,,kosmobiologia, astrobiologia, biologia kosmiczna, egzobiologia - dział biologii zajmujący się badaniem możliwości występowania życia we wszechświecie, poza Ziemią. Metody badań, jakimi się posługuje k., można podzielić na bezpośrednie i pośrednie. Pierwsze analizy bezpośrednie zostały przeprowadzone na meteorytach i próbkach gruntu księżycowego. W próbkach gruntu księżycowego nie wykryto śladów życia. Odnośnie meteorytów zdania są podzielone, istnieją opinie za i przeciw obecności w nich śladów skamieniałych mikroorganizmów. Największe zainteresowanie wzbudziły analizy dwukilogramowego meteorytu nazwanego Allan Hills 84001, który znaleziono w 1984 r. w lodach Antarktydy. Badania gazów uwięzionych we wnętrzu meteorytu wykazały, że jego macierzystą planetą był Mars; 16 mln lat temu wyrzucił go z planety impet uderzenia asteroidu, a 13 tys. lat temu, po długiej tułaczce w kosmosie, uderzył w Ziemię. W jego wnętrzu znaleziono osady węglanów, a w nich jajowate i wrzecionowate twory, przypominające skamieniałe prymitywne mikroorganizmy. Ich podobieństwo do skamielin najmniejszych ziemskich bakterii jest uderzające, ale nie znany jest ich skład chemiczny. W węglanach i w ich pobliżu znaleziono również cząsteczki wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych, typowych produktów rozkładu większości wyższych związków budujących żywe organizmy. Meteoryt zawiera tylko kilka rodzajów tych węglowodanów (na Ziemi występujących w tysiącach form), co zdaje się wskazywać, że pochodzą od bardzo prymitywnych organizmów. W meteorycie znaleziono także magnetyt i siarczek żelazawy - związki produkowane przez ziemskie bakterie. W celu odparowania materii organicznej próbki meteorytu ogrzano do temperatury 700 stopni C; w otrzymanych gazach badano następnie proporcje izotopów C12 i C13 - okazało się, że są takie same, jak w skamielinach prastarych organizmów żyjących kiedyś na Ziemi. Meteoryt stanowi fragment magmy, która wydobyła się na powierzchnię Marsa 4,5 mld lat temu prawdopodobnie wskutek wybuchu wulkanu. Domniemane organizmy dostały się do jego wnętrza miliard lat później wraz z wodą (mniej więcej w tym czasie powstało życie na Ziemi), gdy skała ostygła. Przeciwnicy hipotezy o organicznym pochodzeniu węglanów w meteorycie twierdzą, że jego skład mineralny świadczy o tym, że powstały one w temperaturze wyższej niż 650 stopni C, a zatem w warunkach nie sprzyjających życiu. Ponadto ich zdaniem do utworzenia węglanów nie potrzeba było wody, lecz wystarczył dwutlenek węgla, którego nie brakuje na Marsie. Ślady mogące dowodzić istnienia życia na Marsie odkryto także w meteorycie nazwanym EETA 79001, znalezionym w lodach Antarktydy w 1979 r.; jego wiek sięga ok. 180 mln lat, a Marsa opuścił ok. 600 tys. lat temu. Należy jednak podkreślić, że sondy, które lądowały na Marsie, nie znalazły tam śladów życia; istnieją natomiast pośrednie dowody, że niegdyś na Marsie występowały oceany i rzeki. Są też dane wskazujące, że na Księżycu występuje woda; sonda Clementine , krążąca nad księżycowymi biegunami w 1994 r., dostarczyła zdjęcia radarowe, mające świadczyć o tym, że po ciemnej stronie Księżyca, na dnie gigantycznego krateru istniejącego od co najmniej 4 mld lat, występuje pewna ilość lodu zmieszanego z pyłem księżycowym. Wymaga to jednak bezpośredniego potwierdzenia. Na początku 1997 r. analizy zdjęć wykonanych i przesłanych na Ziemię przez sondę Galileo wykazały, że na powierzchni jednego z księżyców Jowisza - Europy, występuje skorupa lodowa, a pod nią woda. Wcześniej odkryto też, że Europa ma tlenową atmosferę, ale jej ciśnienie wynosi zaledwie miliardową część ziemskiego; źródłem tlenu nie są więc procesy biologiczne. Dowodów na występowanie w kosmosie związków organicznych dostarczają też metody pośrednie, polegające na obserwacji planet z Ziemi (np. metody spektroskopowe); nie świadczy to jednak o istnieniu w nim życia. Należy podkreślić, że konstruowane urządzenia pozwalają wykrywać życie podobne do tego, jakie istnieje w naszych ziemskich warunkach, cybernetyka sugeruje jednak, że może ono występować także w innej formie. [Cz. J.]'' - ,,Encyklopedia biologiczna tom V Ją - Kr''
