenionego słownika.
Do powieści ,,Alicja w Krainie Czarów’’ Lewisa Carrolla nawiązuje postać burdelmamy, Pauliny Liddel (baśniowa Alicja też nosiła to nazwisko), która prowadziła dom publiczny z małymi dziewczynkami dla pedofilów. Wśród jego klientów był mag bojowy i ceniony naukowiec, Jeremiah Malcolm. Wątek ten nawiązuje do domniemanych skłonności pedofilskich samego Lewisa Carrolla. Dodać należy, że pedofilia została w powieści należycie potępiona.
Z teozofii (pseudonauki popularnej w XIX i w pierwszej połowie XX wieku) zaczerpnięty został podział historii na cykle, oraz tropikalny ląd Lemuria, badany przez uczonych z Republiki.
Nawiązaniem do paleontologii i kryptozoologii są mamuty dostarczające wełny, oraz ałmasy (nazwa małpoludów z Syberii), od których pozyskiwało się piżmo.
Z opowiadań R. E. Howarda pochodzi czarny lotos będący narkotykiem (w użyciu było również opium).
Z mitologii Cthulhu pochodzą takie zapożyczenia jak: wspomniany już Abdul al – Hazred (twórca sekty nekromantów), Miasto Bez Nazwy na Pustyni Cyruskiej (siedziba nekromantów i ich święte miasto), księgi ,,Manuskrypty Pnakotyczne'' i ,,Nienazwane kulty'', Ślepy Bóg Idiota (Azathot), Koza z Tysiącem Młodych (Shub Niggurath), ogary z Tyndalos, Mi – Go, Ludzie – Węże, planeta Yuggoth oraz kraina Leng. Ta ostatnia stanowiła odpowiednik Chin. Kultyści pokrywali ciała swych ofiar ideogramami z Leng i pismem klinowym z Kambyzesu wycinanymi na skórze. Odnośnie przywołanego na początku książki demona Uduga, który miał ptasią głowę i wiele rąk, przypuszczam, że jego pierwowzorem mógł być kalormeński bożek Tasz z ,,Opowieści z Narnii’’ C. S. Lewisa.
,,Apostata’’ jest mistrzowskim połączeniem rozległej wiedzy i nieokiełznanej wyobraźni. Jedną z rzeczy, które spodobały mi się jest w niej jasny rozdział dobra od zła, przy jednoczesnym zachowaniu zdolności do niuansowania.
1 Odsyłam do posta: ,,Bóg i bajadera’’.
2 Odsyłam do posta: ,,Yurei’’.
3 Odsyłam do posta: ,,Niesamowita Litwa, czyli ‘Lokis. Rękopis profesora Wittembacha’’.
